پرش به محتوا

آل آقا: تفاوت میان نسخه‌ها

۳۱ بایت حذف‌شده ،  ‏۲ سپتامبر ۲۰۲۰
جز
حذف سید
جز (تمیزکاری)
جز (حذف سید)
خط ۱۵: خط ۱۵:
| وب‌گاه رسمی =
| وب‌گاه رسمی =
}}
}}
'''آل‌آقا'''، خاندانی منتسب به [[محمد باقر بهبهانی|آقا محمدباقر وحید بهبهانی]] از عالمان ''[[شیعه|شیعی]]'' [[امامیه|امامی]] از قرن دوازدهم تا چهاردهم قمری در [[ایران]] که گاهی «بهبهانی» هم خوانده می‌شدند. از شخصیت‌های شاخص این خاندان می‌توان به [[آقا محمدعلی بهبهانی]]، [[سید احمد بهبهانی]]، [[محمود بن محمدعلی کرمانشاهی|آقا محمود بهبهانی]] و [[عبدالله بن محمدجعفر بهبهانی|آقا عبدالله بهبهانی]] اشاره کرد.
'''آل‌آقا'''، خاندانی منتسب به [[محمدباقر بهبهانی|آقا محمدباقر وحید بهبهانی]] از عالمان ''[[شیعه|شیعی]]'' [[امامیه|امامی]] از قرن دوازدهم تا چهاردهم قمری در [[ایران]] که گاهی «بهبهانی» هم خوانده می‌شدند. از شخصیت‌های شاخص این خاندان می‌توان به [[آقا محمدعلی بهبهانی]]، [[احمد بهبهانی]]، [[محمود بن محمدعلی کرمانشاهی|آقا محمود بهبهانی]] و [[عبدالله بن محمدجعفر بهبهانی|آقا عبدالله بهبهانی]] اشاره کرد.


==علت نامگذاری==
==علت نامگذاری==
خط ۲۱: خط ۲۱:


==شخصیت‌های مشهور==
==شخصیت‌های مشهور==
شخصیت‌های بنام این خاندان بدین قرارند:
شخصیت‌های مشهور این خاندان بدین قرارند:
===آقا محمدعلی بهبهانی===
===آقا محمدعلی بهبهانی===
آقا محمدعلی بهبهانی ([[سال ۱۱۴۴ هجری قمری|۱۱۴۴]]-[[سال ۱۲۱۶ هجری قمری|۱۲۱۶]]ق)<ref> بهبهانی، احمد، مرآت الاحوال، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۴۷؛ حبیب آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۴۲ش، ج۲، ص۵۶۶</ref> معروف به آقا محمدعلی کرمانشاهی، [[فقیه]]، اصولی و رجالی متنفّذ [[شیعه]] در قرن دوازدهم و سیزدهم که نزد [[آقا محمدخان قاجار]] نیز دارای احترام بود.<ref>سپهر، ناسخ التواریخ، ۱۳۴۴-۱۳۴۵ش، ج ۱، ص۶۰؛ حبیب آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۴۲ش، ج ۲، ص۵۶۳؛ هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفا، ۱۳۳۹ش، ج ۹، ص۲۴۱</ref> عمده شهرت آقامحمدعلی، مبارزه جدّی و گسترده او با [[صوفیه]] در عصر [[قاجار]] است و مهم‌ترین آثار وی [[مقامع الفضل]] و [[خیراتیه]] در ابطال طریقة صوفیه است.
آقا محمدعلی بهبهانی ([[سال ۱۱۴۴ هجری قمری|۱۱۴۴]]-[[سال ۱۲۱۶ هجری قمری|۱۲۱۶ق]])<ref> بهبهانی، احمد، مرآت الاحوال، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۴۷؛ حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۴۲ش، ج۲، ص۵۶۶.</ref> معروف به آقا محمدعلی کرمانشاهی، [[فقیه]]، اصولی و رجالی متنفّذ [[شیعه]] در قرن دوازدهم و سیزدهم که نزد [[آقا محمدخان قاجار]] نیز دارای احترام بود.<ref>سپهر، ناسخ التواریخ، ۱۳۴۴-۱۳۴۵ش، ج۱، ص۶۰؛ حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۴۲ش، ج۲، ص۵۶۳؛ هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفا، ۱۳۳۹ش، ج۹، ص۲۴۱.</ref> عمده شهرت آقامحمدعلی، مبارزه جدّی و گسترده او با [[صوفیه]] در عصر [[قاجار]] است و مهم‌ترین آثار وی [[مقامع الفضل]] و [[خیراتیه]] در ابطال طریقة صوفیه است.
===سید محمدجعفر بهبهانی===
===محمدجعفر بهبهانی===
آقا [[محمد جعفربن محمدعلی بهبهانی]](متوفی [[سال ۱۲۵۹ هجری قمری|۱۲۵۹]]ق)، فرزند ارشد آقامحمدعلی، در [[سال ۱۱۷۸ هجری قمری|۱۱۷۸]]ق در [[کربلا]] به دنیا آمد و همراه پدرش به [[ایران]] مهاجرت کرد. وی نزد پدرش و نیز میرزای قمی، در [[قم]]، [[میرسید علی طباطبایی]] و [[شیخ جعفر کبیر]]، در [[عراق]]، به تحصیل پرداخت. سپس به کرمانشاه رفت و پس از مرگ پدر عهده‌دار شئون دینی و اجتماعی وی در [[کرمانشاه]] شد. وی در کرمانشاه درگذشت و در مقبره خانوادگی آل آقا دفن شد.
آقا [[محمدجعفر بن محمدعلی بهبهانی]](متوفی [[سال ۱۲۵۹ هجری قمری|۱۲۵۹]]ق)، فرزند ارشد آقامحمدعلی، در [[سال ۱۱۷۸ هجری قمری|۱۱۷۸ق]] در [[کربلا]] به دنیا آمد و همراه پدرش به [[ایران]] مهاجرت کرد. وی نزد پدرش و نیز میرزای قمی، در [[قم]]، [[میرسید علی طباطبایی]] و [[شیخ جعفر کبیر]]، در [[عراق]]، به تحصیل پرداخت. سپس به کرمانشاه رفت و پس از مرگ پدر عهده‌دار شئون دینی و اجتماعی وی در [[کرمانشاه]] شد. وی در کرمانشاه درگذشت و در مقبره خانوادگی آل آقا دفن شد.


آقا محمدجعفر را به زهد و گوشه گیری و محاسن اخلاق ستوده‌اند. در سال ۱۳۵۲ قسمتی از آثارش، در حریقی از میان رفت. از وی حدود سی اثر خطی موجود است که برخی از آنها عبارت‌اند از:
آقا محمدجعفر را به زهد و گوشه‌گیری و محاسن اخلاق ستوده‌اند. در سال ۱۳۵۲ قسمتی از آثارش، در حریقی از میان رفت. از وی حدود سی اثر خطی موجود است که برخی از آنها عبارت‌اند از:
# فضایح الصّوفیه (قم، ۱۴۱۳ق).
# فضایح الصّوفیه (قم، ۱۴۱۳ق).
# انیس الطلاب (تألیف ۱۲۳۵ق)، در شرح بعضی احادیث و مسائل فقهی.
# انیس الطلاب (تألیف ۱۲۳۵ق)، در شرح بعضی احادیث و مسائل فقهی.
خط ۳۶: خط ۳۶:
# شرح مَزجی بر دیباچه مفاتیح الشّرایع [[فیض کاشانی]].<ref> بهبهانی، احمد، مرآت الاحوال، ۱۳۷۳ش، ج ۱، ص۱۵۱-۱۵۴؛ دوانی، آقامحمد باقر، ۱۳۶۲ش، ص۳۳۶؛ بهبهانی، محمدجعفر، فضایح الصوفیة، ۱۴۱۳ق، مقدمه، ص۷-۱۲؛ رجوع کنید به: بهبهانی، محمدجعفر، فضایح الصوفیة، ۱۴۱۳ق، مقدمه، ص۱۰-۱۱</ref>
# شرح مَزجی بر دیباچه مفاتیح الشّرایع [[فیض کاشانی]].<ref> بهبهانی، احمد، مرآت الاحوال، ۱۳۷۳ش، ج ۱، ص۱۵۱-۱۵۴؛ دوانی، آقامحمد باقر، ۱۳۶۲ش، ص۳۳۶؛ بهبهانی، محمدجعفر، فضایح الصوفیة، ۱۴۱۳ق، مقدمه، ص۷-۱۲؛ رجوع کنید به: بهبهانی، محمدجعفر، فضایح الصوفیة، ۱۴۱۳ق، مقدمه، ص۱۰-۱۱</ref>
===محمداسماعیل بهبهانی===
===محمداسماعیل بهبهانی===
آقا [[محمداسماعیل بهبهانی]] (متوفی ح ۱۲۸۰ق) در [[سال ۱۱۹۲ هجری قمری|۱۱۹۲]]ق در [[رشت]] به دنیا آمد. مقدمات علوم را نزد پدرش فرا گرفت و برای ادامه تحصیل به [[عتبات]] رفت و از محضر پدر همسرش، صاحبِ ریاض، استفاده کرد. وی دو اثر در [[فقه]] و [[اصول]] داشته که اتمام آنها معلوم نیست.<ref> بهبهانی، احمد، مرآت الاحوال، ۱۳۷۳ش، ج ۱، ص۱۵۴-۱۵۵</ref>
آقا [[محمداسماعیل بهبهانی]] (متوفی حدود ۱۲۸۰ق) در [[سال ۱۱۹۲ هجری قمری|۱۱۹۲]]ق در [[رشت]] به دنیا آمد. مقدمات علوم را نزد پدرش فرا گرفت و برای ادامه تحصیل به [[عتبات]] رفت و از محضر پدر همسرش، صاحبِ ریاض، استفاده کرد. وی دو اثر در [[فقه]] و [[اصول]] داشته که اتمام آنها معلوم نیست.<ref> بهبهانی، احمد، مرآت الاحوال، ۱۳۷۳ش، ج ۱، ص۱۵۴-۱۵۵</ref>


===سید احمد بهبهانی===
===احمد بهبهانی===
'''سیداحمد بهبهانی''' ([[سال ۱۱۹۱ هجری قمری|۱۱۹۱]]-[[سال ۱۲۳۵ هجری قمری|۱۲۳۵]]ق)، عالم [[شیعه]] قرن ۱۳ق. وی افزون بر مقام علمی و تألیفاتش، به دلیل سیر و سیاحتش در [[ایران]]، [[عراق]] و [[هند]] و بر جای نهادن خاطراتش، منزلت ویژه‌ای دارد. کتاب [[مرآت الاحوال]] مهم‌ترین کتاب تألیفی وی است.
'''بهبهانی''' ([[سال ۱۱۹۱ هجری قمری|۱۱۹۱]]-[[سال ۱۲۳۵ هجری قمری|۱۲۳۵]]ق)، عالم [[شیعه]] قرن ۱۳ق. وی افزون بر مقام علمی و تألیفاتش، به دلیل سیر و سیاحتش در [[ایران]]، [[عراق]] و [[هند]] و بر جای نهادن خاطراتش، منزلت ویژه‌ای دارد. کتاب [[مرآت الاحوال]] مهم‌ترین کتاب تألیفی وی است.


===آقامحمود بهبهانی===
===آقامحمود بهبهانی===
آقا محمود بهبهانی عالم،(به اختلاف، متوفی ۱۲۶۹ تا ۱۲۷۱ق) [[فقیه]]، [[عارف]] و شاعر در [[سال ۱۲۰۰ هجری قمری|۱۲۰۰]]ق در [[کرمانشاه]] زاده شد. مقدمات علوم را نزد پدر و برادرانش، آقامحمدجعفر و [[سید احمد بهبهانی|آقااحمد]]، فرا گرفت. سپس به [[عتبات]] رفت و از محضر [[صاحب ریاض]] و [[شیخ جعفر کبیر]] بهره جست. او برای تکمیل معلومات به شهرهای [[اصفهان]] و [[قم]] نیز سفر کرد و سرانجام مقیم [[تهران]] شد و مقامی والا یافت و در همین شهر درگذشت و در [[کربلا]] مدفون شد.<ref>دوانی، آقامحمد باقر، ۱۳۶۲ش، ص۳۴۸، ۳۴۹؛ معصوم علیشاه، طرائق‌الحقایق، ۱۳۱۸ق، ج۳، ص۴۶۹، ۴۷۱</ref>
آقا محمود بهبهانی عالم،(به اختلاف، متوفی ۱۲۶۹ تا ۱۲۷۱ق) [[فقیه]]، [[عارف]] و شاعر در [[سال ۱۲۰۰ هجری قمری|۱۲۰۰]]ق در [[کرمانشاه]] زاده شد. مقدمات علوم را نزد پدر و برادرانش، آقامحمدجعفر و [[احمد بهبهانی|آقااحمد]]، فرا گرفت. سپس به [[عتبات]] رفت و از محضر [[صاحب ریاض]] و [[شیخ جعفر کبیر]] بهره جست. او برای تکمیل معلومات به شهرهای [[اصفهان]] و [[قم]] نیز سفر کرد و سرانجام مقیم [[تهران]] شد و مقامی والا یافت و در همین شهر درگذشت و در [[کربلا]] مدفون شد.<ref>دوانی، آقامحمد باقر، ۱۳۶۲ش، ص۳۴۸، ۳۴۹؛ معصوم علیشاه، طرائق‌الحقایق، ۱۳۱۸ق، ج۳، ص۴۶۹، ۴۷۱</ref>


به سبب ذوق شعری و علاقه وی به [[حاج میرزاآقاسی]]، وزیر صوفی مشرب [[محمدشاه]]، آقامحمود را از هواداران [[تصوف]] قلمداد می‌کنند. در این زمینه آورده‌اند که در مدت محبوس بودن [[مظفرعلیشاه]] در خانه آقامحمد علی کرمانشاهی، آقامحمود مریض شد و مظفّرعلیشاه که دستی در طبابت داشت او را معالجه کرد و از آن پس آقامحمود به تصوف تمایل و ارادت پیدا کرد.<ref>معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، ۱۳۳۹-۱۳۴۵ش، ج ۱، ص۱۸۵، ج ۳، ص۲۰۸، ۴۶۹، ۴۷۱؛ هدایت، مجمع الفصحا، ۱۳۳۶-۱۳۴۰ش، ج ۲، بخش ۲، ص۹۴۶؛ اعتمادالسلطنه، المآثر و الاثار، ۱۳۶۳ش، ص۲۰۵؛ مدرسه عالی سپهسالار، فهرست کتابخانه، ۱۳۱۵ش، ج ۱، ص۵۴۴؛ قمی، فوائد الرضویه، ۱۳۲۷ش، ص۵۷۵، پانویس ۱</ref> قطع نظر از مستند نبودن این داستان<ref>پورجوادی و لامبورن ویلسون، ۱۹۷۸م، ص۱۳۰-۱۳۱</ref> از ملاحظه آثار و اشعار آقامحمود این نکته روشن می‌گردد که وی نیز مانند پدرش از تصوف و درویشی رایج در عصر خود انتقاد کرده و بر آنان طعن زده است.<ref>دوانی، آقامحمد باقر، ۱۳۶۲ش، ص۳۵۰-۳۵۲؛ معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، ۱۳۳۹-۱۳۴۵ش، ج ۳، ص۴۷۰-۴۷۱</ref> وی در [[تنبیه الغافلین]] و [[ایقاظ الراقدین]]،<ref> بهبهانی، محمودبن محمدعلی، تنبیه الغافلین، ۱۳۴۲ش، ص۳۳-۴۳</ref> عقاید متصوّفه را برگرفته از عقاید کفّار [[هند]] و جوکیان ایشان دانسته و آنها را با یکدیگر مقایسه کرده و در فصول دیگر مانند پدرش آقامحمدعلی در [[خیراتیه]]، ردّی همه جانبه از افکار و آداب صوفیان به دست داده است. وی در [[دزاشیب]] [[تهران]] درگذشت و در [[کربلا]] دفن شد.<ref>اعتمادالسلطنه، المآثر و الاثار، ۱۳۶۳ش، ص۲۰۵؛ قمی، ص۵۷۵، پانویس ۱؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۹۸۳م، ج ۴، ص۴۴۷</ref>
به سبب ذوق شعری و علاقه وی به [[حاج میرزاآقاسی]]، وزیر صوفی مشرب [[محمدشاه]]، آقامحمود را از هواداران [[تصوف]] قلمداد می‌کنند. در این زمینه آورده‌اند که در مدت محبوس بودن [[مظفرعلیشاه]] در خانه آقامحمد علی کرمانشاهی، آقامحمود مریض شد و مظفّرعلیشاه که دستی در طبابت داشت او را معالجه کرد و از آن پس آقامحمود به تصوف تمایل و ارادت پیدا کرد.<ref>معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، ۱۳۳۹-۱۳۴۵ش، ج ۱، ص۱۸۵، ج ۳، ص۲۰۸، ۴۶۹، ۴۷۱؛ هدایت، مجمع الفصحا، ۱۳۳۶-۱۳۴۰ش، ج ۲، بخش ۲، ص۹۴۶؛ اعتمادالسلطنه، المآثر و الاثار، ۱۳۶۳ش، ص۲۰۵؛ مدرسه عالی سپهسالار، فهرست کتابخانه، ۱۳۱۵ش، ج ۱، ص۵۴۴؛ قمی، فوائد الرضویه، ۱۳۲۷ش، ص۵۷۵، پانویس ۱</ref> قطع نظر از مستند نبودن این داستان<ref>پورجوادی و لامبورن ویلسون، ۱۹۷۸م، ص۱۳۰-۱۳۱</ref> از ملاحظه آثار و اشعار آقامحمود این نکته روشن می‌گردد که وی نیز مانند پدرش از تصوف و درویشی رایج در عصر خود انتقاد کرده و بر آنان طعن زده است.<ref>دوانی، آقامحمد باقر، ۱۳۶۲ش، ص۳۵۰-۳۵۲؛ معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، ۱۳۳۹-۱۳۴۵ش، ج ۳، ص۴۷۰-۴۷۱</ref> وی در [[تنبیه الغافلین]] و [[ایقاظ الراقدین]]،<ref> بهبهانی، محمودبن محمدعلی، تنبیه الغافلین، ۱۳۴۲ش، ص۳۳-۴۳</ref> عقاید متصوّفه را برگرفته از عقاید کفّار [[هند]] و جوکیان ایشان دانسته و آنها را با یکدیگر مقایسه کرده و در فصول دیگر مانند پدرش آقامحمدعلی در [[خیراتیه]]، ردّی همه جانبه از افکار و آداب صوفیان به دست داده است. وی در [[دزاشیب]] [[تهران]] درگذشت و در [[کربلا]] دفن شد.<ref>اعتمادالسلطنه، المآثر و الاثار، ۱۳۶۳ش، ص۲۰۵؛ قمی، ص۵۷۵، پانویس ۱؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۹۸۳م، ج ۴، ص۴۴۷</ref>