پرش به محتوا

سوره‌های مکی و مدنی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۱۱: خط ۱۱:


== معیارها و ملاک‌های تشخیص ==
== معیارها و ملاک‌های تشخیص ==
درباره معیارها و ملاک‌های تشخیص مکی یا مدنی بودن آیات قرآن کریم، سه نظر وجود دارد:
درباره معیارهای تشخیص مکی یا مدنی بودن آیات قرآن کریم، سه نظر وجود دارد:
# '''معیار زمانی''':‌ هر آنچه پیش از [[هجرت به مدینه|هجرت پیامبر به مدینه]] و قبل از رسیدن پیامبر به [[مدینه]] نازل شده مکی و هر آنچه پس از رسیدن پیامبر به مدینه نازل گردیده، مدنی به شمار می‌آید؛ از‌این‌رو اگر سوره‌ یا آیه‌ای بعد از هجرت نازل شده باشد، مدنی خواهد بود حتی اگر در [[مکه|شهر مکه]] یا در سفری از سفرهای پیامبر(ص) نازل شده باشد، مانند آیاتی که در [[فتح مکه]] یا در [[حجة الوداع]] نازل شد.<ref>معرفت، التمهید، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۱۳۰.</ref>  
# '''معیار زمانی''':‌ آنچه پیش از [[هجرت به مدینه|هجرت پیامبر به مدینه]] نازل شده مکی و آنچه پس از رسیدن پیامبر به مدینه نازل شده، مدنی است. از‌این‌رو اگر سوره‌ یا آیه‌ای بعد از هجرت نازل شده باشد، مدنی خواهد بود؛ حتی اگر در [[مکه|شهر مکه]] یا در سفری از سفرهای پیامبر(ص) نازل شده باشد؛ مانند آیاتی که در [[فتح مکه]] یا در [[حجة الوداع|حَجَّةُ الوِداع]] نازل شد.<ref>معرفت، التمهید، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۱۳۰.</ref>  
# '''معیار مکانی''': هر آنچه در مکه (و لو بعد از هجرت) و اطراف آن (مانند [[سرزمین منا|منا]]، [[عرفات]] و [[حدیبیه|حُدَیبیّه]]) نازل شده، مکی و هر آنچه در مدینه و اطراف آن (مانند [[منطقه بدر|بدر]] و [[کوه احد|اُحُد]]) نازل شده مدنی است.<ref>سیوطی، الإتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۵۵.</ref>  
# '''معیار مکانی''': سوره‌هایی که در مکه و اطراف آن مانند [[سرزمین منا|مِنا]]، [[عرفات|عَرَفات]] و [[حدیبیه|حُدَیبیّه]] نازل شده مکی است، هرچند بعد از هجرت باشد و سوره‌هایی که در مدینه و اطراف آن مانند [[منطقه بدر|بدر]] و [[کوه احد|اُحُد]] نازل شده مدنی است.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۵۵.</ref>
# '''معیار مخاطب''': برخی به «مخاطب وحی» توجه کرده، گفته‌اند هر آنچه که خطاب به اهل مکه نازل شده مکی و هر آنچه که خطاب به اهل مدینه نازل شده مدنی است.<ref>سیوطی، الإتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۵۶.</ref> ملاک تشخیص این خطاب این است که هر آنچه با تعبیر «یا ایها الناس» نازل شده، مکی و هر آنچه با تعبیر «یا ایها الذین آمنوا» نازل شده، مدنی است.<ref>سیوطی، الإتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۸۱.</ref> این قول به [[عبدالله بن مسعود|ابن مسعود]] نسبت داده شده است.<ref>سیوطی، الإتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۵۶.</ref>
# '''معیار مخاطب''': برخی به «مخاطب وحی» توجه کرده، گفته‌اند هرچه خطاب به اهل مکه نازل شده مکی و هرچه خطاب به اهل مدینه نازل شده مدنی است.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۵۶.</ref> ملاک تشخیص مخاطب این است که آنچه با تعبیر «یا ایها الناس» (ای مردم) نازل شده، مکی و آنچه با تعبیر «یا ایها الذین آمنوا» (این کسانی که ایمان آورده‌اید) نازل شده، مدنی است.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۸۱.</ref> این دیدگاه به [[عبدالله بن مسعود|ابن‌مسعود]] از [[اصحاب پیامبر(ص)]] نسبت داده شده است.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۵۶.</ref>
معیار زمانی، از دو معیار دیگر مشهورتر است و اکثر پژوهشگران علوم قرآنی این معیار را برای تعیین سوره‌های مکی و مدنی انتخاب کرده‌اند؛<ref>معرفت، التمهید، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۱۳۱.</ref> چرا که این معیار بر خلاف دو معیار دیگر، همه آیات قرآن را در بر می‌گیرد.<ref>دولتی، تقسیمات قرآنی و سور مکی و مدنی، ۱۳۸۴ش، ص۷۱.</ref> ولی معیار مکانی جامع نیست و درباره همه آیات جریان ندارد؛ زیرا برخی از آیات نه در مکه و نه در مدینه نازل نشد، بلکه در مکان‌های دورتری مانند [[منطقه تبوک|تبوک]] و [[بیت‌المقدس]] نازل گردید؛<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۹ش، ص۶۰۲.</ref> چنان‌که معیار مخاطب علاوه بر جامع نبودن با اشکال دیگری مواجه دانسته شده است؛ زیرا برخی از آیاتی که قطعا مدنی هستند، با تعبیر «یا ایها الناس» و برخی از آیاتی که قطعا مکی هستند با تعبیر «یا ایها الذین آمنوا» آغاز شده‌اند.<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۹ش، ص۶۰۲.</ref>
معیار زمانی از دو معیار دیگر مشهورتر و پذیرفتهٔ اکثر پژوهشگران علوم قرآنی است.<ref>معرفت، التمهید، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۱۳۱.</ref> دلیلشان این است که این معیار، بر خلاف دو معیار دیگر، همه آیات قرآن را در بر می‌گیرد؛<ref>دولتی، تقسیمات قرآنی و سور مکی و مدنی، ۱۳۸۴ش، ص۷۱.</ref> اما معیار مکانی جامع نیست و درباره همه آیات جریان ندارد؛ زیرا برخی از آیات نه در مکه و نه در مدینه نازل نشده‌اند؛ بلکه در مکان‌های دورتری مانند [[منطقه تبوک|تبوک]] و [[بیت‌المقدس]] نازل شده‌اند.<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۹ش، ص۶۰۲.</ref> معیار مخاطب هم علاوه بر جامع نبودن، با این اشکال مواجه است که برخی از آیاتی که قطعاً مدنی هستند، با تعبیر «یا ایها الناس» و برخی از آیاتی که قطعاً مکی هستند با تعبیر «یا ایها الذین آمنوا» آغاز شده‌اند.<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۹ش، ص۶۰۲.</ref>


== آیات استثنائی و ضابطه نام‌گذاری ==
== آیات استثنائی و ضابطه نام‌گذاری ==
Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۲۷۶

ویرایش