نیابت در عبادت: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مقاله توصیفی فقهی}}

{{احکام}}

==مفهوم‌شناسی و جایگاه==

نیابت در عبادت از جمله اصطلاحات [[فقه|فقهی]] است که در ابواب فقهی [[حج]]، [[نماز|صلاة]]، [[روزه|صوم]] و [[اجاره]] به‌کار رفته است.<ref>محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۵۳؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۲، ص۱۲۰.</ref>

   

نیابت در عبادت اگر همراه با دریافت دستمزد باشد، نیابت استیجاری نامیده شده است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۲، ص۱۲۰.</ref> از آنجائی که اعمال عبادی نیازمند [[قصد قربت]] بوده و قصد قربت با گرفتن دستمزد در تنافی است؛<ref>طباطبائی یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۷۷-۷۸.</ref> برخی از فقیهان شیعه همچون [[علامه حلی]] قائل به عدم جواز عبادت استیجاری بوده است.<ref>علامه حلی،‌ منتهی المطلب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۴۳۲.</ref> در مقابل گروه دیگری از فقیهان شیعه همچون [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی]] قائل به جواز بوده و برای برطرف شدن تنافی بین قصد قربت و گرفتن دستمزد، راهکاری ارائه کرده و گفته است: انگیزه اصلی نائب برای انجام عمل عبادی کسب رضایت خداست؛ ولی گرفتن دستمزد است که باعث ایجاد انگیزه برای پذیرش نیابت از طرف نائب می‌شود.<ref>طباطبائی یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۷۹.</ref>  

==ادله مشروعیت==

[[سید تقی طباطبائی قمی]] (درگذشت: ۱۳۹۵ش) و دیگر محققان، پیرامون مشروعیت نیابت در عبادت به دلائلی همچون [[سیره متشرعه]]،<ref>طباطبائی قمی، مبانی منهاج الصالحین، ۱۴۲۶ق، ج۵، ص۱۶۱.</ref> [[شهرت فتوایی]]،<ref>بنی فضل، مدارک تحریر الوسیلة، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۷۹.</ref> [[دلیل عقلی]]<ref>طباطبائی قمی، مبانی منهاج الصالحین، ۱۴۲۶ق، ج۵، ص۱۶۴.</ref> و [[حدیث|روایاتی]]<ref>طباطبائی قمی، مبانی منهاج الصالحین، ۱۴۲۶ق، ج۵، ص۱۶۵.</ref> همچون روایت عمر بن یزید که می‌گوید: به امام صادق‌(ع) عرض کردم: «آیا به جای مرده می‌توان نماز خواند؟ آن‌ حضرت فرمود: آری! چه بسا آن مرده در تنگی و سختی باشد و خداوند آن فشار و تنگی را [به جهت آن نماز] بر او گشاده سازد.».<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۴۴۳.</ref> استدلال کرده‌اند.

==شرایط و احکام نیابت==

[[مجتهد|فقیهان شیعه]] برای صحت نیابت شرایط و احکامی را ذکر کرده‌اند: