۱۲٬۸۷۹
ویرایش
سخنان امام علی(ع) در خاکسپاری حضرت فاطمه(س): تفاوت میان نسخه‌ها
سخنان امام علی(ع) در خاکسپاری حضرت فاطمه(س) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۹ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۸:۰۴
، ۹ اکتبر ۲۰۲۳اصلاح نویسه‌های عربی
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) (←منابع) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) (اصلاح نویسه‌های عربی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش ۲|ماه=[[مهر]]|روز=[[۱۷]]|سال=[[۱۴۰۲]]|کاربر=Shamsoddin }} | |||
'''سخنان امام علی(ع) هنگام خاکسپاری فاطمه(س)''' خطاب به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] برای بیان ناراحتی و شکایت از [[واقعه هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)|تهاجم به خانه فاطمه(س)]] است. وی در این سخنان، با درود بر پیامبر(ص)، از سنگینی و دائمی بودن غم خود در [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] می‌گوید و از [[خدا]] طلب صبر می‌کند. امام علی همچنین از پیامبر(ص) می‌خواهد که در اتفاقات پس از رحلت خود از [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] سؤال کند. حضرت علی(ع) در این سخنان فاطمه را امانتی در دست خود معرفی می‌کند که اکنون آن را به پیامبر بازمی‌گرداند. | '''سخنان امام علی(ع) هنگام خاکسپاری فاطمه(س)''' خطاب به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] برای بیان ناراحتی و شکایت از [[واقعه هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)|تهاجم به خانه فاطمه(س)]] است. وی در این سخنان، با درود بر پیامبر(ص)، از سنگینی و دائمی بودن غم خود در [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] می‌گوید و از [[خدا]] طلب صبر می‌کند. امام علی همچنین از پیامبر(ص) می‌خواهد که در اتفاقات پس از رحلت خود از [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] سؤال کند. حضرت علی(ع) در این سخنان فاطمه را امانتی در دست خود معرفی می‌کند که اکنون آن را به پیامبر بازمی‌گرداند. | ||
سخنان علی بن ابی‌طالب در سوگ فاطمه، در کتاب‌های روایی شیعه مانند [[الکافی (کتاب)|الکافی]] و [[الامالی (شیخ طوسی)|الاَمالی شیخ طوسی]] و کتاب‌های [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] مانند [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تَذکرة الخواص]] آمده است. | سخنان علی بن ابی‌طالب در سوگ فاطمه، در کتاب‌های روایی شیعه مانند [[الکافی (کتاب)|الکافی]] و [[الامالی (شیخ طوسی)|الاَمالی شیخ طوسی]] و کتاب‌های [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] مانند [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تَذکرة الخواص]] آمده است. این سخنان در [[نهج البلاغه|نهج‌البلاغه]] نیز آمده است. | ||
کتاب حزن سرمد اثر عمادی ساروی در شرح این سخنان نوشته شده است. | کتاب حزن سرمد اثر عمادی ساروی در شرح این سخنان نوشته شده است. | ||
== زمینه صدور == | == زمینه صدور == | ||
سخنان [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] خطاب به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] هنگام [[تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س)|دفن حضرت زهرا(س) | به گفته آیت‌الله مکارم شیرازی در [[پیام امام امیرالمؤمنین (کتاب)|شرح نهج البلاغه]]، سخنان [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] خطاب به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] هنگام [[تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س)|دفن حضرت زهرا(س)]]، بخشی از حقايق مهم تاريخى صدر اسلام را به‌صورت غيرمستقيم اما گويا و پرمعنا منعكس مى‌كند.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۰.</ref> | ||
شارحان نهج‌البلاغه ذیل این خطبه ضمن شرح فراز‌های آن به مواردی چون [[فهرست کنیه‌ها و لقب‌های حضرت فاطمه(س)|القاب و اسماء فاطمه]]،<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۴-۸.</ref> طول مدت زندگی وی،<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۱۰-۱۱.</ref> [[ماجرای فدک]]، [[غصب خلافت]]، علت مخفی بودن قبر فاطمه(س) و زمان شهادت او پرداخته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امير المومنين عليه السلام، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۱-۳۹.</ref> | شارحان نهج‌البلاغه ذیل این خطبه ضمن شرح فراز‌های آن به مواردی چون [[فهرست کنیه‌ها و لقب‌های حضرت فاطمه(س)|القاب و اسماء فاطمه]]،<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۴-۸.</ref> طول مدت زندگی وی،<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۱۰-۱۱.</ref> [[ماجرای فدک]]، [[غصب خلافت]]، علت مخفی بودن قبر فاطمه(س) و زمان شهادت او پرداخته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امير المومنين عليه السلام، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۱-۳۹.</ref> | ||
== محتوا == | == محتوا == | ||
سخنان امام علی(ع) با پیامبر(ص) هنگام دفن فاطمه(س)، حاوی ناراحتی آن حضرت در شهادت فاطمه(س) و شکایت از [[امت]] پیامبر و درخواست صبر از [[خدا]] در مصیبت‌هایی است که به [[اهل‌بیت(ع)]] وارد شد. در [[فهرست شرح‌های نهج‌البلاغه|شرح‌های نهج‌البلاغه]] به نکاتی ذیل این خطبه اشاره شده است؛ از جمله: | سخنان امام علی(ع) با پیامبر(ص) هنگام دفن فاطمه(س)، حاوی ناراحتی آن حضرت در شهادت فاطمه(س) و شکایت از [[امت]] پیامبر و درخواست صبر از [[خدا]]<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمومنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۱-۳۹.</ref> در مصیبت‌هایی است که به [[اهل‌بیت(ع)]] وارد شد.{{مدرک}} در [[فهرست شرح‌های نهج‌البلاغه|شرح‌های نهج‌البلاغه]] به نکاتی ذیل این خطبه اشاره شده است؛ از جمله: | ||
* سلام و درود گفتن امام علی(ع) بر پیامبر(ص) و ارتباط قلبی و روحانی میان آن دو. | * سلام و درود گفتن امام علی(ع) بر پیامبر(ص) و ارتباط قلبی و روحانی میان آن دو.{{مدرک}} | ||
* انتخاب پیامبر(ص) به‌عنوان بهترین مخاطب برای گفتن درد دل در فراق فاطمه(س). | * انتخاب پیامبر(ص) به‌عنوان بهترین مخاطب برای گفتن درد دل در فراق فاطمه(س).{{مدرک}} | ||
* اشاره امام علی به فراز «السَّرِيعَةِ اللَّحَاقِ بِكَ» به نزدیک بودن شهادت فاطمه(س) با رحلت پیامبر(ص).<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۹-۱۰.</ref> | * اشاره امام علی به فراز «السَّرِيعَةِ اللَّحَاقِ بِكَ» به نزدیک بودن شهادت فاطمه(س) با رحلت پیامبر(ص).<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۹-۱۰.</ref> | ||
* تحمل مصیبت [[شهادت حضرت فاطمه(س)|شهادت فاطمه(س)]] با یادآوری مصیبت رحلت پیامبر(ص). | * تحمل مصیبت [[شهادت حضرت فاطمه(س)|شهادت فاطمه(س)]] با یادآوری مصیبت رحلت پیامبر(ص). | ||
* سنگینی غم حادثه درگذشت حضرت زهرا(س) و دائمی بودن آن برای امام علی(ع). | * سنگینی غم حادثه درگذشت حضرت زهرا(س) و دائمی بودن آن برای امام علی(ع). | ||
* شکایت امام علی(ع) از [[واقعه هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)|هتک حرمت خانه‌اش و صدمه دیدن فاطمه(س)]].<ref>فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۱ش، ص۶۵۳.</ref> | * شکایت امام علی(ع) از [[واقعه هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)|هتک حرمت خانه‌اش و صدمه دیدن فاطمه(س)]].<ref>فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۱ش، ص۶۵۳.</ref> | ||
* درخواست از پیامبر(ص) برای سؤال کردن از فاطمه(س) درباره حوادث پس از رحلت پیامبر(ص). | * درخواست علی(ع) از پیامبر(ص) برای سؤال کردن از فاطمه(س) درباره حوادث پس از رحلت پیامبر(ص). | ||
==نکات== | ==نکات== | ||
[[ناصر مکارم شیرازی]]، از [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید شیعه]]، بر آن است که با توجه به اينكه ضمير در فراز «عند قبره» در این سخنان به‌صورت مذكر آمده، مشخص می‌شود که این سخنان خطاب به پيامبر | برخی از شارحان عبارت «النَّازِلَةِ فِي جِوَارِكَ» را نشان‌دهنده نزدیکی [[محل دفن حضرت فاطمه(س)|قبر فاطمه(س)]] با قبر پيامبر(ص) می‌دانند.<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۸-۹.</ref> [[ناصر مکارم شیرازی]]، از [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید شیعه]]، بر آن است که با توجه به اينكه ضمير در فراز «عند قبره» در این سخنان به‌صورت مذكر آمده، مشخص می‌شود که این سخنان خطاب به پيامبر(ص) بوده و در عين حال مى‌گويد امام علی(ع) اين سخن را به هنگام دفن فاطمه زهرا(س) گفته و بر این اساس، به‌اعتقاد [[سید رضی]]، قبر حضرت فاطمه(س) در كنار قبر پيامبر(ص) است.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام اميرالمومنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۲۹.</ref> | ||
سید رضی در ابتدای این خطبه از حضرت فاطمه(س) با لقب [[سیدة نساء العالمین|سیدة النساء]] نام برده است. به‌گفته [[ابن‌ابی‌الحدید]] در [[شرح نهج البلاغه (ابن‌ابی‌الحدید)|شرح نهج‌البلاغه]]، این تعبير برگرفته از [[حدیث متواتر|خبر متواترى]] از پيامبر(ص) است.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۲۶۵-۲۶۶.</ref>در این روایت، پیامبر(ص) برای تسکین قلب فاطمه(س) به‌خاطر نزدیک شدن مرگ خود، او را سیدة نساء اهل الجنة، سیدة نساء المؤمنین یا سیدة نساء هذة الامة خوانده است.<ref>مسلم، صحیح المسلم، بیروت، ج۴، ص۱۹۰۵؛ حسینی خطیب، مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده، ۱۹۸۵م، ج۳، ص۸۲.</ref> | |||
به گفته [[ابن‌میثم بحرانی]] عبارت «فَأَحْفِهَا السُّؤَالَ»، اشاره به این دارد که به حضرت فاطمه ظلم شده است و او از آن شکایت می‌کند.<ref>ابن‌میثم، اختیار مصباح السالکین، ۱۳۶۶ش، ص۳۹۳.</ref> | |||
* اشاره به امانت بودن فاطمه(س) در دست علی(ع) و بازگرداندن او به پیامبر(ص). | |||
{| class="wikitable" style="float:left" | {| class="wikitable" style="float:left" | ||
|شماره خطبه در نسخه‌های مختلف نهج‌البلاغه | |شماره خطبه در نسخه‌های مختلف نهج‌البلاغه | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۷: | ||
طبق بررسی [[کتاب مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده]]، سخنان امام علی(ع) خطاب به پیامبر(ص) در هنگام [[تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س)|دفن حضرت فاطمه(س)]]، با مقداری تفاوت در کتاب‌هایی چون [[الکافی (کتاب)|الکافی]] نوشته [[محمد بن یعقوب کلینی]] از [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۸.</ref> [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل الامامة]] اثر [[محمد بن جریر طبری صغیر]] از [[امام صادق علیه‌السلام|امام جعفر صادق(ع)]]،<ref>طبری، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۷.</ref> [[الامالی (شیخ طوسی)|الامالی شیخ طوسی]] از امام حسین(ع)<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۹.</ref> و [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تذکرة الخواص]] نوشته سبط بن جوزی حنفی<ref>ابن‌جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref> آمده است.<ref>حسینی خطیب، مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده، ۱۹۸۵م، ج۳، ص۸۵-۸۷.</ref> | طبق بررسی [[کتاب مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده]]، سخنان امام علی(ع) خطاب به پیامبر(ص) در هنگام [[تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س)|دفن حضرت فاطمه(س)]]، با مقداری تفاوت در کتاب‌هایی چون [[الکافی (کتاب)|الکافی]] نوشته [[محمد بن یعقوب کلینی]] از [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۸.</ref> [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل الامامة]] اثر [[محمد بن جریر طبری صغیر]] از [[امام صادق علیه‌السلام|امام جعفر صادق(ع)]]،<ref>طبری، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۷.</ref> [[الامالی (شیخ طوسی)|الامالی شیخ طوسی]] از امام حسین(ع)<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۹.</ref> و [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تذکرة الخواص]] نوشته سبط بن جوزی حنفی<ref>ابن‌جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref> آمده است.<ref>حسینی خطیب، مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده، ۱۹۸۵م، ج۳، ص۸۵-۸۷.</ref> | ||
همچنین این سخنان، در [[نهج البلاغه|نهج‌البلاغه]] آمده است.<ref>صبحی صالح، نهج‌البلاغه، ۱۴۱۴ق، ص۳۱۹؛ فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۱ش، ص۶۵۱؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۲۶۵؛ عبده، شرح نهج‌البلاغه، مطبعة الاستقامة، ص۱۸۲.</ref> شماره خطبه در نسخه‌های نهج‌البلاغه متفاوت | همچنین این سخنان، در [[نهج البلاغه|نهج‌البلاغه]] آمده است.<ref>صبحی صالح، نهج‌البلاغه، ۱۴۱۴ق، ص۳۱۹؛ فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۱ش، ص۶۵۱؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۲۶۵؛ عبده، شرح نهج‌البلاغه، مطبعة الاستقامة، ص۱۸۲.</ref> شماره خطبه در نسخه‌های نهج‌البلاغه متفاوت است.<ref>دشتی و محمدی، المعجم المفهرس لألفاظ نهج البلاغه، ۱۳۵۷ش، ص۵۱۳.</ref> | ||
==تک‌نگاری== | ==تک‌نگاری== | ||
حزن سرمد، عنوان کتابی است که كمال‌الدین عمادی ساروی در شرح خطبه ۲۰۲ نهج‌البلاغه نوشته است. این کتاب با عنوان فرعی سوگ‌نامه امیرمؤمنان علی(ع) بر مزار حضرت فاطمه زهرا(س) توسط نشر فکرت در سال ۱۳۸۳ش منتشر شد. | حزن سرمد، عنوان کتابی است که كمال‌الدین عمادی ساروی در شرح خطبه ۲۰۲ نهج‌البلاغه نوشته است. این کتاب با عنوان فرعی سوگ‌نامه امیرمؤمنان علی(ع) بر مزار حضرت فاطمه زهرا(س) توسط نشر فکرت در سال ۱۳۸۳ش منتشر شد. | ||
| خط ۷۷: | خط ۸۰: | ||
* ابن‌ابی‌الحدید، عزالدین ابوحامد، شرح نهج‌البلاغه، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق. | * ابن‌ابی‌الحدید، عزالدین ابوحامد، شرح نهج‌البلاغه، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق. | ||
* ابن‌جوزی، یوسف بن قزاوغلی، تذکرة الخواص من الأمة بذکر خصائص الأئمة، قم، المجمع العالمی لاهل البیت علیهم السلام، ۱۴۲۶ق. | * ابن‌جوزی، یوسف بن قزاوغلی، تذکرة الخواص من الأمة بذکر خصائص الأئمة، قم، المجمع العالمی لاهل البیت علیهم السلام، ۱۴۲۶ق. | ||
* بحرانی، میثم بن | * ابن‌میثم بحرانی، میثم بن علی، اختیار مصباح السالکین؛ شرح نهج‌البلاغه الوسیط، تحقیق محمدهادی امینی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۳۶۶ش. | ||
* بخاری، محمد بن إسماعیل، صحیح البخاری، محقق محمد زهیر بن ناصر الناصر، دمشق، دار طوق النجاة، ۱۴۲۲ق. | * بخاری، محمد بن إسماعیل، صحیح البخاری، محقق محمد زهیر بن ناصر الناصر، دمشق، دار طوق النجاة، ۱۴۲۲ق. | ||
* حسینی خطیب، سید عبدالزهراء، مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده، بیروت، دارالاضواء، ۱۹۸۵م. | * حسینی خطیب، سید عبدالزهراء، مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده، بیروت، دارالاضواء، ۱۹۸۵م. | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۳: | ||
* مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دار احیاء التراث، بی‌تا. | * مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دار احیاء التراث، بی‌تا. | ||
* مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش. | * مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{حضرت فاطمه(س)}} | {{حضرت فاطمه(س)}} | ||