۱۷٬۱۳۹
ویرایش
شهادت: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{معاد-عمودی}} | {{معاد-عمودی}} | ||
{{دیگر کاربردها|شهادت (ابهام‌زدایی)}} | {{دیگر کاربردها|شهادت (ابهام‌زدایی)}} | ||
'''شهادت''' به کشته‌شدن در راه [[خدا]] اشاره دارد که در احادیث از آن به‌عنوان بالاترین نیکی و گرامی‌ترین مرگ یاد شده است. در آیات قرآن و | '''شهادت''' به کشته‌شدن در راه [[خدا]] اشاره دارد که در احادیث از آن به‌عنوان بالاترین نیکی و گرامی‌ترین مرگ یاد شده است. در [[قرآن|آیات قرآن]] و [[حدیث|روایات]]، برای شهادت، آثاری همچون زنده ماندن، برخورداری از حق [[شفاعت]] و آمرزش [[گناه|گناهان]] ذکر شده است. | ||
بنا بر نظر فقیهان، شهید [[غسل میت|غسل]] و [[کفن]] ندارد و [[مس میت|لمس کردن بدن او]] موجب واجب شدن [[غسل مس میت]] نمی‌گردد. البته این احکام مختص شهید معرکه (میدان جنگ) است و شامل دیگر کسانی که در راه خدا کشته می‌شوند و یا به‌منزله شهیدند، نمی‌شود. | بنا بر نظر فقیهان، شهید [[غسل میت|غسل]] و [[کفن]] ندارد و [[مس میت|لمس کردن بدن او]] موجب واجب شدن [[غسل مس میت]] نمی‌گردد. البته این احکام مختص شهید معرکه (میدان جنگ) است و شامل دیگر کسانی که در راه خدا کشته می‌شوند و یا به‌منزله شهیدند، نمی‌شود. | ||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
بنا به برخی روایات، همه [[امامان شیعه]] با شهادت از دنیا می‌روند. البته [[شیخ مفید]] از عالمان برجسته شیعه در شهادت برخی از آنها تردید کرده است. | بنا به برخی روایات، همه [[امامان شیعه]] با شهادت از دنیا می‌روند. البته [[شیخ مفید]] از عالمان برجسته شیعه در شهادت برخی از آنها تردید کرده است. | ||
در ادبیات [[جمهوری اسلامی ایران]]، همه کسانی که در راه حفظ [[انقلاب سال ۱۳۵۷ش]] و دفاع از کشور ایران کشته می‌شوند، شهید نامیده می‌شوند. در این کشور، سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران برای رسیدگی به امور خانواده‌های شهیدان و ایثارگران تأسیس شده است. همچنین [[۲۲ اسفند]] به عنوان روز شهید نامگذاری شده است. | در ادبیات [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]]، همه کسانی که در راه حفظ [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب سال ۱۳۵۷ش]] و دفاع از کشور ایران کشته می‌شوند، شهید نامیده می‌شوند. در این کشور، سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران برای رسیدگی به امور خانواده‌های شهیدان و ایثارگران تأسیس شده است. همچنین [[۲۲ اسفند]] به عنوان روز شهید نامگذاری شده است. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
شهادت به معنای کشته شدن در راه خداوند است و کسی که در راه خدا کشته می‌شود، شهید نامیده می‌شود.<ref>محمود عبدالرحمان، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، ج۲، ص۳۴۶.</ref> در فقه، شهید به مسلمانی اختصاص دارد که در میدان جنگ توسط کافران یا به سبب جنگ با آنها کشته می‌شود.<ref> محمود عبدالرحمان، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، ج۲، ص۳۴۶.</ref> | شهادت به معنای کشته شدن در راه خداوند است و کسی که در راه خدا کشته می‌شود، شهید نامیده می‌شود.<ref>محمود عبدالرحمان، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، ج۲، ص۳۴۶.</ref> در فقه، شهید به مسلمانی اختصاص دارد که در میدان جنگ توسط کافران یا به سبب جنگ با آنها کشته می‌شود.<ref> محمود عبدالرحمان، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، ج۲، ص۳۴۶.</ref> | ||
در [[تفسیر نمونه]] آمده است که شهادت یک معنای خاص و یک معنای عام دارد. معنای خاص آن همان معنای فقهی است و معنای عام آن این است که انسان در مسیر انجام وظیفه الهی کشته شود یا بمیرد. ازاین‌رو در روایات، طالب علمی که در حال طلب علم از دنیا برود، کسی که در بسترش بمیرد در حالی که به خدا، پیامبر و اهل‌بیتش معرفت داشته باشد، کسی که برای دفاع از مالش در برابر مهاجمان کشته شود و... شهید دانسته شده‌اند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۹ش، ج۲۱، ص۴۰۷-۴۰۸.</ref> | در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] آمده است که شهادت یک معنای خاص و یک معنای عام دارد. معنای خاص آن همان معنای فقهی است و معنای عام آن این است که انسان در مسیر انجام وظیفه الهی کشته شود یا بمیرد. ازاین‌رو در روایات، طالب علمی که در حال طلب علم از دنیا برود، کسی که در بسترش بمیرد در حالی که به خدا، پیامبر و اهل‌بیتش معرفت داشته باشد، کسی که برای دفاع از مالش در برابر مهاجمان کشته شود و... شهید دانسته شده‌اند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۹ش، ج۲۱، ص۴۰۷-۴۰۸.</ref> | ||
===وجه نامگذاری شهید=== | ===وجه نامگذاری شهید=== | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
}} | }} | ||
شهادت در لغت به معناهایی همچون حضور و مشاهده است.<ref> قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۷۴.</ref> با توجه به این مسئله، درباره نامگذاری شهید احتمال‌هایی داده شده است؛ از جمله: | شهادت در لغت به معناهایی همچون حضور و مشاهده است.<ref> قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۷۴.</ref> با توجه به این مسئله، درباره نامگذاری شهید احتمال‌هایی داده شده است؛ از جمله: | ||
* [[ | * [[فرشته|فرشتگان]] رحمت الهی او را می‌بینند. | ||
* خدا و فرشتگان شهادت می‌دهند که او اهل [[بهشت]] است. | * خدا و فرشتگان شهادت می‌دهند که او اهل [[بهشت]] است. | ||
*او نمرده و نزد پروردگارش حاضر است. | *او نمرده و نزد پروردگارش حاضر است. | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
== جایگاه== | == جایگاه== | ||
روایات بسیاری درباره منزلت و فضیلت شهادت وارد شده است. از جمله اینکه شهادت بالاترین نیکی<ref> ابن حیون مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۴۳.</ref>و گرامی‌ترین مرگ<ref> صدوق، من لایحضر الفقیه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۰۲، ح۵۸۶۸.</ref> دانسته شده است و برخی از مرگ‌های دیگر در اجر و پاداش، به آن تشبیه شده است.<ref> نگاه کنید به شیخ انصاری، کتاب الطهاره، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۰۴.</ref> همچنین در دعاهایی که از [[چهارده معصوم]] رسیده، شهادت،<ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۵، ص۳۶۸؛ ج۹۱، ص۲۳۹؛ ج۹۴، ص۳۳۲.</ref> شهادت زیر پرچم [[پیامبر(ص)]]<ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۴، ص۳۷۶.</ref> و کشته شدن به‌دست بدترین مردم<ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۴، ص۲۶۱.</ref> از خدا درخواست شده است. | روایات بسیاری درباره منزلت و فضیلت شهادت وارد شده است. از جمله اینکه شهادت بالاترین نیکی<ref> ابن حیون مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۴۳.</ref>و گرامی‌ترین مرگ<ref> صدوق، من لایحضر الفقیه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۰۲، ح۵۸۶۸.</ref> دانسته شده است و برخی از مرگ‌های دیگر در اجر و پاداش، به آن تشبیه شده است.<ref> نگاه کنید به شیخ انصاری، کتاب الطهاره، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۰۴.</ref> همچنین در دعاهایی که از [[چهارده معصوم]] رسیده، شهادت،<ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۵، ص۳۶۸؛ ج۹۱، ص۲۳۹؛ ج۹۴، ص۳۳۲.</ref> شهادت زیر پرچم [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]<ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۴، ص۳۷۶.</ref> و کشته شدن به‌دست بدترین مردم<ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۴، ص۲۶۱.</ref> از خدا درخواست شده است. | ||
در قرآن از واژه شهادت با تعبیر «قَتْل فی سبیل‌الله» (کشته شدن در راه خدا) یاد شده است و منظور از شهید در قرآن کسی است که گواه براعمال انسان است. <ref> طباطبائی، المیزان، الناشر | در قرآن از واژه شهادت با تعبیر «قَتْل فی سبیل‌الله» (کشته شدن در راه خدا) یاد شده است و منظور از شهید در قرآن کسی است که گواه براعمال انسان است. <ref> طباطبائی، المیزان، الناشر | ||
منشورات مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، ج۴، ص۴۰۷؛قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۷۶.</ref> در کتاب‌های فقهی، از شهادت و شهید در باب احکام طهارت بحث می‌شود.<ref> برای نمونه نگاه کنید به علامه حلی، تحریر الاحکام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ۳۳۱۷.</ref> | منشورات مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، ج۴، ص۴۰۷؛قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۷۶.</ref> در کتاب‌های فقهی، از شهادت و شهید در باب احکام طهارت بحث می‌شود.<ref> برای نمونه نگاه کنید به علامه حلی، تحریر الاحکام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ۳۳۱۷.</ref> | ||
| منبع = | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]]:{{سخ}} | ||
«'''ما مِن قَطرةٍ أحَبَّ إلى اللّه ِ عزّ و جلّ مِن قَطْرَتَينِ : قَطرةُ دَمٍ في سبيلِ اللّه ِ ، و قَطرةُ دَمعَةٍ في سَوادِ اللّيلِ ، لا يُريدُ بها عبدٌ إلاّ اللّه َ عزّ و جلّ'''.» | |||
امام زين العابدين:هيچ قطره‌اى نزد خدا محبوب‌تر از اين دو قطره نيست: قطره خونى كه در راه خدا ريخته مى‌شود و قطره اشكى كه فقط براى خدای عزوجل در دل شب فرو مى‌غلتد. | |||
| منبع = مجلسی، بحارالانوار، ج۶۹، ص۳۷۸. | تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= #۶۶۷۷۸۸|حاشیه= ۵px|اندازه خط = ۱۵px|رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | |||
==آثار شهادت== | ==آثار شهادت== | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۸: | ||
* زنده بودن: بنا بر آیات قرآن، کسانی که در راه خدا کشته می‌شوند نمرده‌اند؛ بلکه زنده‌اند<ref>سوره بقره، آیه۱۵۴.</ref> و نزد پروردگارشان، روزی داده می‌شوند.<ref>سوره آل عمران، آیه۱۶۹.</ref> | * زنده بودن: بنا بر آیات قرآن، کسانی که در راه خدا کشته می‌شوند نمرده‌اند؛ بلکه زنده‌اند<ref>سوره بقره، آیه۱۵۴.</ref> و نزد پروردگارشان، روزی داده می‌شوند.<ref>سوره آل عمران، آیه۱۶۹.</ref> | ||
* برخورداری از حق شفاعت. شهید در کنار پیامبران و عالمان از شفاعت‌کنندگان در [[قیامت]] است.<ref> حمیری، قرب الاسناد، مکتبة نینوا، ج۱، ص۳۱.</ref> | * برخورداری از حق شفاعت. شهید در کنار پیامبران و عالمان از شفاعت‌کنندگان در [[قیامت]] است.<ref> حمیری، قرب الاسناد، مکتبة نینوا، ج۱، ص۳۱.</ref> | ||
* آمرزش گناهان و رحمت خدا.<ref>سوره آل عمران، آیه۱۵۷.</ref>در روایتی که از [[امام باقر(ع)]] نقل شده، هنگامی که نخستین قطره خون شهید جاری می‌شود، تمام گناهان او به‌جز [[حق‌الناس]] بخشیده می‌شود.<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۸۳.</ref> در مورد [[حق‌الناس]] بر عهده شهید نیز گفته شده اگر در جبران آن کوتاهی نکرده و نیت پرداخت داشته؛ خداوند آن حق را جبران و صاحب حق را راضی می‌کند.<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۱۸۸، ح۳۹۵ و ص۱۹۱، ح۴۱۱؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹۹.</ref> | * آمرزش گناهان و رحمت خدا.<ref>سوره آل عمران، آیه۱۵۷.</ref>در روایتی که از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نقل شده، هنگامی که نخستین قطره خون شهید جاری می‌شود، تمام گناهان او به‌جز [[حق‌الناس]] بخشیده می‌شود.<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۸۳.</ref> در مورد [[حق‌الناس]] بر عهده شهید نیز گفته شده اگر در جبران آن کوتاهی نکرده و نیت پرداخت داشته؛ خداوند آن حق را جبران و صاحب حق را راضی می‌کند.<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۱۸۸، ح۳۹۵ و ص۱۹۱، ح۴۱۱؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹۹.</ref> | ||
* ورود به بهشت.<ref>سوره توبه، آیه۱۱۱.</ref> شهید از نخستین کسانی است که به [[بهشت]] می‌رود.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۷۱، ص۱۴۴.</ref> | * ورود به بهشت.<ref>سوره توبه، آیه۱۱۱.</ref> شهید از نخستین کسانی است که به [[بهشت]] می‌رود.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۷۱، ص۱۴۴.</ref> | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۸: | ||
*[[حنوط]]: حنوط (مالیدن [[کافور]] به [[اعضای سجده|مواضع هفت‌گانه سجده]] میت) برای شهید واجب نیست؛ چراکه حنوط پس از کفن کردن است و شهید کفن ندارد.<ref> خؤیی، التنقیح، مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، ج۹، ص۱۸۲.</ref> | *[[حنوط]]: حنوط (مالیدن [[کافور]] به [[اعضای سجده|مواضع هفت‌گانه سجده]] میت) برای شهید واجب نیست؛ چراکه حنوط پس از کفن کردن است و شهید کفن ندارد.<ref> خؤیی، التنقیح، مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، ج۹، ص۱۸۲.</ref> | ||
احکام مذکور شامل کسانی است که با اذن [[معصوم]] یا نائب خاص او در جنگ شرکت کرده‌اند.<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱، ص۸۲.</ref> همچنین بنا به‌فتوای بیشتر فقیهان، این احکام شامل کسانی که در [[غیبت امام زمان (عج)|زمان غیبت]] با اذن نائب عام امام (فقیه جامع‌الشرایط) یا بدون اذن او، برای دفاع در برابر هجوم دشمنان اسلام کشته می‌شوند، نیز می‌گردد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کاشف‌الغطا، النور الساطع، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۵۴۵.</ref> در مقابل، [[شهید ثانی]] گرچه این افراد (و نیز کسی که در راه دفاع از مال وخانواده اش کشته شده)را شریک در فضیلت شهید دانسته، احکام شهید در معرکه را درباره آنها جاری نمی‌داند.<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، الناشر : مؤسسة المعارف الاسلامية، ج۱، ص۸۲.</ref> | احکام مذکور شامل کسانی است که با اذن [[عصمت|معصوم]] یا نائب خاص او در جنگ شرکت کرده‌اند.<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱، ص۸۲.</ref> همچنین بنا به‌فتوای بیشتر فقیهان، این احکام شامل کسانی که در [[غیبت امام زمان (عج)|زمان غیبت]] با اذن نائب عام امام (فقیه جامع‌الشرایط) یا بدون اذن او، برای دفاع در برابر هجوم دشمنان اسلام کشته می‌شوند، نیز می‌گردد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کاشف‌الغطا، النور الساطع، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۵۴۵.</ref> در مقابل، [[شهید ثانی]] گرچه این افراد (و نیز کسی که در راه دفاع از مال وخانواده اش کشته شده)را شریک در فضیلت شهید دانسته، احکام شهید در معرکه را درباره آنها جاری نمی‌داند.<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، الناشر : مؤسسة المعارف الاسلامية، ج۱، ص۸۲.</ref> | ||
==شهادت امامان شیعه== | ==شهادت امامان شیعه== | ||
به اعتقاد شماری از عالمان شیعه، همه [[امامان شیعه]] با شهادت از دنیا رفته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۲۸؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۳۲-۱۳۱؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ ق، ج۲، ص۲۰۹.</ref> دلیل آنان برخی از [[ | به اعتقاد شماری از عالمان شیعه، همه [[امامان شیعه]] با شهادت از دنیا رفته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۲۸؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۳۲-۱۳۱؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ ق، ج۲، ص۲۰۹.</ref> دلیل آنان برخی از [[حدیث|روایات]]، از جمله روایت [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] «[[ما منا الا مقتول شهید|وَ اللهِ مَا مِنَّا إِلَّا مَقْتُولٌ شَهِید]]» است که بنابر آن، همه [[امامان شیعه|امامان]] با شهادت از دنیا می‌روند.<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ ق، ج۲، ص۲۰۹؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۳۲-۱۳۱.</ref> در مقابل این دیدگاه، [[شیخ مفید]] در کتاب «[[تصحیح الاعتقادات (کتاب)|تصحیح اعتقادات الامامیه]]» شهادت [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]، [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]]، [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام موسی کاظم(ع)]] و [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] را پذیرفته و در شهادت سایر ائمه(ع) تردید کرده است.<ref>مفید، تصحیح اعتقاد الامامیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۳۲و۱۳۱.</ref> | ||
== شهید در ادبیات جمهوری اسلامی ایران== | == شهید در ادبیات جمهوری اسلامی ایران== | ||
[[پرونده:تشییع جنازه شهید در اصفهان.jpg|بندانگشتی|[[تشییع جنازه]] چندین شهید تفحص‌شده [[جنگ ایران و عراق]] در [[اصفهان]] (۱۲ اسفند ۱۳۹۵ش)<ref>[https://www.khabarfoori.com/detail/69989 «پیکر مطهر ۱۰ شهید دفاع مقدس در اصفهان تشییع شد+ تصاویر»] خبرفوری.</ref>]] | [[پرونده:تشییع جنازه شهید در اصفهان.jpg|بندانگشتی|[[تشییع جنازه]] چندین شهید تفحص‌شده [[جنگ ایران و عراق]] در [[اصفهان]] (۱۲ اسفند ۱۳۹۵ش)<ref>[https://www.khabarfoori.com/detail/69989 «پیکر مطهر ۱۰ شهید دفاع مقدس در اصفهان تشییع شد+ تصاویر»] خبرفوری.</ref>]] | ||
شهید در ادبیات [[جمهوری اسلامی ایران]] شامل کسانی می‌شود که در راه دفاع و حفظ دستاوردهای [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب سال ۱۳۵۷ش]] و کیان نظام اسلامی، استقلال کشور ایران و مقابله با تهدیدات دشمن جان خود را از دست می‌دهند.<ref>[https://www.isna.ir/news/93031708120 «آیین‌نامه تعیین و احراز مصادیق شهید و ایثارگر ابلاغ شد آیین‌نامه تعیین و احراز مصادیق شهید و ایثارگر ابلاغ شد»]</ref> بر اساس قانون بنیاد شهید ایران، از [[انقلاب سال ۱۳۵۷ش]] تا ابتدای سال ۱۴۰۰ش حدود ۲۲۰ هزار نفر شهید محسوب شده‌اند.<ref>[https://www.isna.ir/news/99122116190 «تعداد شهدای ایران چقدر است؟»]</ref> در ایران [[سازمان بنیاد شهید]] برای رسیدگی به امور خانواده‌های شهداء تأسیس شده است.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/93093 «قانون اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی»]</ref> همچنین [[۲۲ اسفند]] به عنوان روز شهید نامگذاری شده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/99122116190 «تعداد شهدای ایران چقدر است؟»]</ref> | شهید در ادبیات [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] شامل کسانی می‌شود که در راه دفاع و حفظ دستاوردهای [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب سال ۱۳۵۷ش]] و کیان نظام اسلامی، استقلال کشور ایران و مقابله با تهدیدات دشمن جان خود را از دست می‌دهند.<ref>[https://www.isna.ir/news/93031708120 «آیین‌نامه تعیین و احراز مصادیق شهید و ایثارگر ابلاغ شد آیین‌نامه تعیین و احراز مصادیق شهید و ایثارگر ابلاغ شد»]</ref> بر اساس قانون بنیاد شهید ایران، از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب سال ۱۳۵۷ش]] تا ابتدای سال ۱۴۰۰ش حدود ۲۲۰ هزار نفر شهید محسوب شده‌اند.<ref>[https://www.isna.ir/news/99122116190 «تعداد شهدای ایران چقدر است؟»]</ref> در ایران [[سازمان بنیاد شهید]] برای رسیدگی به امور خانواده‌های شهداء تأسیس شده است.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/93093 «قانون اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی»]</ref> همچنین [[۲۲ اسفند]] به عنوان روز شهید نامگذاری شده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/99122116190 «تعداد شهدای ایران چقدر است؟»]</ref> | ||
===اصطلاحات=== | ===اصطلاحات=== | ||
برخی از اصطلاحاتی که در ادبیات جمهوری اسلامی ایران درباره شهیدان به کار می‌رود عبارت‌اند از: | برخی از اصطلاحاتی که در ادبیات جمهوری اسلامی ایران درباره شهیدان به کار می‌رود عبارت‌اند از: | ||
*[[شهید محراب]]: به [[ | *[[شهید محراب]]: به [[امام جمعه|امامان جمعه‌ای]] اشاره دارد که به هنگام برگزاری [[نماز جمعه]] به دست مخالفان نظام جمهوری اسلامی [[ترور]] شده‌اند.<ref> نگاه کنید به [https://www.pasokh.org/fa/question/view/9632 «شهدای محراب چند نفر هستند و نامشان چيست؟»]، مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات.</ref> | ||
* شهدای دفاع مقدس: کشته‌شدگان ایرانی [[جنگ ایران و عراق]]<ref>محمودی، «بررسی صبغه عرفانی مناجات‌های شهدای دفاع مقدس»، ص۳۵۵ و ۳۵۷.</ref> که از آنها به عنوان شهدای جنگ تحمیلی نیز یاد می‌شود.<ref>ربیعی، «تحلیل گفتمانی وصیت‌نامه شهدای جنگ تحمیلی»، ص۱۴۶.</ref> مدفن این شهدا گلزار شهدا نامیده می‌شود.<ref>آقابابایی، «گلزار شهدا به مثابه مکان-خاطره»، ص۵۴.</ref> | * شهدای دفاع مقدس: کشته‌شدگان ایرانی [[جنگ ایران و عراق]]<ref>محمودی، «بررسی صبغه عرفانی مناجات‌های شهدای دفاع مقدس»، ص۳۵۵ و ۳۵۷.</ref> که از آنها به عنوان شهدای جنگ تحمیلی نیز یاد می‌شود.<ref>ربیعی، «تحلیل گفتمانی وصیت‌نامه شهدای جنگ تحمیلی»، ص۱۴۶.</ref> مدفن این شهدا گلزار شهدا نامیده می‌شود.<ref>آقابابایی، «گلزار شهدا به مثابه مکان-خاطره»، ص۵۴.</ref> | ||
* شهید گمنام: کشتگان ایرانی جنگ ایران و عراق که هویتشان مشخص نیست.<ref>«[http://www.tafahoseshohada.ir/fa/gomnam/gomnami/mafhom-مفهوم-گمنامی مفهوم گمنامی]»، پایگاه کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح.</ref> در ایران معمولاً بر مزار این افراد، بنایی ساخته می‌شود <ref>«[http://www.tafahoseshohada.ir/fa/article/21/تحلیلی-برتدفین-پیکرهای-طیبه-شهدای-گمنام-درنقاط-خاص-کشور تحلیلی برتدفین پیکرهای طیبه شهدای گمنام درنقاط خاص کشور]»، پایگاه کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح.</ref> و در مناسبت‌های مذهبی در کنار مزارشان مراسم‌هایی برگزار می‌شود.<ref>«[http://www.tafahoseshohada.ir/fa/article/2/فلسفه-یادبود-شهدا-در-دانشگاه-ها فلسفه یادبود شهدا در دانشگاه‌ها]»، پایگاه کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح.</ref> | * شهید گمنام: کشتگان ایرانی جنگ ایران و عراق که هویتشان مشخص نیست.<ref>«[http://www.tafahoseshohada.ir/fa/gomnam/gomnami/mafhom-مفهوم-گمنامی مفهوم گمنامی]»، پایگاه کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح.</ref> در ایران معمولاً بر مزار این افراد، بنایی ساخته می‌شود <ref>«[http://www.tafahoseshohada.ir/fa/article/21/تحلیلی-برتدفین-پیکرهای-طیبه-شهدای-گمنام-درنقاط-خاص-کشور تحلیلی برتدفین پیکرهای طیبه شهدای گمنام درنقاط خاص کشور]»، پایگاه کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح.</ref> و در مناسبت‌های مذهبی در کنار مزارشان مراسم‌هایی برگزار می‌شود.<ref>«[http://www.tafahoseshohada.ir/fa/article/2/فلسفه-یادبود-شهدا-در-دانشگاه-ها فلسفه یادبود شهدا در دانشگاه‌ها]»، پایگاه کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح.</ref> | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۸: | ||
*شهیدان سلامت: کسانی که در راه درمان و تأمین سلامتی مردم ایران جانشان را از دست می‌دهند. این عنوان در دوران [[شیوع ویروس کرونای ۲۰۱۹]] رایج شد.<ref>«[https://www.irna.ir/news/83893557 شهدای سلامت از امتیازات افراد «در حکم شهید» برخوردار می‌شوند]»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.</ref> | *شهیدان سلامت: کسانی که در راه درمان و تأمین سلامتی مردم ایران جانشان را از دست می‌دهند. این عنوان در دوران [[شیوع ویروس کرونای ۲۰۱۹]] رایج شد.<ref>«[https://www.irna.ir/news/83893557 شهدای سلامت از امتیازات افراد «در حکم شهید» برخوردار می‌شوند]»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.</ref> | ||
همچنین در ایران جانباختگان برخی از حوادث نیز به عنوان شهید معرفی شده‌اند مانند: کشته‌شدگان [[فاجعه منا (۱۳۹۴)|فاجعه منا ۱۳۹۴ش]]، آتش‌نشانان جان‌باخته در آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو تهران ۱۳۹۵ش، <ref>[https://farhangi.tums.ac.ir/20681.html روایتی از ۱۶ شهید آتش نشان حادثه پلاسکو]، معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی تهران.</ref> جانباختگان هواپیمای بوئینگ۷۳۷ اکراینی ۱۳۹۸ش. <ref>[https://www.irna.ir/news/83634336/جانباختگان سانحه هواپیمای اوکراینی شهید محسوب می‌شوند]، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران.</ref> | همچنین در ایران جانباختگان برخی از حوادث نیز به عنوان شهید معرفی شده‌اند مانند: کشته‌شدگان [[فاجعه منا (۱۳۹۴)|فاجعه منا ۱۳۹۴ش]]، آتش‌نشانان جان‌باخته در آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو تهران ۱۳۹۵ش،<ref>[https://farhangi.tums.ac.ir/20681.html روایتی از ۱۶ شهید آتش نشان حادثه پلاسکو]، معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی تهران.</ref> جانباختگان هواپیمای بوئینگ۷۳۷ اکراینی ۱۳۹۸ش.<ref>[https://www.irna.ir/news/83634336/جانباختگان سانحه هواپیمای اوکراینی شهید محسوب می‌شوند]، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران.</ref> | ||
== کتابشناسی== | == کتابشناسی== | ||
درباره شهادت و شهید کتاب‌هایی به زبان فارسی و عربی نوشته شده است از جمله: | درباره شهادت و شهید کتاب‌هایی به زبان فارسی و عربی نوشته شده است از جمله: | ||
*کتاب شهدای عصر پیامبر(ص) اثر ابوالفضل بنایی کاشی: این اثر گزارشی از شهدای دوره پیامبر به زبان فارسی ارائه می‌دهد. شهدای پیش از هجرت، شهدای جنگ بدر، شهدای غزوه سویق، شهدای غزوه احد، شهدای بِئر معونه، شهدای غزوه خیبر، شهدای غزوه طائف، شهدای غزوه حنین و شهدایی که تاریخ شهادتشان مشخص نیست، از فصل‌های این کتاب است. این کتاب در ۲۴۸ صفحه، در سال ۱۳۹۱ش توسط نشر شاهد منتشر شده است. | *کتاب شهدای عصر پیامبر(ص) اثر ابوالفضل بنایی کاشی: این اثر گزارشی از شهدای دوره پیامبر به زبان فارسی ارائه می‌دهد. شهدای پیش از هجرت، شهدای جنگ بدر، شهدای غزوه سویق، شهدای غزوه احد، شهدای بِئر معونه، شهدای غزوه خیبر، شهدای غزوه طائف، شهدای غزوه حنین و شهدایی که تاریخ شهادتشان مشخص نیست، از فصل‌های این کتاب است. این کتاب در ۲۴۸ صفحه، در سال ۱۳۹۱ش توسط نشر شاهد منتشر شده است. | ||
* [[شهداء الفضیلة (کتاب)|شُهَداءُ الفَضیلَة]]: کتابی از [[علامه امینی]] است که در آن شرح‌حال ۱۳۰ تن از دانشمندانِ شهید و چگونگی شهادتشان گزارش شده است. این افراد از بین شخصیت‌های قرن چهارم تا چهاردهم هجری قمری انتخاب شده‌اند. شهداءُالفضیلة با عنوان شهیدان راه فضیلت، به زبان فارسی ترجمه شده است. | * [[شهداء الفضیلة (کتاب)|شُهَداءُ الفَضیلَة]]: کتابی از [[عبدالحسین امینی|علامه امینی]] است که در آن شرح‌حال ۱۳۰ تن از دانشمندانِ شهید و چگونگی شهادتشان گزارش شده است. این افراد از بین شخصیت‌های قرن چهارم تا چهاردهم هجری قمری انتخاب شده‌اند. شهداءُالفضیلة با عنوان شهیدان راه فضیلت، به زبان فارسی ترجمه شده است. | ||
*کتاب شهدای صدر اسلام و شهدای واقعه کربلا نوشته سید علی‌اکبر قرشی: این اثر در سال ۱۳۸۵ش توسط انتشارات نويد اسلام در ۲۱۲ صفحه منتشر شده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1968293 «نگاهی به كتاب «شهدای صدر اسلام و شهدای كربلا»»]، خبرگزاری ایسنا.</ref> | *کتاب شهدای صدر اسلام و شهدای واقعه کربلا نوشته سید علی‌اکبر قرشی: این اثر در سال ۱۳۸۵ش توسط انتشارات نويد اسلام در ۲۱۲ صفحه منتشر شده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1968293 «نگاهی به كتاب «شهدای صدر اسلام و شهدای كربلا»»]، خبرگزاری ایسنا.</ref> | ||