confirmed، templateeditor
۱۱٬۳۶۱
ویرایش
مناره: تفاوت میان نسخه‌ها
تمیزکاری
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
(تمیزکاری) |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
[[پرونده:Minarets-dar-al-ziyafa.jpg|بندانگشتی|منارۀ دار‌الضیافه اصفهان]] | [[پرونده:Minarets-dar-al-ziyafa.jpg|بندانگشتی|منارۀ دار‌الضیافه اصفهان]] | ||
'''مَناره''' سازه‌ای برج‌مانند و مرتفع است که در کنار [[مسجد|مساجد]] یا در میانۀ راهها ساخته می‌شود. مَأذنه، صُومعه و گلدسته از دیگر نام‌های مناره هستند. رساندن صدای [[اذان]] به مناطق دور از مسجد، راهنمایی شهروندان به سوی مسجد، تمایز مساجد از دیگر بناهای شهر، تعیین مرزهای سرزمینی و راهنمایی مسافران در جاده‌ها را از جمله کاربردهای مناره برمی‌شمارند. منابع تاریخی سابقۀ ساخت مناره را به پیش از [[اسلام]] برمی‌گردانند. با این حال، نخستین مناره‌های اسلامی در [[قرن اول هجری قمری|قرن اول قمری]] (در حکومت [[بنی‌امیه|امویان]]) ساخته شد و تا [[ | '''مَناره''' سازه‌ای برج‌مانند و مرتفع است که در کنار [[مسجد|مساجد]] یا در میانۀ راهها ساخته می‌شود. مَأذنه، صُومعه و گلدسته از دیگر نام‌های مناره هستند. رساندن صدای [[اذان]] به مناطق دور از مسجد، راهنمایی شهروندان به سوی مسجد، تمایز مساجد از دیگر بناهای شهر، تعیین مرزهای سرزمینی و راهنمایی مسافران در جاده‌ها را از جمله کاربردهای مناره برمی‌شمارند. منابع تاریخی سابقۀ ساخت مناره را به پیش از [[اسلام]] برمی‌گردانند. با این حال، نخستین مناره‌های اسلامی در [[قرن اول هجری قمری|قرن اول قمری]] (در حکومت [[بنی‌امیه|امویان]]) ساخته شد و تا قرن نهم [[سال هجری قمری|قمری]] به مرور جزء ثابتی از ساختمان مساجد شد. برخی تاریخ‌نگاران، مناره را نتیجۀ گسترش شهرهای اسلامی می‌دانند و دیگران آن را اقتباس [[مسلمان|مسلمانان]] از برج عبادتگاههای مسیحی یا آتشدانهای [[زرتشت|زرتشتی]] برمی‌شمارند. | ||
شیوه معماری ملی یا مذهبی هر منطقه از [[جهان اسلام]] باعث شده تا تفاوت‌هایی میان اجزای معماری، مصالح و تزئینات مناره‌ها (به ویژه میان مساجد [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]) وجود داشته باشد. برای مثال، شیعیان در طول تاریخ خود مناره مساجد را عموماً هم‌ارتفاع با بام یا [[گنبد]] مساجد و به صورت جفت ساخته‌اند. | شیوه معماری ملی یا مذهبی هر منطقه از [[جهان اسلام]] باعث شده تا تفاوت‌هایی میان اجزای معماری، مصالح و تزئینات مناره‌ها (به ویژه میان مساجد [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]) وجود داشته باشد. برای مثال، شیعیان در طول تاریخ خود مناره مساجد را عموماً هم‌ارتفاع با بام یا [[گنبد]] مساجد و به صورت جفت ساخته‌اند. | ||
وجه نمادین مناره (به عنوان یکی از مظاهر [[تمدن اسلامی]]) باعث اهمیت آن در شهرسازی اسلامی شده و هم حساسیت‌هایی را در جوامع بیرون از جهان اسلام به وجود آورده است. از مشهورترین مناره‌های موجود می‌توان به منارۀ مسجد ابن‌طولون | وجه نمادین مناره (به عنوان یکی از مظاهر [[تمدن اسلامی]]) باعث اهمیت آن در شهرسازی اسلامی شده و هم حساسیت‌هایی را در جوامع بیرون از جهان اسلام به وجود آورده است. از مشهورترین مناره‌های موجود می‌توان به منارۀ مسجد ابن‌طولون [[مصر]]، مسجد قیروان [[تونس]]، [[مسجد جامع یزد]]، [[مسجد جامع ساوه]]، [[مسجد علی اصفهان|مسجد علی]] و دار‌الضیافۀ اصفهان و مناره‌های [[مسجدالنبی]] اشاره کرد. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
لغت‌شناسان واژۀ مَناره را به معنی «چراغ پایه» می‌دادند.<ref name=":3" /> مَأذنه (محل اذان گفتن)، گلدسته، میل و صومعه از دیگر نام‌های مناره هستند.<ref>مهدوی و بارانی، «بررسی تاریخی معماری محراب...»، ص۵۶.</ref> شباهت ظاهری و کارکرد مشترک این سازه با آتشدانهای بین‌راهی (در عصر باستان) را دلیل انتخاب واژۀ «مناره» برای آن می‌دانند.<ref name=":3">دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه مناره.</ref> انتخاب واژۀ «گلدسته» را نیز مربوط به طرح‌های [[اسلیمی]] و گلهای [[خُتاییِ]] منقش بر کاشی‌های مناره‌های ایرانی می‌دانند.<ref name=":4" /> همچنین برخی پژوهشگران معتقدند، به دلیل شباهتِ ظاهری مناره با عبادتگاههای بلند و باريکِ مسيحى، در برخى [[حدیث|روايات]] و آثار [[فقه|فقیهان]] از مناره با نام صومعه یاد شده است.<ref>فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۱۱۵.</ref> بعضی مورخان، اساساً شکل چهارگوشِ نخستین مناره‌های اسلامی را اقتباسی از این برجهای مسیحی می‌دانند.<ref>گرابار، شکلگیری هنر اسلامی، ۱۳۷۹ش، ص ۱۳۰.</ref> | لغت‌شناسان واژۀ مَناره را به معنی «چراغ پایه» می‌دادند.<ref name=":3" /> مَأذنه (محل اذان گفتن)، گلدسته، میل و صومعه از دیگر نام‌های مناره هستند.<ref>مهدوی و بارانی، «بررسی تاریخی معماری محراب...»، ص۵۶.</ref> شباهت ظاهری و کارکرد مشترک این سازه با آتشدانهای بین‌راهی (در عصر باستان) را دلیل انتخاب واژۀ «مناره» برای آن می‌دانند.<ref name=":3">دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه مناره.</ref> انتخاب واژۀ «گلدسته» را نیز مربوط به طرح‌های [[اسلیمی]] و گلهای [[خُتاییِ]] منقش بر کاشی‌های مناره‌های ایرانی می‌دانند.<ref name=":4" /> همچنین برخی پژوهشگران معتقدند، به دلیل شباهتِ ظاهری مناره با عبادتگاههای بلند و باريکِ مسيحى، در برخى [[حدیث|روايات]] و آثار [[فقه|فقیهان]] از مناره با نام صومعه یاد شده است.<ref>فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۱۱۵.</ref> بعضی مورخان، اساساً شکل چهارگوشِ نخستین مناره‌های اسلامی را اقتباسی از این برجهای مسیحی می‌دانند.<ref>گرابار، شکلگیری هنر اسلامی، ۱۳۷۹ش، ص ۱۳۰.</ref> | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
== تاریخچه == | == تاریخچه == | ||
[[پرونده:Qiravan minarate.jpg|بندانگشتی|مناره مسجد جامع قیروان]] | [[پرونده:Qiravan minarate.jpg|بندانگشتی|مناره مسجد جامع قیروان]] | ||
منابع تاریخی سابقۀ ساخت مناره را به پیش از اسلام برمی‌گردانند. فانوس [[اسکندریه]] (ساخته شده در قرن سوم یا چهارم پیش از میلاد) در [[مصر]]<ref>فاتحی نژاد، «اسکندریه»، ص۱۲۴۶.</ref> و میل نورآباد (ساخته شده در دورۀ اشکانیان) در [[ایران]]<ref>واندنبرگ، باستان‌شناسی ایران باستان، ۱۳۳۷ش، ص۲۷.</ref> از این نمونه‌ها هستند. در [[جزیرة العرب | منابع تاریخی سابقۀ ساخت مناره را به پیش از [[اسلام]] برمی‌گردانند. فانوس [[اسکندریه]] (ساخته شده در قرن سوم یا چهارم پیش از میلاد) در [[مصر]]<ref>فاتحی نژاد، «اسکندریه»، ص۱۲۴۶.</ref> و میل نورآباد (ساخته شده در دورۀ اشکانیان) در [[ایران]]<ref>واندنبرگ، باستان‌شناسی ایران باستان، ۱۳۳۷ش، ص۲۷.</ref> از این نمونه‌ها هستند. در [[جزیرة العرب]] نیز أبرهة ابن رائش (از پادشاهان [[یمن]]) را نخستین کسی می‌دانند که دست به ساخت مناره زد و به همین دلیل به «ابرهۀ ذوالمنار» مشهور شد.<ref>فضل الله، جامع التواریخ، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۵۳؛ ابیکاریوس، نهایة الأرب فی تاریخ العرب، بی‌تا، ص۱۰.</ref> | ||
به عقیدۀ تاریخ‌نگاران، نخستین مساجدِ اسلام ([[مسجدالنبی]] و [[مسجد قبا]]) سازه‌هایی بسیار ساده و بدون مناره بوده‌اند.<ref> Gottheil; «The Origin and History of the Minaret»; p133. </ref> در آن زمان مؤذّن بالای بام مرتفعی می‌رفت و اذان می‌گفت.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۲۳۷-۲۳۸.</ref> اما با گسترش شهرها، لازم شد که در کنار هر مسجد مناره‌ای وجود داشته باشد تا صدای اذان به مناطق بیشتری برسد.<ref name=":0" /> اُلگ گرابار۱۹۲۹-۲۰۱۱م.(به فرانسوی: Oleg Grabar) (پژوهشگر [[هنر اسلامی]]) معتقد است که وقتی که پرستشگاه‌های رومیِ [[دمشق]] به مسجد تبدیل شدند، برجهای چهارگوش (صومعه) آنها به جایی برای اذان گفتن تبدیل شد.<ref>گرابار، شکلگیری هنر اسلامی، ۱۳۷۹ش، ص۱۳۲.</ref> در مقابل، بعضی از متخصصان هنر اسلامی معتقدند که مناره منشئی ایرانی دارد؛ زیرا معماران ایرانی مسجدهای عربی را بسیار ساده می‌دیدند و تصمیم گرفتند که ستون‌هایی شبیه آتشدانهای ساسانی به ساختمان مساجد اضافه کنند.<ref>اوصانلو، «مناره در شهرهای اسلامی...»، ص۲.</ref> | به عقیدۀ تاریخ‌نگاران، نخستین مساجدِ اسلام ([[مسجدالنبی]] و [[مسجد قبا]]) سازه‌هایی بسیار ساده و بدون مناره بوده‌اند.<ref> Gottheil; «The Origin and History of the Minaret»; p133. </ref> در آن زمان مؤذّن بالای بام مرتفعی می‌رفت و اذان می‌گفت.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۲۳۷-۲۳۸.</ref> اما با گسترش شهرها، لازم شد که در کنار هر مسجد مناره‌ای وجود داشته باشد تا صدای اذان به مناطق بیشتری برسد.<ref name=":0" /> اُلگ گرابار۱۹۲۹-۲۰۱۱م.(به فرانسوی: Oleg Grabar) (پژوهشگر [[هنر اسلامی]]) معتقد است که وقتی که پرستشگاه‌های رومیِ [[دمشق]] به مسجد تبدیل شدند، برجهای چهارگوش (صومعه) آنها به جایی برای اذان گفتن تبدیل شد.<ref>گرابار، شکلگیری هنر اسلامی، ۱۳۷۹ش، ص۱۳۲.</ref> در مقابل، بعضی از متخصصان هنر اسلامی معتقدند که مناره منشئی ایرانی دارد؛ زیرا معماران ایرانی مسجدهای عربی را بسیار ساده می‌دیدند و تصمیم گرفتند که ستون‌هایی شبیه آتشدانهای ساسانی به ساختمان مساجد اضافه کنند.<ref>اوصانلو، «مناره در شهرهای اسلامی...»، ص۲.</ref> | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
== نقش اجتماعی سیاسی مناره == | == نقش اجتماعی سیاسی مناره == | ||
کارکرد اصلی مناره در جامعه اسلامی را [[اذان]] گفتن بر فراز آن هنگام [[نمازهای یومیه|نمازهای پنجگانه]] می‌دانند؛<ref>گرابار، شکلگیری هنر اسلامی، ۱۳۷۹ش، ص۱۳۰.</ref> اما کارکردهای دیگری نیز برای آن برشمرده شده است. برای مثال، سازۀ مترفع و نور آن باعث مى‌شود تا شهروندان مسجد را راحت‌تر پيدا كنند.<ref>مکارم شیرازی، سوگندهاى پربار قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۴۳۸.</ref> برخی نیز کارکرد فعلی مناره‌ها را تزئین مساجد و وسیله‌ای برای تمایز آنها از دیگر بناهای شهر می‌دانند.<ref name=":0">جمع نویسندگان، فرهنگ مسجد، ۱۳۵۸ش، ص۲۳۱.</ref> علاوه بر اینها، به گواه منابع تاریخی، مناره‌ها برای تعیین مرز سرزمین‌های مسلمانان و مشخص کردن مسیر راهها نیز کاربرد داشته است.<ref>خسروآبادی، «کارکردهای امنیتی_ نظامی مناره‌ها...»، ص۵۳-۵۴.</ref> | کارکرد اصلی مناره در جامعه اسلامی را [[اذان]] گفتن بر فراز آن هنگام [[نمازهای یومیه|نمازهای پنجگانه]] می‌دانند؛<ref>گرابار، شکلگیری هنر اسلامی، ۱۳۷۹ش، ص۱۳۰.</ref> اما کارکردهای دیگری نیز برای آن برشمرده شده است. برای مثال، سازۀ مترفع و نور آن باعث مى‌شود تا شهروندان [[مسجد]] را راحت‌تر پيدا كنند.<ref>مکارم شیرازی، سوگندهاى پربار قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۴۳۸.</ref> برخی نیز کارکرد فعلی مناره‌ها را تزئین مساجد و وسیله‌ای برای تمایز آنها از دیگر بناهای شهر می‌دانند.<ref name=":0">جمع نویسندگان، فرهنگ مسجد، ۱۳۵۸ش، ص۲۳۱.</ref> علاوه بر اینها، به گواه منابع تاریخی، مناره‌ها برای تعیین مرز سرزمین‌های مسلمانان و مشخص کردن مسیر راهها نیز کاربرد داشته است.<ref>خسروآبادی، «کارکردهای امنیتی_ نظامی مناره‌ها...»، ص۵۳-۵۴.</ref> | ||
شیعیان و اهل | [[شیعه|شیعیان]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]، در طول تاریخ خود رسیدگی به امور مناره‌ها را یکی از وظایف محتسب (از مناسب دولتی) برشمرده‌اند. از نظر آنها، محتسب بایستی مراقب می‌بود تا فرد غیر شایسته بر فراز مناره نرود، از مناره به خانه‌های مردم نَنگرد، [[اذان]] را به شیوۀ [[غناء|غنایی]] نخواند، وقت‌شناسى را به مؤذنان بياموزد و اجازه ندهد کسی در غیر موقع اذان از مناره بالا رود.<ref>سجادی، «حسبه» در دایرت المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۷۱۲؛ ابن اخوه، آیین شهرداری، ۱۳۶۰ش، ص۱۷۸؛ منتظری، مبانی فقهی حکومت اسلامي، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۴۵۵.</ref> | ||
==رویکرد شیعیان به مناره== | ==رویکرد شیعیان به مناره== | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
بنا بر روایات شیعی، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] دستور داد تا مناره‌ها را کوتاهتر از ارتفاع بام مساجد و خانه‌ها بسازند.<ref> ابن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۳۹.</ref> در روایتی دیگر نیز از [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] نقل شده که مناره‌ها را بدعت خواندند و گفتند با ظهور [[قائم آل محمد|قائم]] مناره‌ها فرو خواهد ریخت.<ref>طوسی، الغيبة، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۲۰۶.</ref> علاوه بر این، طبق بعضی روایات شیعه اذان گفتن بر جای بلند بر خلاف [[سنت|سنت نبوی]] است؛ زیرا در زمان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] بر روى زمین اذان میگفتند.<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۲۸۴.</ref> بر اساس این روایتها برخی از [[مجتهد|فقیهان]] شیعه مرتفع‌تر کردن مناره از بام یا گنبد مسجد را [[مکروه]] می‌دانند.<ref>صادقی‌نژاد، مسعودی، «بازشناسی جایگاه مناره...»، ص۱۳.</ref> بعضی از متخصصان هنر اسلامی، همین مسائل را علت مناره نداشتنِ بسیاری از مساجد شیعی - مثل برخی مساجد [[فاطمیان]] مصر- برشمرده‌اند.<ref>بلوم، «مبنای پیدایش مناره»، ص۱۲۷.</ref> | بنا بر روایات شیعی، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] دستور داد تا مناره‌ها را کوتاهتر از ارتفاع بام مساجد و خانه‌ها بسازند.<ref> ابن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۳۹.</ref> در روایتی دیگر نیز از [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] نقل شده که مناره‌ها را بدعت خواندند و گفتند با ظهور [[قائم آل محمد|قائم]] مناره‌ها فرو خواهد ریخت.<ref>طوسی، الغيبة، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۲۰۶.</ref> علاوه بر این، طبق بعضی روایات شیعه اذان گفتن بر جای بلند بر خلاف [[سنت|سنت نبوی]] است؛ زیرا در زمان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] بر روى زمین اذان میگفتند.<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۲۸۴.</ref> بر اساس این روایتها برخی از [[مجتهد|فقیهان]] شیعه مرتفع‌تر کردن مناره از بام یا گنبد مسجد را [[مکروه]] می‌دانند.<ref>صادقی‌نژاد، مسعودی، «بازشناسی جایگاه مناره...»، ص۱۳.</ref> بعضی از متخصصان هنر اسلامی، همین مسائل را علت مناره نداشتنِ بسیاری از مساجد شیعی - مثل برخی مساجد [[فاطمیان]] مصر- برشمرده‌اند.<ref>بلوم، «مبنای پیدایش مناره»، ص۱۲۷.</ref> | ||
علاوه بر اینها، در احادیث شیعه، گاهی از [[قرآن]] به «منارۀ هدایت» تعبیر شده است.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۳۶۸ش، ج۲۵، ص۱۷</ref> همچنين در بعضی از روایات، امام على(ع) و [[اهل‌بیت | علاوه بر اینها، در احادیث شیعه، گاهی از [[قرآن]] به «منارۀ هدایت» تعبیر شده است.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۳۶۸ش، ج۲۵، ص۱۷</ref> همچنين در بعضی از روایات، امام على(ع) و [[اهل‌بیت(ع)]] به منارۀ هدایت تشبیه شده‌اند.<ref> حر عاملی، اثبات الهداة، ۱۴۲۵ق، ج۳، ص۱۷۵.</ref> عالمان شیعه معتقدند این تشبیهات به این دلیل است که قرآن و اهل بیت راهنمای راه هدايت هستند.<ref>منتظری، درسهایی از نهج البلاغه، ج۳، ص۴۰۳؛ محمدی ری‌شهری، تفسير قرآن ناطق، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۳۷۱.</ref> برخی پژوهشگران معتقدند که همین تشبیه، باعث شده تا شیعیان مناره‌های مساجد خود را جفت بسازند نه تک.<ref>صیادنژاد، «بازخوانی نماد مناره»، ص۱۵؛ نجفی، «تحقیقی پیرامون مناره»، ص۶۷.</ref> | ||
== ویژگی‌های ظاهری == | == ویژگی‌های ظاهری == | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
*در شمال آفریقا مناره‌ها حجیم و چهارگوش ساخته می‌شده است؛ اما مناره‌های ایران و مناطق همجوار به شکل استوانه‌ای لاغر ولی رفیع هستند.{{مدرک}} | *در شمال آفریقا مناره‌ها حجیم و چهارگوش ساخته می‌شده است؛ اما مناره‌های ایران و مناطق همجوار به شکل استوانه‌ای لاغر ولی رفیع هستند.{{مدرک}} | ||
===مصالح و تزئینات=== | ===مصالح و تزئینات=== | ||
در هر منطقه از جهان | در هر منطقه از [[جهان اسلام]]، مناره‌ها با مصالح متفاوتی ساخته می‌شود. پژوهشگران، مناره‌های کمی را در [[عراق]] برمی‌شمارند که تماماً از سنگ و گچ ساخته شده باشد. در [[شام]]، [[الجزایر]]، [[مصر]] و [[مراکش]] مصالح مناره غالباً سنگ و گاهی هم سنگ و آجر است. در [[ایران]] و [[افغانستان]] بنای مناره‌ها معمولاً فقط از آجر و گچ و در [[هند|هندوستان]] سنگ و آجر است.<ref>فاضل، «پیدایش مناره در اسلام»، سایت دایرة المعارف بزرگ اسلامی.</ref> با این حال برخی از تاریخ‌دانان احتمال داده‌اند که مناره‌های نخستین مساجد ایران خشت و گلی بوده‌اند و به همین دلیل نابود شده‌اند.<ref>زمانی، «منار و مناره تزئینی...»، ص۷۲.</ref> | ||
کتیبۀ بسیاری از مناره‌ها به خط کوفی ساده و کوفی بنایی است.<ref>بدیعی گورتی و شیخی، «تحلیل فرم و ساختار کتیبه‌های مناره‌ها...»، ص۲۴؛ رحیمی آریایی و دیگران، «گونه‌شناسی شکلی کتیبه‌های کوفی...» ص۲۲..</ref> روی مناره‌های مساجد ایرانی، کاشی‌کاریهایی با طرح گلهای خُتایی (اسلیمی) نقش بسته است. گفته شده است که اساساً به همین دلیل، مناره را با نام «گلدسته» نیز یاد می‌کنند.<ref name=":4">زمانی، «منار و مناره تزئینی...»، ص۷۲-۷۳.</ref> مناره‌های بین‌راهی - به ویژه در دوران غزنوی و سلجوقی - شمال اشعاری با آرزوی سلامتی و پایداری مسافران بوده است.<ref>بدیعی گورتی و شیخی، «تحلیل فرم و ساختار کتیبه‌های مناره‌ها...»، ص۲۴.</ref> | کتیبۀ بسیاری از مناره‌ها به خط کوفی ساده و کوفی بنایی است.<ref>بدیعی گورتی و شیخی، «تحلیل فرم و ساختار کتیبه‌های مناره‌ها...»، ص۲۴؛ رحیمی آریایی و دیگران، «گونه‌شناسی شکلی کتیبه‌های کوفی...» ص۲۲..</ref> روی مناره‌های مساجد ایرانی، کاشی‌کاریهایی با طرح گلهای خُتایی (اسلیمی) نقش بسته است. گفته شده است که اساساً به همین دلیل، مناره را با نام «گلدسته» نیز یاد می‌کنند.<ref name=":4">زمانی، «منار و مناره تزئینی...»، ص۷۲-۷۳.</ref> مناره‌های بین‌راهی - به ویژه در دوران غزنوی و سلجوقی - شمال اشعاری با آرزوی سلامتی و پایداری مسافران بوده است.<ref>بدیعی گورتی و شیخی، «تحلیل فرم و ساختار کتیبه‌های مناره‌ها...»، ص۲۴.</ref> | ||
== ممنوعیت ساخت مناره == | == ممنوعیت ساخت مناره == | ||
در سال ۲۰۰۹ میلادی، مردم سوئیس در یک همه پرسی رأی به ممنوعیت ساخت مناره در این کشور دادند.<ref>«[https://www.bbc.com/persian/world/2009/11/091128_wmj-swiss-minarets|شرکت سوئیسی‌ها در همه پرسی منع ساخت مناره]»، سایت بی‌بی‌سی فارسی.</ref> برخی مسلمانان اروپا این مسئله را نشانگر نگرانی دولت‌های اروپایی از گسترش اسلام توصیف کردند.<ref>«[https://www.mehrnews.com/news/993220/ممنوعیت-ساخت-مناره-در-سوئیس-به-خاطر-ترس-از-گسترش-اسلام-است|ممنوعیت ساخت مناره در سوئیس به خاطر ترس از گسترش اسلام است]»، خبرگزاری مهر.</ref> | در سال ۲۰۰۹ میلادی، مردم [[سوئیس]] در یک همه پرسی رأی به ممنوعیت ساخت مناره در این کشور دادند.<ref>«[https://www.bbc.com/persian/world/2009/11/091128_wmj-swiss-minarets|شرکت سوئیسی‌ها در همه پرسی منع ساخت مناره]»، سایت بی‌بی‌سی فارسی.</ref> برخی مسلمانان اروپا این مسئله را نشانگر نگرانی دولت‌های اروپایی از گسترش اسلام توصیف کردند.<ref>«[https://www.mehrnews.com/news/993220/ممنوعیت-ساخت-مناره-در-سوئیس-به-خاطر-ترس-از-گسترش-اسلام-است|ممنوعیت ساخت مناره در سوئیس به خاطر ترس از گسترش اسلام است]»، خبرگزاری مهر.</ref> | ||
== مناره‌های مشهور == | == مناره‌های مشهور == | ||
[[پرونده:Almasjid-alnabawi-wallpaper-5.jpg|250px|بندانگشتی|مناره‌های کنونی | [[پرونده:Almasjid-alnabawi-wallpaper-5.jpg|250px|بندانگشتی|مناره‌های کنونی [[مسجد الحرام]] در مقایسه با چهار منارۀ اصلی، پیش از توسعۀ این مسجد در دوران سعودی.]] | ||
===مناره‌های مسجد النبی=== | ===مناره‌های مسجد النبی=== | ||
چهار مناره اصلی [[مسجدالنبی]] عبارتند از «مناره سلیمانیه» و «مناره مجیدیه» که هردو در دوران معاصر ساخته شده است؛ «منارۀ رئیسیه» که در کنار قبة الخضرا (گنبد سبز مسجدالنبی) است که در قرن نهم قمری ساخته شد و مناره «باب‌السلام» که در سال ۷۰۶ق ساخته شده.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۲۳۷-۲۳۸.</ref> به گزارش گردشگران خارجی، اهالی مدینه برای منارۀ رئیسیه احترام ویژه‌ای قائلند و فقط موذنان باسابقه را برای اذان گفتن به فراز آن می‌فرستند؛ زیرا بر این باورند که این مناره در جایی ساخته شده است که [[بلال حبشی|بلال]] ([[صحابه|صحابی]] و مؤذن [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]) در آن اذان می‌گفته است.<ref>الخیاط، «مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی»، ص۱۶۵-۱۶۶.</ref> در دوران حکومت سعودی شش مناره به این مسجد اضافه شده و اکنون مسجدالنبی ده مناره دارد. | چهار مناره اصلی [[مسجدالنبی]] عبارتند از «مناره سلیمانیه» و «مناره مجیدیه» که هردو در دوران معاصر ساخته شده است؛ «منارۀ رئیسیه» که در کنار قبة الخضرا (گنبد سبز مسجدالنبی) است که در قرن نهم قمری ساخته شد و مناره «باب‌السلام» که در سال ۷۰۶ق ساخته شده.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۲۳۷-۲۳۸.</ref> به گزارش گردشگران خارجی، اهالی مدینه برای منارۀ رئیسیه احترام ویژه‌ای قائلند و فقط موذنان باسابقه را برای اذان گفتن به فراز آن می‌فرستند؛ زیرا بر این باورند که این مناره در جایی ساخته شده است که [[بلال حبشی|بلال]] ([[صحابه|صحابی]] و مؤذن [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]) در آن اذان می‌گفته است.<ref>الخیاط، «مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی»، ص۱۶۵-۱۶۶.</ref> در دوران حکومت سعودی شش مناره به این مسجد اضافه شده و اکنون مسجدالنبی ده مناره دارد. | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
بسیاری از مناره‌های مساجد شمال آفریقا، از شاهکارهای معماری دوران [[بنی‌امیه|امویان]]، [[فاطمیان]] و مملوکانند. برخی از مشهورترین مناره‌ها عبارتند از: | بسیاری از مناره‌های مساجد شمال آفریقا، از شاهکارهای معماری دوران [[بنی‌امیه|امویان]]، [[فاطمیان]] و مملوکانند. برخی از مشهورترین مناره‌ها عبارتند از: | ||
* مناره [[مسجد قیروان]] تونس، ([[قرن اول هجری | * مناره [[مسجد قیروان]] تونس، ([[قرن اول هجری قمری]]). | ||
* مناره [[مسجد ابن طولون]]، در قاهره ( | * مناره [[مسجد ابن طولون]]، در قاهره (قرن سوم هجری). | ||
* مناره [[مسجد حاکم مصر]]، در قاهره، ( | * مناره [[مسجد حاکم مصر]]، در قاهره، (قرن چهارم هجری قمری). | ||
* مناره مسجد جامع تلمسان، در الجزایر ( | * مناره مسجد جامع تلمسان، در الجزایر (قرن پنجم قمری). | ||
همچنین در سال ۱۳۹۸ش دولت [[الجزایر]] اقدام به ساخت بلندترین منارۀ دنیا در مسجد جامع الجزایر کرد. این مناره ۲۷۰ متر ارتفاع دارد.<ref>«[https://www.irna.ir/news/82212917/ساخت-سومین-مسجد-بزرگ-دنیا-در-الجزایر ساخت سومین مسجد بزرگ دنیا در الجزایر]»، سایت ایرنا.</ref> | همچنین در سال ۱۳۹۸ش دولت [[الجزایر]] اقدام به ساخت بلندترین منارۀ دنیا در مسجد جامع الجزایر کرد. این مناره ۲۷۰ متر ارتفاع دارد.<ref>«[https://www.irna.ir/news/82212917/ساخت-سومین-مسجد-بزرگ-دنیا-در-الجزایر ساخت سومین مسجد بزرگ دنیا در الجزایر]»، سایت ایرنا.</ref> | ||