سخنان امام علی(ع) در خاکسپاری حضرت فاطمه(س): تفاوت میان نسخه‌ها

'''سخنان امام علی(ع) هنگام خاکسپاری فاطمه‌(س)،'''، سخنان حضرت علی خطاب به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در سوگ فاطمه که در [[نهج البلاغه]] آمده است. او در این سخنان، از سنگینی و دائمی بودن غم خود در [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] سخن گفته است و از پیامبر(ص) می‌خواهد که در حوادث پس از رحلت خود از [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] سؤال کند. شارحان نهج البلاغه معتقدند که حضرت علی(ع) با عبارت کلیِ از فاطمه بپرس، به حوادثی همچون [[ماجرای فدک|غصب فدک]]، [[واقعه هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)|ماجرای هجوم به خانه فاطمه]] و سقط [[محسن بن علی(ع)|محسن]] اشاره کرده است. همچنین از عبارت‌های این خطبه برداشت‌های دیگری همچون دفن فاطمه در نزدیکی قبر پیامبر شده است.

سخنان علی بن ابی‌طالب در سوگ فاطمه، در کتاب‌های روایی شیعه مانند [[الکافی (کتاب)|الکافی]] و [[الامالی (شیخ طوسی)|الاَمالی شیخ طوسی]] و کتاب‌های [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] مانند [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تَذکرة الخواص]] آمده است.

== زمینه صدور و اهمیت==

سخنان امام علی(ع) هنگام [[تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س)|دفن فاطمه(س)]]، خطاب به پیامبر را نشانگر ناراحتی آن حضرت از فراق فاطمه(س) و بیانگر عظمت حضرت فاطمه می‌دانند.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۲.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] در [[پیام امام امیرالمؤمنین (کتاب)|شرح نهج البلاغه]]، این سخنان، بخشی از حقايق مهم تاريخى صدر اسلام را به‌صورت غيرمستقيم اما گويا و پرمعنا منعكس مى‌كند.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۰.</ref>  

شارحان نهج‌البلاغه ذیل این خطبه به مواردی چون طول مدت زندگی وی،<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۱۰-۱۱.</ref> [[ماجرای فدک]]، [[غصب خلافت]]، علت مخفی بودن قبر فاطمه(س)، زمان شهادت<ref> مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۴۰-۵۶.</ref> و [[فهرست کنیه‌ها و لقب‌های حضرت فاطمه(س)|القاب و اسماء فاطمه]]،<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۴-۸.</ref> پرداخته‌اند.

سخنان حضرت علی در هنگام دفن فاطمه مشتمل بر درددل آن حضرت با پیامبر و نیز مصیبت خودش در فراق فاطمه است.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امير المؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۰.</ref> او در این سخنان، از سنگینی و دائمی بودن غم خود در [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] سخن می‌گوید و از [[خدا]] طلب صبر می‌کند. امام علی از پیامبر(ص) می‌خواهد که در اتفاقات پس از رحلت خود از [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] سؤال کند. حضرت علی(ع) در این سخنان فاطمه را امانتی در دست خود معرفی می‌کند که اکنون آن را به پیامبر بازمی‌گرداند.

*نزدیکی قبر فاطمه به قبر پیامبر: برخی از شارحان عبارت «النَّازِلَةِ فِي جِوَارِكَ؛ در جوار تو فرود آمده» را نشان‌دهنده نزدیکی [[محل دفن حضرت فاطمه(س)|قبر فاطمه(س)]] با قبر پيامبر(ص) می‌دانند.<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۸-۹.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] این عبارت نظریه کسانی که معتقدند فاطمه در منزل خود دفن شده است را تقویت می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۲.</ref>

*چرایی نسبت دادن عمل به همه امت: درباره عبارت «بِتَضَافُرِ أُمَّتِكَ عَلَى هَضْمِهَا؛ امّت تو در ستم كردن به وى دست به دست هم داده بودند.» گفته‌اند واژه تضافر به معنای همکاری است؛ اما چون بسیاری از امت با سکوتشان این کار را تأیید کردند، این عمل به همه امت نسبت داده شده است.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۸.</ref>  

*اندوه شدید امام علی در فراق فاطمه: برخی از شارحان عبارت «أَمَّا حُزْنِي فَسَرْمَدٌ وَ أَمَّا لَيْلِي فَمُسَهَّدٌ؛ اما غصه من ابدى و شبم همراه بيدارى است.»؛ نشانگر شدت اندوه امام علی در فراق فاطمه و بیانگر پيوند عاطفى و روحانى عميق و ريشه‌دار آن‌دو به يكديگر می‌دانند. آیت‌الله مکارم شیرازی معتقد است در ابیات زیر که منسوب به حضرت علی(ع) است به همین مطلب اشاره شده است.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۷.</ref>

برخی از شارحان نهج‌البلاغه بر این باورند که عبارت «السَّرِيعَةِ اللَّحَاقِ بِكَ؛ به‌سرعت به تو ملحق شد.» به نزدیک بودن شهادت فاطمه(س) به رحلت پیامبر(ص) دارد.<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۹-۱۰.</ref> البته از نظر برخی دیگر آن اشاره به مصائب شدید حضرت فاطمه دارد که بر اثر آنها در جوانی به شهادت رسید.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۳.</ref>

طبق بررسی [[کتاب مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده]]، سخنان امام علی(ع) خطاب به پیامبر(ص) در هنگام [[تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س)|دفن حضرت فاطمه(س)]]، با مقداری تفاوت در کتاب‌هایی چون [[الکافی (کتاب)|الکافی]] نوشته [[محمد بن یعقوب کلینی]] از [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۸.</ref> [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل الامامة]] اثر [[محمد بن جریر طبری صغیر]] از [[امام صادق علیه‌السلام|امام جعفر صادق(ع)]]،<ref>طبری، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۷.</ref> [[الامالی (شیخ طوسی)|الامالی شیخ طوسی]] از امام حسین(ع)<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۹.</ref> و [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تذکرة الخواص]] نوشته سبط بن جوزی حنفی<ref>ابن‌جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref> آمده است.<ref>حسینی خطیب، مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده، ۱۹۸۵م، ج۳، ص۸۵-۸۷.</ref>  

|عنوان ستون چپ=ترجمه<ref>[https://www.erfan.ir/farsi/nahj1-193 ترجمه از حسین انصاریان.]</ref>

السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَنِّي وَ عَنِ ابْنَتِكَ النَّازِلَةِ فِي جِوَارِكَ وَ السَّرِيعَةِ اللَّحَاقِ بِكَ. قَلَّ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَنْ صَفِيَّتِكَ صَبْرِي وَ رَقَ عَنْهَا تَجَلُّدِي، إِلَّا أَنَّ فِي التَّأَسِّي لِي بِعَظِيمِ فُرْقَتِكَ وَ فَادِحِ مُصِيبَتِكَ مَوْضِعَ تَعَزٍّ، فَلَقَدْ وَسَّدْتُكَ فِي مَلْحُودَةِ قَبْرِكَ وَ فَاضَتْ بَيْنَ نَحْرِي وَ صَدْرِي نَفْسُكَ، فَإِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ. فَلَقَدِ اسْتُرْجِعَتِ الْوَدِيعَةُ وَ أُخِذَتِ الرَّهِينَةُ، أَمَّا حُزْنِي فَسَرْمَدٌ وَ أَمَّا لَيْلِي فَمُسَهَّدٌ، إِلَى أَنْ يَخْتَارَ اللَّهُ لِي دَارَكَ الَّتِي أَنْتَ بِهَا مُقِيمٌ. وَ سَتُنَبِّئُكَ ابْنَتُكَ بِتَضَافُرِ أُمَّتِكَ عَلَى هَضْمِهَا، فَأَحْفِهَا السُّؤَالَ وَ اسْتَخْبِرْهَا الْحَالَ، هَذَا وَ لَمْ يَطُلِ الْعَهْدُ وَ لَمْ يَخْلُ مِنْكَ الذِّكْرُ. وَالسَّلَامُ عَلَيْكُمَا سَلَامَ مُوَدِّعٍ، لَا قَالٍ وَ لَا سَئِمٍ، فَإِنْ أَنْصَرِفْ فَلَا عَنْ مَلَالَةٍ، وَ إِنْ أُقِمْ فَلَا عَنْ سُوءِ ظَنٍّ بِمَا وَعَدَ اللَّهُ الصَّابِرِينَ.|<center> از سخنان آن حضرت است اين سخن را به هنگام دفن سرور زنان جهان حضرت فاطمه عليها سلام گفت، گويى با پيامبر صلّى اللّه عليه و آله بر سر قبرش درد دل مى كرد:</center>