۱۲٬۸۷۹
ویرایش
سخنان امام علی(ع) در خاکسپاری حضرت فاطمه(س): تفاوت میان نسخه‌ها
سخنان امام علی(ع) در خاکسپاری حضرت فاطمه(س) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۵ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۱۸
، ۱۵ اکتبر ۲۰۲۳بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
==محتوا == | ==محتوا == | ||
سخنان حضرت علی در هنگام دفن فاطمه مشتمل بر درددل آن حضرت با پیامبر و نیز مصیبت خودش در فراق فاطمه است.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام | سخنان حضرت علی در هنگام دفن فاطمه مشتمل بر درددل آن حضرت با پیامبر و نیز مصیبت خودش در فراق فاطمه است.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۰.</ref> او در این سخنان، از سنگینی و دائمی بودن غم خود در [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] سخن می‌گوید و از [[خدا]] طلب صبر می‌کند. امام علی از پیامبر(ص) می‌خواهد که در اتفاقات پس از رحلت خود از [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] سؤال کند. حضرت علی(ع) در این سخنان فاطمه را امانتی در دست خود معرفی می‌کند که اکنون آن را به پیامبر بازمی‌گرداند.<ref>نگاه کنید به صبحی صالح، نهج‌البلاغه، ۱۴۱۴ق، ص۳۱۹.</ref> | ||
==برداشت‌های محتوایی== | ==برداشت‌های محتوایی== | ||
در [[فهرست شرح‌های نهج‌البلاغه|شرح‌های نهج‌البلاغه]] در ذیل این خطبه به نکاتی اشاره شده است برخی از آنها عبارتند از: | در [[فهرست شرح‌های نهج‌البلاغه|شرح‌های نهج‌البلاغه]] در ذیل این خطبه به نکاتی اشاره شده است برخی از آنها عبارتند از: | ||
*نزدیکی قبر فاطمه به قبر پیامبر: برخی از شارحان عبارت «النَّازِلَةِ فِي جِوَارِكَ؛ در جوار تو فرود آمده» را نشان‌دهنده نزدیکی [[محل دفن حضرت فاطمه(س)|قبر فاطمه(س)]] با قبر پيامبر(ص) می‌دانند.<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۸-۹.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] این عبارت نظریه کسانی که معتقدند فاطمه در منزل خود دفن شده است را تقویت می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۲.</ref> | *نزدیکی قبر فاطمه به قبر پیامبر: برخی از شارحان عبارت «النَّازِلَةِ فِي جِوَارِكَ؛ در جوار تو فرود آمده» را نشان‌دهنده نزدیکی [[محل دفن حضرت فاطمه(س)|قبر فاطمه(س)]] با قبر پيامبر(ص) می‌دانند.<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۸-۹.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] این عبارت نظریه کسانی که معتقدند فاطمه در منزل خود دفن شده است را تقویت می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۲.</ref> | ||
* علت سنگین‌تر بودن مصیبت پیامبر: برخی از شارحان نهج البلاغه معتقدند عبارت «أَنَّ فِي التَّأَسِّي لِي بِعَظِيمِ فُرْقَتِكَ وَ فَادِحِ مُصِيبَتِكَ مَوْضِعَ تَعَزٍّ؛ پس از روبه‌رو شدن با غم بزرگ فراق و مصيبت دردناك تو، اين مصيبت براى من قابل تحمّل شده است.» به اینکه نکته اشاره دارد که تحمل مصیبت پیامبر برای حضرت علی از مصیبت فاطمه سخت‌تر بود چراکه پیامبر به منزله پدر علی، رهبر، راهنما، معلم و استاد آن حضرت بود.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۴.</ref> | * علت سنگین‌تر بودن مصیبت پیامبر: برخی از شارحان نهج البلاغه معتقدند عبارت «أَنَّ فِي التَّأَسِّي لِي بِعَظِيمِ فُرْقَتِكَ وَ فَادِحِ مُصِيبَتِكَ مَوْضِعَ تَعَزٍّ؛ پس از روبه‌رو شدن با غم بزرگ فراق و مصيبت دردناك تو، اين مصيبت براى من قابل تحمّل شده است.» به اینکه نکته اشاره دارد که تحمل مصیبت پیامبر برای حضرت علی از مصیبت فاطمه سخت‌تر بود چراکه پیامبر به منزله پدر علی، رهبر، راهنما، معلم و استاد آن حضرت بود.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۴.</ref> | ||
* شکایت از امت پیامبر: به گفته [[ابن‌میثم بحرانی]] (درگذشت: ۶۷۹یا۶۹۹ق) عبارت «فَأَحْفِهَا السُّؤَالَ؛ بى‌پرده از او بپرس»، اشاره به این دارد که به حضرت فاطمه ظلم شده است و علی(ع) از آن شکایت می‌کند.<ref>ابن‌میثم، اختیار مصباح السالکین، ۱۳۶۶ش، ص۳۹۳.</ref> آیت‌الله مکارم شیرازی نیز گفته است این عبارت کلی است و به حوادثی همچون، [[واقعه هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)|هجوم به خانه فاطمه]]، سقط [[محسن بن علی(ع)|محسن]] و بردن حضرت علی به مسجد برای بیعت با [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] اشاره دارد.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ۳۷-۳۸.</ref> در ترجمه فیض‌الاسلام نیز در شرح این عبارت به غصب فدک، نشناختن حق فاطمه و شکستن پهلوی او اشاره شده است.<ref>فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۱ش، ص۶۵۳.</ref> | |||
*چرایی نسبت دادن عمل به همه امت: درباره عبارت «بِتَضَافُرِ أُمَّتِكَ عَلَى هَضْمِهَا؛ امّت تو در ستم كردن به وى دست به دست هم داده بودند.» گفته‌اند واژه تضافر به معنای همکاری است؛ اما چون بسیاری از امت با سکوتشان این کار را تأیید کردند، این عمل به همه امت نسبت داده شده است.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۸.</ref> | *چرایی نسبت دادن عمل به همه امت: درباره عبارت «بِتَضَافُرِ أُمَّتِكَ عَلَى هَضْمِهَا؛ امّت تو در ستم كردن به وى دست به دست هم داده بودند.» گفته‌اند واژه تضافر به معنای همکاری است؛ اما چون بسیاری از امت با سکوتشان این کار را تأیید کردند، این عمل به همه امت نسبت داده شده است.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۸.</ref> | ||
*اندوه شدید امام علی در فراق فاطمه: برخی از شارحان عبارت «أَمَّا حُزْنِي فَسَرْمَدٌ وَ أَمَّا لَيْلِي فَمُسَهَّدٌ؛ اما غصه من ابدى و شبم همراه بيدارى است. | *اندوه شدید امام علی در فراق فاطمه: برخی از شارحان عبارت «أَمَّا حُزْنِي فَسَرْمَدٌ وَ أَمَّا لَيْلِي فَمُسَهَّدٌ؛ اما غصه من ابدى و شبم همراه بيدارى است.» را نشانگر شدت اندوه امام علی در فراق فاطمه و بیانگر پيوند عاطفى و روحانى عميق و ريشه‌دار آن‌دو به يكديگر می‌دانند. آیت‌الله مکارم شیرازی معتقد است در ابیات زیر که منسوب به حضرت علی(ع) است به همین مطلب اشاره شده است.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۷.</ref> | ||
{{شعر۲ | {{شعر۲ | ||
|عنوان= | |عنوان= | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
|أبكي مخافة أن تطول حياتي <ref>دیوان الامام علی، دار ابن‌زیدون، ص۵۵.</ref> | |أبكي مخافة أن تطول حياتي <ref>دیوان الامام علی، دار ابن‌زیدون، ص۵۵.</ref> | ||
|ترجمه=جانم گرفتار مصيبت دردناك اوست و اى كاش با آه و ناله از اين تن بيرون مى‌آمد. بعد از تو زندگى در نظرم بى‌ارزش است و اگر اشك مى‌ريزم براى اين است كه مى‌ترسم بعد از تو عمرم طولانى شود.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۷.</ref>}} | |ترجمه=جانم گرفتار مصيبت دردناك اوست و اى كاش با آه و ناله از اين تن بيرون مى‌آمد. بعد از تو زندگى در نظرم بى‌ارزش است و اگر اشك مى‌ريزم براى اين است كه مى‌ترسم بعد از تو عمرم طولانى شود.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۷.</ref>}} | ||
برخی از شارحان نهج‌البلاغه | برخی از شارحان نهج‌البلاغه گفته‌اند عبارت «السَّرِيعَةِ اللَّحَاقِ بِكَ؛ به‌سرعت به تو ملحق شد.» به نزدیک بودن شهادت فاطمه(س) به رحلت پیامبر(ص) دارد.<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۹-۱۰.</ref> البته از نظر برخی دیگر آن اشاره به مصائب شدید حضرت فاطمه دارد که بر اثر آنها در جوانی به شهادت رسید.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۳.</ref> | ||
{| class="wikitable" style="float:left" | {| class="wikitable" style="float:left" | ||
|شماره خطبه در نسخه‌های مختلف نهج‌البلاغه | |شماره خطبه در نسخه‌های مختلف نهج‌البلاغه | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
|} | |} | ||
== سند == | == سند == | ||
طبق بررسی [[کتاب مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده]]، سخنان امام علی(ع) خطاب به پیامبر(ص) در هنگام [[تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س)|دفن حضرت فاطمه(س)]]، با مقداری تفاوت در کتاب‌هایی چون [[الکافی (کتاب)|الکافی]] نوشته [[محمد بن یعقوب کلینی]] از [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۸.</ref> [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل الامامة]] اثر [[محمد بن جریر طبری صغیر]] از [[امام صادق علیه‌السلام|امام جعفر صادق(ع)]]،<ref>طبری، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۷.</ref> [[الامالی (شیخ طوسی)|الامالی شیخ طوسی]] از امام حسین(ع)<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۹.</ref> و [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تذکرة الخواص]] نوشته سبط بن جوزی حنفی<ref>ابن‌جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref> آمده است.<ref>حسینی خطیب، مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده، ۱۹۸۵م، ج۳، ص۸۵-۸۷.</ref> | طبق بررسی [[کتاب مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده (کتاب)|کتاب مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده]]، سخنان امام علی(ع) خطاب به پیامبر(ص) در هنگام [[تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س)|دفن حضرت فاطمه(س)]]، با مقداری تفاوت در کتاب‌هایی چون [[الکافی (کتاب)|الکافی]] نوشته [[محمد بن یعقوب کلینی]] از [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۸.</ref> [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل الامامة]] اثر [[محمد بن جریر طبری صغیر]] از [[امام صادق علیه‌السلام|امام جعفر صادق(ع)]]،<ref>طبری، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۷.</ref> [[الامالی (شیخ طوسی)|الامالی شیخ طوسی]] از امام حسین(ع)<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۹.</ref> و [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تذکرة الخواص]] نوشته سبط بن جوزی حنفی<ref>ابن‌جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref> آمده است.<ref>حسینی خطیب، مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده، ۱۹۸۵م، ج۳، ص۸۵-۸۷.</ref> | ||
همچنین این سخنان، در [[نهج البلاغه|نهج‌البلاغه]] آمده است.<ref>صبحی صالح، نهج‌البلاغه، ۱۴۱۴ق، ص۳۱۹؛ فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۱ش، ص۶۵۱؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۲۶۵؛ عبده، شرح نهج‌البلاغه، مطبعة الاستقامة، ص۱۸۲.</ref> شماره خطبه در نسخه‌های نهج‌البلاغه متفاوت است.<ref>دشتی و محمدی، المعجم المفهرس لألفاظ نهج البلاغه، ۱۳۵۷ش، ص۵۱۳.</ref> | همچنین این سخنان، در [[نهج البلاغه|نهج‌البلاغه]] آمده است.<ref>صبحی صالح، نهج‌البلاغه، ۱۴۱۴ق، ص۳۱۹؛ فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۱ش، ص۶۵۱؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۲۶۵؛ عبده، شرح نهج‌البلاغه، مطبعة الاستقامة، ص۱۸۲.</ref> شماره خطبه در نسخه‌های نهج‌البلاغه متفاوت است.<ref>دشتی و محمدی، المعجم المفهرس لألفاظ نهج البلاغه، ۱۳۵۷ش، ص۵۱۳.</ref> | ||