آیه انذار: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه اِنْذار''' ([[سوره شعراء|شعراء]]: ۲۱۴) به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|حضرت محمد(ص)]] فرمان مى‌دهد كه خويشان نزديكش را انذار دهد و به صورت علنی به [[اسلام]] دعوت کند. به دنبال نزول آیه، بر‌اساس حدیث مشهور [[حدیث یوم الدار|یوم الدار]]، رسول خدا چهل نفر از آنان را دعوت نمود و پس از فراخواندن علنی به [[اسلام]]، در همان مجلس [[امام علی علیه‌السلام|علی بن ابی طالب(ع)]] را به عنوان جانشین و [[خلافت|خلیفه]] پس از خود معرفی کرد. این آیه با [[تفسیر روایی]] آن، از اولین اسناد محکم [[شیعه]] بر وصایت و [[ولایت امام علی(ع)|امامت امام علی(ع)]] دانسته شده و مورد استناد [[کلام امامیه|متکلمان شیعه]] واقع شده است. مفسران شیعه پرهیز از شائبه تبعیض با خویشاوندان در انذار و هشدار عدم سهل‌انگاری با دیگران در امر دین و همچنین آگاهی بستگان از سابقه پاکی پیامبر را از دلایل آغاز دعوت از آنان دانسته‌اند.

گفته شده آیه اِنْذار به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|حضرت محمد(ص)]] فرمان مى‌دهد كه خويشان نزديكش را انذار دهد و از [[شرک]] و مخالفت [[خدا|پروردگار]] بترساند.<ref>مکارم، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۵، ص۳۶۶.</ref>{{گفت و گو

}}واژه انذار نیز به توجه و آگاهی دادن به آینده‌ای ترسناک معنا شده است.<ref>شعرانی و قریب، نثر طوبی، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۴۴۸.</ref>{{پاک کن}}

آیه اِنْذار (آیه ۲۱۴ سوره شعراء) با [[تفسیر روایی]] آن، اولین سند قوی و شاهد قطعی بر وصایت و [[ولایت امام علی(ع)|امامت امام علی(ع)]] از سوی [[شیعه|شیعیان]] دانسته شده است.<ref>مولائی نیا و مومنی، «تفسیر تطبیقی آیه انذار از دیدگاه فریقین»، ص۱۶۴.</ref> تفاسیر شیعه مانند [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر مجمع البیان]] و [[اطیب البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر اطیب البیان]] داستان تفسیری آیه انذار را میان [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] مشهور دانسته<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۳۲۲؛ طیب، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۸ش، ج۱۰، ص۹۵.</ref> و به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] تقریبا همه مورخان مسلمان آن را نوشته‌اند.<ref>[http://www.makarem.ir/main.aspx?reader=1&pid=61835&lid=0&mid=13007&catid=6509 «آیه انذار»]، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.</ref> سیره‌نویسان و منابع تاریخی سال نزول آیه انذار را [[سال سوم بعثت]] گزارش کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۶۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۱۶؛ وشنوی، حیاة النبی و سیرته، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۰۵.</ref>

بر‌اساس تفاسیر [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] پس از نزول آیه اِنذار، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] چهل نفر از خویشان نزدیکش را به مهمانی دعوت نمود و به آنان گفت: «ای فرزندان [[عبدالمطلب]]! گمان ندارم کسی در میان عرب، بهتر از آنچه من برای شما آورده‌ام، برای قوم خود آورده باشد. من خیر دنیا و آخرت را برای شما آورده‌ام... و من شما را به دو کلمه‌ دعوت می‌کنم و با این دو کلمه وارد بهشت می‌شوید و با همین دو کلمه از دوزخ نجات می‌یابید: گفتن لااله الا الله و گواهی بر پیامبری من.»

آن‌گاه دو یا سه بار فرمود: «کدام یک از شما مرا در این کار یاری می‌کند تا برادر، وصی و جانشین من در میان شما باشد؟» پس از سکوت همه در هر بار، [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] گفت: «ای رسول خدا! من هستم». سپس پیغمبر(ص) فرمود: «إِنَّ هَذَا أَخِی وَ وَصِیی وَ خَلِیفَتِی فِیکُمْ فَاسْمَعُوا لَهُ وَأَطِیعُوا؛ این وصی و خلیفه من در میان شما است. سخن او را بشنوید و از او فرمان برید». پس از این سخنان بود که گروهی از خویشاوندان او به [[ابوطالب]] گفتند: «فرزندت را اطاعت کن که او بر تو امارت یافته است».<ref> بحرانی، البرهان، المکتبة العلمیة، ج۴، ص۱۸۹-۱۸۶؛ فرات الکوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۰۰؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۱۵۳-۱۵۱؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۹۷؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۵۴۳-۵۴۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۳۲۲-۳۲۳؛ ابن هشام، السیرة النبویة، المکتبة العلمیة، ج۱، ص۲۶۲.</ref> در منابع شیعه مخاطبین انذار، نزدیکان خاص آن حضرت معرفی شده‌اند که به دستور خدا در خانه ابوطالب در جهت اولین ابلاغ علنی رسالت و مسأله خلافت‌ امام علی(ع) اجتماع کردند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ص۴۸۱؛ شیخ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ق، ج۱، باب۳۳، ح۱، ص ۱۶۹؛ شیخ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۵۸۲ و بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۳، ‌ص۱۹۰.</ref> این میهمانی در برخی منابع با اشاره به مانع‌شدن [[ابولهب]] از ادامه سخن پیامبر و ساحر‌خواندن وی، در دو روز متوالی نقل شده است.<ref>بحرانی، تفسیر برهان، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۱۸۷؛ عروسی حویزی، نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۶۶.</ref>

عالمان و [[کلام امامیه|متکلمان شیعه]] سند این [[حدیث|روایت]] را [[حدیث متواتر|مُتَواتِر]] خوانده<ref>بشوی، «آیه انذار»، ص۱۴۹.</ref> و در اثبات خلافت بلافصل امام علی(ع) بدان استناد کرده‌اند.<ref>شیخ مفید، رساله فی معنی المولی، ۱۴۱۳ق، ص۳۹ و ۴۰؛ شیخ مفید، الفصول المختاره، ۱۴۱۳ق، ص۹۶؛ نباطی بیاضی، الصراط المستقیم، ۱۳۸۴ق، ج۱، ص۳۲۵؛ ج۲، ص۲۹؛ سید بن طاووس، الطرائف، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۲۱.</ref> این حدیث و ماجرای آن در منابع تاریخی، روایی و تفسیری با نام‌هایی چون [[حدیث یوم الدار]] به معنی واقعه خانه پیامبر(ص)، «بَدء‌ُالدَّعوة» به معنای آغاز دعوت و «بَیْعَة العَشیره» شناخته شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن کثیر، البدایه والنهایه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۳۲۲؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب، نشر علامه، ج۲، ص۲۴ و ۱۸۵.</ref>

*ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۸۶-۱۳۸۵ش.

*ابن شهر آشوب، محمدبن علی، مناقب آل ابی‌طالب، تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی و محمدحسین آشتیانی، قم، نشر علامه، بی‌تا.

*ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۳ق.

*ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیة منشورات محمد علی بیضون، ۱۴۱۹ق.

*ابن هشام، السیرة النبویه، به کوشش مصطفی السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیة، بی‌تا.

*سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.

*شیخ مفید، محمدبن محمد، رسالة فی معنی المولی، قم، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.

*شیخ مفید، محمدبن محمد، الفصول المختارة، قم، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.

*طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة و افست، تهران، ناصر خسرو، ۱۴۰۶ق.

*فرات الکوفی، ابوالقاسم فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، ۱۴۱۰ق.