مناره: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Khoshnoudi (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
منابع تاریخی سابقۀ ساخت مناره را به پیش از [[اسلام]] برمی‌گردانند. فانوس [[اسکندریه]] (ساخته شده در قرن سوم یا چهارم پیش از میلاد) در [[مصر]]<ref>فاتحی‌نژاد، «اسکندریه»، ص۱۲۴۶.</ref> و میل نورآباد (ساخته شده در دورۀ اشکانیان) در [[ایران]]<ref>واندنبرگ، باستان‌شناسی ایران باستان، ۱۳۳۷ش، ص۲۷.</ref> از این نمونه‌ها هستند. در [[جزیرة العرب]] نیز أبرهة ابن رائش (از پادشاهان [[یمن]]) را نخستین کسی می‌دانند که دست به ساخت مناره زد و به همین دلیل به «ابرهۀ ذوالمنار» مشهور شد.<ref>فضل‌الله، جامع التواریخ، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۵۳؛ ابیکاریوس، نهایة الأرب فی تاریخ العرب، بی‌تا، ص۱۰.</ref> | منابع تاریخی سابقۀ ساخت مناره را به پیش از [[اسلام]] برمی‌گردانند. فانوس [[اسکندریه]] (ساخته شده در قرن سوم یا چهارم پیش از میلاد) در [[مصر]]<ref>فاتحی‌نژاد، «اسکندریه»، ص۱۲۴۶.</ref> و میل نورآباد (ساخته شده در دورۀ اشکانیان) در [[ایران]]<ref>واندنبرگ، باستان‌شناسی ایران باستان، ۱۳۳۷ش، ص۲۷.</ref> از این نمونه‌ها هستند. در [[جزیرة العرب]] نیز أبرهة ابن رائش (از پادشاهان [[یمن]]) را نخستین کسی می‌دانند که دست به ساخت مناره زد و به همین دلیل به «ابرهۀ ذوالمنار» مشهور شد.<ref>فضل‌الله، جامع التواریخ، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۵۳؛ ابیکاریوس، نهایة الأرب فی تاریخ العرب، بی‌تا، ص۱۰.</ref> | ||
به عقیدۀ تاریخ‌نگاران، نخستین مساجدِ اسلام ([[مسجدالنبی]] و [[مسجد قبا]]) سازه‌هایی بسیار ساده و بدون مناره بوده‌اند.<ref> Gottheil; «The Origin and History of the Minaret»; p133. </ref> در آن زمان مؤذّن بالای بام مرتفعی می‌رفت و اذان می‌گفت.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۲۳۷-۲۳۸.</ref> اما با گسترش شهرها، لازم شد که در کنار هر مسجد مناره‌ای وجود داشته باشد تا صدای اذان به مناطق بیشتری برسد.<ref name=":0" /> اُلگ گرابار۱۹۲۹-۲۰۱۱م.(به فرانسوی: Oleg Grabar) (پژوهشگر [[هنر اسلامی]]) معتقد است که وقتی که پرستشگاه‌های رومیِ [[دمشق]] به مسجد تبدیل شدند، برجهای چهارگوش (صومعه) آنها به جایی برای اذان گفتن تبدیل شد.<ref>گرابار، شکلگیری هنر اسلامی، | به عقیدۀ تاریخ‌نگاران، نخستین مساجدِ اسلام ([[مسجدالنبی]] و [[مسجد قبا]]) سازه‌هایی بسیار ساده و بدون مناره بوده‌اند.<ref> Gottheil; «The Origin and History of the Minaret»; p133. </ref> در آن زمان مؤذّن بالای بام مرتفعی می‌رفت و اذان می‌گفت.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۲۳۷-۲۳۸.</ref> اما با گسترش شهرها، لازم شد که در کنار هر مسجد مناره‌ای وجود داشته باشد تا صدای اذان به مناطق بیشتری برسد.<ref name=":0" /> اُلگ گرابار۱۹۲۹-۲۰۱۱م.(به فرانسوی: Oleg Grabar) (پژوهشگر [[هنر اسلامی]]) معتقد است که وقتی که پرستشگاه‌های رومیِ [[دمشق]] به مسجد تبدیل شدند، برجهای چهارگوش (صومعه) آنها به جایی برای اذان گفتن تبدیل شد.<ref>گرابار، شکلگیری هنر اسلامی، ۱۳۷۹ش، ص۱۳۲.</ref> در مقابل، بعضی از متخصصان هنر اسلامی معتقدند که مناره منشئی ایرانی دارد؛ زیرا معماران ایرانی مسجدهای عربی را بسیار ساده می‌دیدند و تصمیم گرفتند که ستون‌هایی شبیه آتشدان‌های ساسانی به ساختمان مساجد اضافه کنند.<ref>اوصانلو، «مناره در شهرهای اسلامی...»، ص۲.</ref> | ||
مورخان ساخت اولین مناره‌های اسلامی را به حکومت [[بنی‌امیه]] برمی‌گردانند.<ref>بلوم، «مبنای پیدایش مناره»، ص۱۲۳؛ | مورخان ساخت اولین مناره‌های اسلامی را به حکومت [[بنی‌امیه]] برمی‌گردانند.<ref>بلوم، «مبنای پیدایش مناره»، ص۱۲۳؛ علام، هنرهای خاورمیانه در دوران اسلامی، ۱۳۸۲ش، ص۲۴.</ref> بر اساس یک دیدگاه، نخستین مناره را [[زیاد بن ابیه]]، به دستور [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] در سال ۴۴ یا ۴۵ قمری در [[مسجد کوفه]] ساخت.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۱۴۱۲ق، ص۳۴۲-۳۴۳.</ref> در مقابل برخی معتقدند که امویان، در فرایند تبدیل کلیسای [[دمشق]] به [[مسجد جامع اموی (دمشق)|مسجد جامع اموی]] (در سال ۸۶ قمری)، برجهای [[کلیسا]] را باقی گذاشتند و از آنها به عنوان اولین مأذنه‌های اسلامی استفاده کردند.<ref>فیلیپ حتی، تاریخ عرب، ۱۳۸۰ش، ص۳۴۰؛ پرایس، تاریخ هنر اسلامی، تهران، ص۱۴.</ref> اولین منارۀ اسلامیِ [[ایران]] را نیز [[مناره میدان کهنه]] در [[قم]] (ساختۀ ۲۹۱ق) می‌دانند.<ref name=":2">«[https://www.isna.ir/news/qom-26435/سومين-مناره-جهان-اسلام-و-اولين-مناره-احداثي-در-ايران سومین منارۀ جهان اسلام و اولین مناره ایران]»، سایت ایسنا.</ref> | ||
با این حال از نظر مورخانی همچون جاناتان بلوم، این عنصر معماری تا قرن نهم قمری، جزء ثابتی از مساجد مسلمانان نبود.<ref>بلوم، «مبنای پیدایش مناره»، ص۱۲۷.</ref> | با این حال از نظر مورخانی همچون جاناتان بلوم، این عنصر معماری تا قرن نهم قمری، جزء ثابتی از مساجد مسلمانان نبود.<ref>بلوم، «مبنای پیدایش مناره»، ص۱۲۷.</ref> | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
بنا بر روایات شیعی، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] دستور داد تا مناره‌ها را کوتاهتر از ارتفاع بام مساجد و خانه‌ها بسازند.<ref> صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۳۹.</ref> در روایتی دیگر نیز از [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] نقل شده که مناره‌ها را بدعت خواندند و گفتند با ظهور [[قائم آل محمد|قائم]] مناره‌ها فرو خواهد ریخت.<ref>طوسی، الغيبة، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۲۰۶.</ref> علاوه بر این، طبق بعضی روایات شیعه اذان گفتن بر جای بلند بر خلاف [[سنت|سنت نبوی]] است؛ زیرا در زمان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] بر روى زمین اذان میگفتند.<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۲۸۴.</ref> بر اساس این روایتها برخی از [[مجتهد|فقیهان]] شیعه مرتفع‌تر کردن مناره از بام یا گنبد مسجد را [[مکروه]] می‌دانند.<ref>صادقی‌نژاد، مسعودی، «بازشناسی جایگاه مناره...»، ص۱۳.</ref> بعضی از متخصصان هنر اسلامی، همین مسائل را علت مناره نداشتنِ بسیاری از مساجد شیعی - مثل برخی مساجد [[فاطمیان]] مصر- برشمرده‌اند.<ref>بلوم، «مبنای پیدایش مناره»، ص۱۲۷.</ref> | بنا بر روایات شیعی، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] دستور داد تا مناره‌ها را کوتاهتر از ارتفاع بام مساجد و خانه‌ها بسازند.<ref> صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۳۹.</ref> در روایتی دیگر نیز از [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] نقل شده که مناره‌ها را بدعت خواندند و گفتند با ظهور [[قائم آل محمد|قائم]] مناره‌ها فرو خواهد ریخت.<ref>طوسی، الغيبة، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۲۰۶.</ref> علاوه بر این، طبق بعضی روایات شیعه اذان گفتن بر جای بلند بر خلاف [[سنت|سنت نبوی]] است؛ زیرا در زمان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] بر روى زمین اذان میگفتند.<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۲۸۴.</ref> بر اساس این روایتها برخی از [[مجتهد|فقیهان]] شیعه مرتفع‌تر کردن مناره از بام یا گنبد مسجد را [[مکروه]] می‌دانند.<ref>صادقی‌نژاد، مسعودی، «بازشناسی جایگاه مناره...»، ص۱۳.</ref> بعضی از متخصصان هنر اسلامی، همین مسائل را علت مناره نداشتنِ بسیاری از مساجد شیعی - مثل برخی مساجد [[فاطمیان]] مصر- برشمرده‌اند.<ref>بلوم، «مبنای پیدایش مناره»، ص۱۲۷.</ref> | ||
علاوه بر اینها، در احادیث شیعه، گاهی از [[قرآن]] به «منارۀ هدایت» تعبیر شده است.<ref>مجلسی، | علاوه بر اینها، در احادیث شیعه، گاهی از [[قرآن]] به «منارۀ هدایت» تعبیر شده است.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۳۶۸ش، ج۲۵، ص۱۷</ref> همچنين در بعضی از روایات، امام على(ع) و [[اهل‌بیت(ع)]] به منارۀ هدایت تشبیه شده‌اند.<ref> حر عاملی، اثبات الهداة، ۱۴۲۵ق، ج۳، ص۱۷۵.</ref> عالمان شیعه معتقدند این تشبیهات به این دلیل است که قرآن و اهل بیت راهنمای راه هدايت هستند.<ref>منتظری، درسهایی از نهج البلاغه، ج۳، ص۴۰۳؛ محمدی ری‌شهری، تفسير قرآن ناطق، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۳۷۱.</ref> برخی پژوهشگران معتقدند که همین تشبیه، باعث شده تا شیعیان مناره‌های مساجد خود را جفت بسازند نه تک.<ref>صیادنژاد، «بازخوانی نماد مناره»، ص۱۵؛ نجفی، «تحقیقی پیرامون مناره»، ص۶۷.</ref> | ||
== ویژگی‌های ظاهری == | == ویژگی‌های ظاهری == | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
مناره‌ها غالباً از همین اجزا تشکیل شده‌اند؛ اما در هر منطقه از جهان اسلام از شیوه معماری ملی هر منطقه اثر پذیرفته‌اند و شکلی خاص به خود گرفته‌اند. در یک دسته‌بندی کلی، می‌توان تفاوت‌های روشنی میان مناره‌های مساجد شیعه (به ویژه شیعیان ایران) و مساجد اهل سنت (به ویژه در شمال آفریقا) دید: | مناره‌ها غالباً از همین اجزا تشکیل شده‌اند؛ اما در هر منطقه از جهان اسلام از شیوه معماری ملی هر منطقه اثر پذیرفته‌اند و شکلی خاص به خود گرفته‌اند. در یک دسته‌بندی کلی، می‌توان تفاوت‌های روشنی میان مناره‌های مساجد شیعه (به ویژه شیعیان ایران) و مساجد اهل سنت (به ویژه در شمال آفریقا) دید: | ||
* مناره‌های بسیاری از مساجد شیعی (به‌ویژه در ایران) دوتایی ساخته می‌شوند،<ref>کامپو، دایرة المعارف جهان نوین اسلام، ج۴، ص۱۷۲.</ref> در حالی که مناره‌های اهل تسنن و کشورهای غرب اسلامی تک هستند.<ref>زمانی، «منار و مناره تزئینی...»، ص۷۲-۷۳.</ref> | * مناره‌های بسیاری از مساجد شیعی (به‌ویژه در ایران) دوتایی ساخته می‌شوند، <ref>کامپو، دایرة المعارف جهان نوین اسلام، ج۴، ص۱۷۲.</ref> در حالی که مناره‌های اهل تسنن و کشورهای غرب اسلامی تک هستند.<ref>زمانی، «منار و مناره تزئینی...»، ص۷۲-۷۳.</ref> | ||
* مناره‌های ایرانی به خلاف مناره‌های غرب جهان اسلام و ترکیه، شکلی مخروطی دارند.<ref>زمانی، «منار و مناره تزئینی...»، ص۷۲-۷۳.</ref> | * مناره‌های ایرانی به خلاف مناره‌های غرب جهان اسلام و ترکیه، شکلی مخروطی دارند.<ref>زمانی، «منار و مناره تزئینی...»، ص۷۲-۷۳.</ref> | ||
* پلکان مناره‌های ایرانی داخل آن قرار دارد؛ به خلاف بسیاری از مناره‌های غربی که پلکانشان بیرون از آنها ساخته می‌شود.<ref>زمانی، «منار و مناره تزئینی...»، ص۷۲-۷۳.</ref> | * پلکان مناره‌های ایرانی داخل آن قرار دارد؛ به خلاف بسیاری از مناره‌های غربی که پلکانشان بیرون از آنها ساخته می‌شود.<ref>زمانی، «منار و مناره تزئینی...»، ص۷۲-۷۳.</ref> | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۱۶: | ||
* اب‍ک‍اری‍وس، اس‍ک‍ن‍درب‍ن یعقوب، نهاية الأرب في أخبار العرب، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا. | * اب‍ک‍اری‍وس، اس‍ک‍ن‍درب‍ن یعقوب، نهاية الأرب في أخبار العرب، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا. | ||
* اسپیزیتو، جان ل.، دائرةالمعارف جهان نوین اسلام، ترجمه حسن طارمی و دیگران، تهران، نشر مرجع، ۱۳۹۱ش. | * اسپیزیتو، جان ل.، دائرةالمعارف جهان نوین اسلام، ترجمه حسن طارمی و دیگران، تهران، نشر مرجع، ۱۳۹۱ش. | ||
* اربابی، حسین؛ فولادی، محمد، «گستره آیین‌های مقدس، شعائر و نمادهای دینی شیعه و کاتولیک؛ بررسی مقایسه‌ای» معرفت ادیان، | * اربابی، حسین؛ فولادی، محمد، «گستره آیین‌های مقدس، شعائر و نمادهای دینی شیعه و کاتولیک؛ بررسی مقایسه‌ای» معرفت ادیان، شماره ۳، ۱۳۹۵ش. | ||
* الخیاط، جعفر «مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی»، محمدرضا فرهنگ، شماره ۱۷، میقات حج، پاییز ۱۳۷۵ش. | * الخیاط، جعفر «مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی»، محمدرضا فرهنگ، شماره ۱۷، میقات حج، پاییز ۱۳۷۵ش. | ||
* بدیعی گورتی، عاطفه؛ شیخی، علیرضا، «تحلیل فرم و ساختار کتیبه‌های مناره‌های(میل) آجری دوره‌های غزنوی و سلجوقی در خراسان»، جلوه هنر، شماره ۳۳، زمستان ۱۴۰۰ش. | * بدیعی گورتی، عاطفه؛ شیخی، علیرضا، «تحلیل فرم و ساختار کتیبه‌های مناره‌های(میل) آجری دوره‌های غزنوی و سلجوقی در خراسان»، جلوه هنر، شماره ۳۳، زمستان ۱۴۰۰ش. | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۲۲: | ||
* بلر، شیلا و جاناتان بلوم، هنر و معماری اسلامی، ترجمه یعقوب آژند، تهران، سمت، ۱۳۸۸ش. | * بلر، شیلا و جاناتان بلوم، هنر و معماری اسلامی، ترجمه یعقوب آژند، تهران، سمت، ۱۳۸۸ش. | ||
* بلوم، جاناتان، «مبنای پیدایش مناره از دیدگاه کرسول» ترجمه محمدرضا بذل جو، صفّه، دوره دوازدهم، شماره ۳ و ۴، پاییز و زمستان ۱۳۸۱ش. | * بلوم، جاناتان، «مبنای پیدایش مناره از دیدگاه کرسول» ترجمه محمدرضا بذل جو، صفّه، دوره دوازدهم، شماره ۳ و ۴، پاییز و زمستان ۱۳۸۱ش. | ||
* منشی جواله، پرساد اختر، انوار | * منشی جواله، پرساد اختر، انوار السعادت، بی‌تا، بی‌نا | ||
* جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش. | * جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش. | ||
* جمع نویسندگان، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السّلام، قم، مؤسّسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۷ش. | * جمع نویسندگان، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السّلام، قم، مؤسّسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۷ش. | ||
| خط ۱۳۰: | خط ۱۳۰: | ||
* «[https://www.irna.ir/news/82212917/ساخت-سومین-مسجد-بزرگ-دنیا-در-الجزایر ساخت سومین مسجد بزرگ دنیا در الجزایر]»، سایت ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۱ شهریور ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۲ش. | * «[https://www.irna.ir/news/82212917/ساخت-سومین-مسجد-بزرگ-دنیا-در-الجزایر ساخت سومین مسجد بزرگ دنیا در الجزایر]»، سایت ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۱ شهریور ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۲ش. | ||
* «[https://www.mehrnews.com/news/993220 ممنوعیت ساخت مناره در سوئیس به خاطر ترس از گسترش اسلام است]»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۰ آذر ۱۳۸۸ش، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۲ش. | * «[https://www.mehrnews.com/news/993220 ممنوعیت ساخت مناره در سوئیس به خاطر ترس از گسترش اسلام است]»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۰ آذر ۱۳۸۸ش، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۲ش. | ||
* | * «[https://www.isna.ir/news/qom-26435 سومین منارۀ جهان اسلام و اولین مناره ایران]»، سایت ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۶ آبان ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۲ش. | ||
* «[https://www.bbc.com/persian/world/2009/11/091128_wmj-swiss-minarets شرکت سوئیسی‌ها در همه‌پرسی منع ساخت مناره]»، سایت بی‌بی‌سی فارسی. تاریخ درج مطلب: ۸ آذر ۱۳۸۸ش، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۲ش. | * «[https://www.bbc.com/persian/world/2009/11/091128_wmj-swiss-minarets شرکت سوئیسی‌ها در همه‌پرسی منع ساخت مناره]»، سایت بی‌بی‌سی فارسی. تاریخ درج مطلب: ۸ آذر ۱۳۸۸ش، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۲ش. | ||
* جمع نویسندگان، فرهنگ مسجد، تهران، ثقلین، ۱۳۵۸ش. | * جمع نویسندگان، فرهنگ مسجد، تهران، ثقلین، ۱۳۵۸ش. | ||
| خط ۱۵۳: | خط ۱۵۳: | ||
* واندنبرگ، لویی، باستان‌شناسی ایران باستان، ترجمه عیسی بهنام، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۳۷ش. | * واندنبرگ، لویی، باستان‌شناسی ایران باستان، ترجمه عیسی بهنام، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۳۷ش. | ||
* هایده، لاله، «برسیان، مسجد»، در دایرت المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۴، تهران، مرکز دایرت المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۹ش. | * هایده، لاله، «برسیان، مسجد»، در دایرت المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۴، تهران، مرکز دایرت المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۹ش. | ||
* [https://web.archive.org/web/20130919205840/http://hooghlymohsincollege.org/heritage.html | * [https://web.archive.org/web/20130919205840/http://hooghlymohsincollege.org/heritage.html "Hazi Muhammad Mohsin's Hooghly Imambara: a Tale of Diminishing Glory"]، بازدید: ۱۵ جولای ۲۰۲۲م. | ||
* Richard J. H. Gottheil, «The Origin and History of the Minaret», Journal of the American Oriental Society, Vol. 30, No. 2 (Mar., 1910), pp. 132-154. | * Richard J. H. Gottheil, «The Origin and History of the Minaret», Journal of the American Oriental Society, Vol. 30, No. 2 (Mar., 1910), pp. 132-154. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
| خط ۱۶۱: | خط ۱۶۱: | ||
[[رده:مقاله‌های بدون اولویت]] | [[رده:مقاله‌های بدون اولویت]] | ||
[[رده:مقاله‌های جدید]] | |||