پرش به محتوا

برائت از مشرکین (آیین): تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۱: خط ۱۱:
'''مراسم برائت از مشرکین''' (به عربی: البراءة من المشرکین فی الحج) از مراسم‌های حجاج ایرانی در [[مناسک حج]] است. این مراسم با پیام [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در [[حج]] [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|سال ۱۳۵۸ش]] برای اولین بار برگزار شد.
'''مراسم برائت از مشرکین''' (به عربی: البراءة من المشرکین فی الحج) از مراسم‌های حجاج ایرانی در [[مناسک حج]] است. این مراسم با پیام [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در [[حج]] [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|سال ۱۳۵۸ش]] برای اولین بار برگزار شد.


در این مراسم، حجاج در محلی جمع شده و با سر دادن شعارهایی علیه [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]]، [[اسرائیل]] و دعوت به اتحاد مسلمانان، راهپیمایی می‌کنند. همچنین در این مراسم، تحولات [[جهان اسلام]] مورد بررسی قرار گرفته و پیام رهبر وقت [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] نیز قرائت می‌شود.
در این مراسم، حجاج در محلی جمع شده و با سر دادن شعارهایی علیه [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]]، [[رژیم صهیونیستی|اسرائیل]] و دعوت به اتحاد مسلمانان، راهپیمایی می‌کنند. همچنین در این مراسم، تحولات [[جهان اسلام]] مورد بررسی قرار گرفته و پیام رهبر وقت [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] نیز قرائت می‌شود.


== اهمیت و خاستگاه ==
== اهمیت و خاستگاه ==
خط ۱۸: خط ۱۸:
این مراسم با هدف اعلان [[تبری|برائت]] از سیاست‌های استکباری کفار و مشرکان و دعوت به [[تقریب مذاهب اسلامی|وحدت مسلمانان]] در مقابله با آنان است.<ref>جمعی از نویسندگان، ره‌توشه حج، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۳۶۳.</ref> موضوع «نفی مشرکین» در آیاتی از قرآن از جمله [[آیه ۳ سوره بقره]]، [[آیه ۴ سوره ممتحنه]]<ref>«برائت از مشرکین در حج؛ عملِ سیاسی منطبق بر دستور قرآن»، خبرگزاری ایکنا.</ref> آیه ۱ تا ۳ [[سوره توبه]] و [[آیه ۱۹ سوره انعام]] مورد اشاره قرار گرفته‌است.<ref>ورعی، مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکین، ۱۳۷۹ش، ص۵۱ و ۹۰.</ref>
این مراسم با هدف اعلان [[تبری|برائت]] از سیاست‌های استکباری کفار و مشرکان و دعوت به [[تقریب مذاهب اسلامی|وحدت مسلمانان]] در مقابله با آنان است.<ref>جمعی از نویسندگان، ره‌توشه حج، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۳۶۳.</ref> موضوع «نفی مشرکین» در آیاتی از قرآن از جمله [[آیه ۳ سوره بقره]]، [[آیه ۴ سوره ممتحنه]]<ref>«برائت از مشرکین در حج؛ عملِ سیاسی منطبق بر دستور قرآن»، خبرگزاری ایکنا.</ref> آیه ۱ تا ۳ [[سوره توبه]] و [[آیه ۱۹ سوره انعام]] مورد اشاره قرار گرفته‌است.<ref>ورعی، مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکین، ۱۳۷۹ش، ص۵۱ و ۹۰.</ref>


نخستین بار برائت از مشرکین پس از نقض عهد آنان صورت گرفت. این واقعه پس از [[فتح مکه]] بود و خداوند با نزول [[آیات برائت]] (آیات اول تا دهم سوره برائت) اعلام برائت از مشرکین را بر پیامبر تکلیف کرد. [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] مأمور شد تا این آیات را در مراسم حج سال [[سال ۹ هجری قمری|نهم قمری]] ابلاغ کند.<ref>دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۲۸.</ref>
نخستین بار برائت از مشرکین پس از فتح مکه صورت گرفت<ref>دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۲۸.</ref> و خداوند با نزول [[آیات برائت]] (آیات اول تا دهم سوره برائت) اعلام برائت از مشرکین را بر پیامبر تکلیف کرد. [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] این آیات را در مراسم حج سال [[سال ۹ هجری قمری|نهم قمری]] ابلاغ کرد.<ref>ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۶ـ۳۷.</ref>
درباره چرایی نزول آیات برائت گفته شده پس از فتح مکه به دست [[مسلمان|مسلمانان]]، برخی قبایل و مشرکان در برابر [[اسلام]] مقاومت می‌کردند<ref>رجبی، «امام علی(ع) در عهد پیامبر»، ص۲۰۹.</ref> همچنین مشرکانی که با پیامبر(ص) پیمان بسته بودند، مکرر نقض پیمان می‌کردند.<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۲۷۲.</ref>  
 
{{ببینید|ابلاغ آیات برائت}}
{{ببینید|ابلاغ آیات برائت}}
== شیوه اجرا ==
== شیوه اجرا ==
در بین سال‌های [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|۱۳۵۸]] تا [[سال ۱۳۶۶ هجری شمسی|۱۳۶۶ش]] حجاج ایرانی و بعضاً غیر ایرانی، پیش از شروع مناسک حج، در محل معینی در [[مکه]] جمع می‌شوند و پس از شنیدن سخنرانی با موضوع تحلیل [[جهان اسلام]] و وقایع جاری در دنیا، به راه‌پیمایی می‌پرداختند.<ref>دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۳۰.</ref>
در بین سال‌های [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|۱۳۵۸]] تا [[سال ۱۳۶۶ هجری شمسی|۱۳۶۶ش]] حجاج ایرانی و بعضاً غیر ایرانی، پیش از شروع مناسک حج، در محل معینی در [[مکه]] جمع می‌شوند و پس از شنیدن سخنرانی با موضوع تحلیل [[جهان اسلام]] و وقایع جاری در دنیا، به راهپیمایی می‌پرداختند.<ref>دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۳۰.</ref>


از سال‌های دهه ۱۳۸۰ شمسی به بعد این مراسم صبح [[روز عرفه]] در محل [[بعثه مقام معظم رهبری|بعثه رهبر جمهوری اسلامی ایران]]، در [[عرفات|صحرای عرفات]]،<ref>بیات، حج ۲۹، ۱۳۸۸ش، ص۱۶۳.</ref> با شعارهایی همچون «مرگ بر اسرائیل»، «مرگ بر آمریکا»، «یا ایها المسلمون اتّحدوا اتّحدوا»، و «تفرقه و اختلاف پیروی از شیطان است» از سوی حاجیان ایرانی و غیرایرانی در پی تلاوت آیاتی از [[قرآن]] آغاز می‌شود<ref>بیات، حج ۲۹، ۱۳۸۸ش، ص۱۷۰–۱۷۲.</ref> و در ادامه، سرپرست حاجیان ایرانی، پیام رهبر جمهوری اسلامی ایران را به دو زبان فارسی و عربی می‌خواند. در پایان نیز قطعنامه‌ای خوانده می‌شود و زائران پس از هر بند، تکبیرگویان آن را تأیید می‌کنند.<ref>بیات، حج ۲۹، ۱۳۸۸ش، ص۱۶۳.</ref>
از سال‌های دهه ۱۳۸۰ شمسی به بعد این مراسم صبح [[روز عرفه]] در محل [[بعثه مقام معظم رهبری|بعثه رهبر جمهوری اسلامی ایران]]، در [[عرفات|صحرای عرفات]]،<ref>بیات، حج ۲۹، ۱۳۸۸ش، ص۱۶۳.</ref> با شعارهایی همچون «مرگ بر اسرائیل»، «مرگ بر آمریکا»، «یا ایها المسلمون اتّحدوا اتّحدوا»، و «تفرقه و اختلاف پیروی از شیطان است» از سوی حاجیان ایرانی و غیرایرانی در پی تلاوت آیاتی از [[قرآن]] آغاز می‌شود<ref>بیات، حج ۲۹، ۱۳۸۸ش، ص۱۷۰–۱۷۲.</ref> و در ادامه، سرپرست حاجیان ایرانی، پیام رهبر جمهوری اسلامی ایران را به دو زبان فارسی و عربی می‌خواند. در پایان نیز قطعنامه‌ای خوانده می‌شود و زائران پس از هر بند، تکبیرگویان آن را تأیید می‌کنند.<ref>بیات، حج ۲۹، ۱۳۸۸ش، ص۱۶۳.</ref>


== مبانی فقهی ==
گزارش شده‌است که در جای جای مراسم [[حج]]، نفی شرک و برائت از مشرکان وجود دارد. [[رمی جمرات]] و [[تلبیه]] از بارزترین این مراسمات است که نفی [[شرک]] و برائت از آن در آن وجود دارد.<ref>ورعی، مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکین، ۱۳۷۹ش، ص۹۱.</ref> امام خمینی در تشریح برائت از مشرکین، این مراسم را به اشکال گوناگونی می‌داند که باید به حسب زمان، انجام شود. بر همین اساس، بهترین زمان و مکان برای اجرای مراسم برائت از مشرکین، در ایام حج و در [[حرم مکی|حرم]] است؛ چرا که در این صورت بیشترین تأثیر را خواهد داشت.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۲۰، ص۹۸.</ref> امام خمینی در این دستورالعمل به اصول [[تولی]] و [[تبری]] استناد کرده‌ است.<ref>دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۲۸ و ۶۳۰.</ref>
برخی از [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] به این مراسم با توجه به ممنوعیت [[جدال|جدال در حج]]، اشکال کرده‌اند و در مقابل، [[مجتهد|فقهای شیعه]]، این مراسم و شکل کلی آن را غیر از جدال می‌دانند که سبب مخاصمه مسلمانان نخواهد شد.<ref>جمعی از نویسندگان، ره‌توشه حج، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۳۵۶.</ref>
== تاریخچه ==
== تاریخچه ==
گزارش شده‌است که این سنت تا پیش از [[انقلاب اسلامی ایران]]، در مراسم [[حج]] اجرا نمی‌شد<ref>«امام خمینی احیاگر سنت برائت از مشرکین»، خبرگزاری جام‌جم آنلاین.</ref> و از [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] به عنوان احیاگر سنت برائت از مشرکین در موسم حج یاد کرده‌اند که پس از انقلاب اسلامی ایران، این سنت را در مراسم حج، اجرا نمود.<ref>ورعی، مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکین، ۱۳۷۹ش، ص۷.</ref> همچنین امام خمینی را به عنوان پایه‌گذار روز برائت از مشرکین عنوان کرده‌اند.<ref>«منافع حج از منظر قرآن و تبعات بی‌تدبیری‌های آل سعود»، خبرگزاری ایکنا.</ref>
گزارش شده‌ است که این سنت تا پیش از [[انقلاب اسلامی ایران]]، در مراسم [[حج]] اجرا نمی‌شد<ref>«امام خمینی احیاگر سنت برائت از مشرکین»، خبرگزاری جام‌جم آنلاین.</ref> و از [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] به عنوان احیاگر سنت برائت از مشرکین در موسم حج یاد کرده‌اند که پس از انقلاب اسلامی ایران، این سنت را در مراسم حج، اجرا نمود.<ref>ورعی، مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکین، ۱۳۷۹ش، ص۷.</ref> همچنین امام خمینی را به عنوان پایه‌گذار روز برائت از مشرکین می‌دانند.<ref>«منافع حج از منظر قرآن و تبعات بی‌تدبیری‌های آل سعود»، خبرگزاری ایکنا.</ref>


=== حج خونین ===
=== حج خونین ===
{{اصلی|حج خونین}}
{{اصلی|حج خونین}}
حکومت سعودی در دوره‌های مختلف، با برگزاری این مراسم، مخالفت داشته‌است.<ref>«مراسم «برائت از مشرکین» برگزار شد»، خبرگزاری ایسنا.</ref> در [[سال ۱۳۶۶ هجری شمسی|سال ۱۳۶۶ش]]، پس از آنکه حجاج قصد ترک مراسم برائت از مشرکین و رفتن به سمت [[حرم مکی|حرم]] را داشتند، مورد هجوم نیروهای پلیس و امنیت [[عربستان سعودی|عربستان]] قرار گرفتند. در این حادثه، بیش از ۵۰۰ حاجی کشته و هفتصد نفر دیگر زخمی شدند.<ref>دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۳۰.</ref> پس از این رویداد در سال ۱۳۶۶ش، تا سال ۱۳۶۹ش از برگزاری این مراسم جلوگیری شد؛ اما در سال ۱۳۷۰ش با وجود تحریم‌های صورت گرفته، این مراسم برگزار شد. بعد از آن این مراسم در [[سرزمین منا|منا]] و [[عرفات]] برگزار می‌شود.<ref>دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۳۲.</ref>
حکومت سعودی در دوره‌های مختلف، با برگزاری این مراسم، مخالفت داشته‌است.<ref>«مراسم «برائت از مشرکین» برگزار شد»، خبرگزاری ایسنا.</ref> در [[سال ۱۳۶۶ هجری شمسی|سال ۱۳۶۶ش]]، پس از آنکه حجاج قصد ترک مراسم برائت از مشرکین و رفتن به سمت [[حرم مکی|حرم]] را داشتند، مورد هجوم نیروهای پلیس و امنیت [[عربستان سعودی|عربستان]] قرار گرفتند. در این حادثه، بیش از ۵۰۰ حاجی کشته و هفتصد نفر دیگر زخمی شدند.<ref>دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۳۰.</ref> پس از این رویداد در سال ۱۳۶۶ش، تا سال ۱۳۶۹ش از برگزاری این مراسم جلوگیری شد؛ اما در سال ۱۳۷۰ش با وجود تحریم‌های صورت گرفته، این مراسم برگزار شد. بعد از آن این مراسم در [[سرزمین منا|منا]] و [[عرفات]] برگزار می‌شود.<ref>دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۳۲.</ref>
== مبانی فقهی ==
گزارش شده‌است که در جای جای مراسم [[حج]]، نفی شرک و برائت از مشرکان وجود دارد. [[رمی جمرات]] و [[تلبیه]] از بارزترین این مراسمات است که نفی [[شرک]] و برائت از آن در آن وجود دارد.<ref>ورعی، مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکین، ۱۳۷۹ش، ص۹۱.</ref> امام خمینی در تشریح برائت از مشرکین، این مراسم را به اشکال گوناگونی می‌داند که باید به حسب زمان، انجام شود. بر همین اساس، بهترین زمان و مکان برای اجرای مراسم برائت از مشرکین، در ایام حج و در [[حرم مکی|حرم]] است؛ چرا که در این صورت بیشترین تأثیر را خواهد داشت.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۲۰، ص۹۸.</ref> امام خمینی در این دستورالعمل به اصول [[تولی]] و [[تبری]] استناد کرده‌ است.<ref>دشتی، «برائت از مشرکین»، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۶۲۸ و ۶۳۰.</ref>
برخی از [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] به این مراسم با توجه به ممنوعیت [[جدال|جدال در حج]]، اشکال کرده‌اند و در مقابل، [[مجتهد|فقهای شیعه]]، این مراسم و شکل کلی آن را غیر از جدال می‌دانند که سبب مخاصمه مسلمانان نخواهد شد.<ref>جمعی از نویسندگان، ره‌توشه حج، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۳۵۶.</ref>


== تک‌نگاری ==
== تک‌نگاری ==
خط ۴۵: خط ۴۶:
== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
* ابن‌کثیر، اسماعیل بن کثیر، البدایه و النهایه بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
* امام خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸ش.
* امام خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸ش.
* بیات، حجت‌الله، حج ۲۹، تهران، مشعر، ۱۳۸۸ش.
* بیات، حجت‌الله، حج ۲۹، تهران، مشعر، ۱۳۸۸ش.
* دشتی، محمد، «برائت از مشرکین»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش.
* دشتی، محمد، «برائت از مشرکین»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش.
* شبر، عبدالله، تفسير القرآن الكريم‏، قم، دار الهجرة، ۱۴۱۰ق.
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۷۱ش.
* ورعی، جواد، مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکان، تهران، مشعر، ۱۳۷۹ش.
* ورعی، جواد، مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکان، تهران، مشعر، ۱۳۷۹ش.
* «[https://iqna.ir/fa/news/3825841 برائت از مشرکین در حج؛ عملِ سیاسی منطبق بر دستور قرآن]»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۱۹ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۲ش.
* «[https://iqna.ir/fa/news/3825841 برائت از مشرکین در حج؛ عملِ سیاسی منطبق بر دستور قرآن]»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۱۹ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۲ش.