confirmed، templateeditor
۱۲٬۲۷۶
ویرایش
تسنن دوازده‌امامی: تفاوت میان نسخه‌ها
ویکی سازی
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
(ویکی سازی) |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
== تاریخچه == | == تاریخچه == | ||
[[پرونده:کتاب مجمل التواریخ و القصص.jpg|بندانگشتی|کتاب مجمل التواریخ و القصص از اولین آثاری که در آن گرایش تسنن دوازده‌امامی دیده شده است.|226x226px]] | [[پرونده:کتاب مجمل التواریخ و القصص.jpg|بندانگشتی|کتاب مجمل التواریخ و القصص از اولین آثاری که در آن گرایش تسنن دوازده‌امامی دیده شده است.|226x226px]] | ||
به‌گفته برخی محققان، تسنن دوازده‌امامی در حدود قرن ششم قمری شکل گرفت؛<ref>ابوئی مهریزی، «کچکول میر جمال‌الدین حسینی جامی و بازتاب اندیشه تسنن دوازده‌امامی در آن»، ص۲؛ جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۷-۳۳.</ref> بستر آن در همان قرون نخستین اسلامی و در تقابل با اهل‌سنت عثمانی‌مذهب فراهم شد که قائل به عدم مشروعیت [[خلافت امام علی(ع)]] بودند؛<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۶.</ref> به این صورت که در مقابل | به‌گفته برخی محققان، تسنن دوازده‌امامی در حدود قرن ششم قمری شکل گرفت؛<ref>ابوئی مهریزی، «کچکول میر جمال‌الدین حسینی جامی و بازتاب اندیشه تسنن دوازده‌امامی در آن»، ص۲؛ جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۷-۳۳.</ref> بستر آن در همان قرون نخستین اسلامی و در تقابل با اهل‌سنت عثمانی‌مذهب فراهم شد که قائل به عدم مشروعیت [[خلافت امام علی(ع)]] بودند؛<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۶.</ref> به این صورت که در مقابل [[عثمانیه]]، افرادی از اهل‌سنت تلاش می‌کردند [[فضایل امام علی(ع)]] و سایر [[اهل‌بیت(ع)]] را منتشر کنند.<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۶.</ref> در کتاب‌های رجالی متقدمِ اهل‌سنت، از این افراد، با عنوان «سنیان مُتَشَیِّع» یا «سنیان متهم به تشیع» یاد شده است.<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۶.</ref> | ||
به عقیده جعفریان، تلاش عقیدتی این گروه از اهل‌سنت موجب شد مقارن با قرن ششم قمری، تعدیلی در مذهب تسنن ایجاد شود.<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۶-۲۷.</ref> این تعدیل، با محوریت [[مودت اهل‌بیت(ع)|محبت اهل‌بیت(ع)]]، موجب نگارش کتاب‌هایی درباره فضایل اهل‌بیت(ع) در میان اهل‌سنت شد.<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۶-۲۷؛ جعفریان، تاریخ ایران اسلامی از یورش مغولان تا زوال ترکمانان، ۱۳۷۸ش، ص۲۵۵.</ref> از جمله افرادی که در این زمینه نقش داشتند، چهره‌های مذهبی و علمی مؤثری چون [[احمد بن حنبل]] ([[سال ۱۶۴ هجری قمری|۱۶۴]]- [[سال ۲۴۱ هجری قمری|۲۴۱ق]]) از [[مذاهب چهارگانه اهل سنت|فقهای چهارگانه اهل سنت]] و محمد بن جریر طبری (درگذشت: ۳۱۰ق) بودند.<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۶-۲۷.</ref> | به عقیده جعفریان، تلاش عقیدتی این گروه از اهل‌سنت موجب شد مقارن با قرن ششم قمری، تعدیلی در مذهب تسنن ایجاد شود.<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۶-۲۷.</ref> این تعدیل، با محوریت [[مودت اهل‌بیت(ع)|محبت اهل‌بیت(ع)]]، موجب نگارش کتاب‌هایی درباره فضایل اهل‌بیت(ع) در میان اهل‌سنت شد.<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۶-۲۷؛ جعفریان، تاریخ ایران اسلامی از یورش مغولان تا زوال ترکمانان، ۱۳۷۸ش، ص۲۵۵.</ref> از جمله افرادی که در این زمینه نقش داشتند، چهره‌های مذهبی و علمی مؤثری چون [[احمد بن حنبل]] ([[سال ۱۶۴ هجری قمری|۱۶۴]]- [[سال ۲۴۱ هجری قمری|۲۴۱ق]]) از [[مذاهب چهارگانه اهل سنت|فقهای چهارگانه اهل سنت]] و محمد بن جریر طبری (درگذشت: ۳۱۰ق) بودند.<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۶-۲۷.</ref> | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
برخی دیگر از زمینه‌های پیدایش تسنن دوازده‌امامی چنین بیان شده است: سقوط [[بنی‌عباس|خلافت عباسی]]،<ref>رمضان‌جماعت و جدیدی، «عوامل مؤثر بر شکل‌گیری و گسترش تسنن دوازده‌امامی و تأثیر متقابل آن با تشیع در قرن نهم هجری»، ص۱۵۵-۱۵۶؛ جعفریان، تاریخ ایران اسلامی از یورش مغولان تا زوال ترکمانان، ۱۳۷۸ش، ص۲۵۵.</ref> تسامح مذهبی [[ایلخانان مغول]]<ref>اشپولر، تاریخ مغول در ایران، ۱۳۵۱ش، ۲۰۳-۲۰۴؛ باسانی، «دین در عهد مغول»، ص۵۱۶.</ref> و امیران تیموری،<ref>رمضان‌جماعت و جدیدی، «عوامل مؤثر بر شکل‌گیری و گسترش تسنن دوازده‌امامی و تأثیر متقابل آن با تشیع در قرن نهم هجری»، ص۱۵۹-۱۶۱.</ref> رشد [[تصوف]] و مرجعیت‌یافتن صوفیان،<ref>امینی‌زاده و رنجبر، «تسنن دوازده‌امامی خراسان در سده‌های هشتم و نهم هجری زمینه‌ها و علل»، ص۶۶.</ref> و نزدیک‌شدن تصوف و تشیع به هم.<ref>الشیبی، تشیع و تصوف، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۳-۱۴۶؛ جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۸ش، ص۷۶۰-۷۶۷؛ باسانی، «دین در عهد مغول»، ص۵۱۷.</ref> | برخی دیگر از زمینه‌های پیدایش تسنن دوازده‌امامی چنین بیان شده است: سقوط [[بنی‌عباس|خلافت عباسی]]،<ref>رمضان‌جماعت و جدیدی، «عوامل مؤثر بر شکل‌گیری و گسترش تسنن دوازده‌امامی و تأثیر متقابل آن با تشیع در قرن نهم هجری»، ص۱۵۵-۱۵۶؛ جعفریان، تاریخ ایران اسلامی از یورش مغولان تا زوال ترکمانان، ۱۳۷۸ش، ص۲۵۵.</ref> تسامح مذهبی [[ایلخانان مغول]]<ref>اشپولر، تاریخ مغول در ایران، ۱۳۵۱ش، ۲۰۳-۲۰۴؛ باسانی، «دین در عهد مغول»، ص۵۱۶.</ref> و امیران تیموری،<ref>رمضان‌جماعت و جدیدی، «عوامل مؤثر بر شکل‌گیری و گسترش تسنن دوازده‌امامی و تأثیر متقابل آن با تشیع در قرن نهم هجری»، ص۱۵۹-۱۶۱.</ref> رشد [[تصوف]] و مرجعیت‌یافتن صوفیان،<ref>امینی‌زاده و رنجبر، «تسنن دوازده‌امامی خراسان در سده‌های هشتم و نهم هجری زمینه‌ها و علل»، ص۶۶.</ref> و نزدیک‌شدن تصوف و تشیع به هم.<ref>الشیبی، تشیع و تصوف، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۳-۱۴۶؛ جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۸ش، ص۷۶۰-۷۶۷؛ باسانی، «دین در عهد مغول»، ص۵۱۷.</ref> | ||
می‌گویند این گرایش ابتدا در [[ایران]] و [[هند]] و پس از آن، در قسمت شرقی [[خراسان بزرگ]] و سرزمین‌های [[خلافت عثمانی]] رواج یافته است.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۸ش، ص۸۴۴.</ref> همچنین گزارش می‌دهند که تشکیل [[صفویان|دولت صفویه]] موجب زوال این رویکرد در ایران شده است.<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۳۱.</ref> | می‌گویند این گرایش ابتدا در [[ایران]] و [[هند]] و پس از آن، در قسمت شرقی [[خراسان بزرگ]] و سرزمین‌های [[خلافت عثمانی]] رواج یافته است.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۸ش، ص۸۴۴.</ref> همچنین گزارش می‌دهند که تشکیل [[صفویان|دولت صفویه]] موجب زوال این رویکرد در ایران شده است.<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۳۱.</ref> | ||
== تسنن دوازده‌امامی در قلمرو سیاست == | == تسنن دوازده‌امامی در قلمرو سیاست == | ||