هبه: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مقاله توصیفی فقهی}}

'''هِبَه''' از [[عقود اسلامی]] است که به‌موجب آن انسان مالی را رایگان به ملکیت دیگری در می‌آورد. تملیک‌کننده را واهب، قبول‌کنندهٔ مال را مُتَّهِب و به مالی که مورد هبه است موهوب گفته می‌شود. برخی هبه را در معنایی عام شامل هدیه، جایزه و عَطِیه نیز دانسته‌اند.<br>هبه مُعَوَّضَه و غیر معوضه از تقسیمات هبه است؛ در هبهٔ معوضه واهب شرط می‌کند که در عوض هدیه او، متهب نیز مالی را رایگان به وی هبه کند. در کتاب‌های فقهی هبه دارای بخشی مستقل است که در ذیل آن، [[احکام شرعی|احکام]] و شرایط هبه بیان شده است.<br>داشتن [[ایجاب و قبول]]، [[بالغ]] و عاقل بودن واهب و مُتَّهب و تحویلِ موهوب از جمله شرایط صحت عقد هبه شمرده می‌شود. برخی [[مجتهد|فقیهان]] بر اساس روایاتی خاص، هبه را عقدی جایز و قابل فسخ دانسته‌اند که در مواردی تبدیل به عقد لازم شده و واهب نمی‌تواند موهوب را باز ستاند؛ از جمله: هبه به خویشان، مرگ واهب یا متهب پس از تحویلِ موهوب، تغییرِ مالکیت و یا تغییر در خود موهوب.

==تعریف و جایگاه==

هِبَه از جمله [[عقود اسلامی]] است که به‌موجب آن انسان مالی را رایگان به ملکیت دیگری در می‌آورد.<ref>طاهری، حقوق مدنی، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۵۵۲؛ مشکینی، مصطلحات‌الفقه، ۱۳۹۲ش، ص۵۵۲.</ref> تملیک‌کننده را واهب، قبول‌کنندهٔ مال را مُتَّهب و به مالی که مورد هبه است موهوب گفته می‌شود.<ref>امامی، حقوق مدنی، انتشارات اسلامیه، ج۲، ص۳۷۳.</ref> در اصطلاح [[مجتهد|فقیهان]] معنای اعمی نیز برای هبه ذکر شده و آن را تملیک مال بدون عوض دانسته‌اند<ref> محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۳۸؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، ج۲، ص۵۶.</ref> که در این صورت مترادف با واژه عَطِیه و شامل هدیه، جایزه، نِحله (بخشش مال غیر منقول به خویشان)، [[صدقه]] و [[وقف]] می‌شود.<ref>محمود، معجم المصطلحات، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۴۴۴؛ امامی، حقوق مدنی، انتشارات اسلامیة، ج۲، ص۳۷۳.</ref>

[[محقق حلی]] در تعریف هبه قید «بدون [[نیت]]» را نیز آورده<ref>محقق حلّی، شرائع الإسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۷۹.</ref> که با این قید صدقه و وقف را از ذیل هبه خارج دانسته‌اند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۸، ص۱۰۸.</ref>