مرتضی مطهری: تفاوت میان نسخه‌ها

محمدحسین مطهری٬ پدر شهید مطهری روحانی مورد احترام مردم در فریمان <ref>گلی زواره، «قله پارسایی (شرح حال شیخ محمد حسین مطهری، پدر شهید مطهری)»، ص۱۰۸.</ref> و از شاگردان [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]] بود.<ref>نصری، حاصل عمر: سیری در اندیشه‌های استاد مطهری، ۱۳۸۶ش، ج۱ ٬ صص۶-۵۴.</ref> استاد شهید گفته است اوّلین بار ایمان و تقوا و عمل صالح و راستی «معظّم له» مرا به راه راست آشنا ساخت.<ref>مطهری٬ داستان راستان٬ ج۱ ٬ ص۶ (صفحه تقدیم کتاب) </ref> وی در سال ۱۳۵۰ش درگذشت.<ref>گلی زواره، «قله پارسایی (شرح حال شیخ محمد حسین مطهری، پدر شهید مطهری)»، ص۱۰۸.</ref>

 

'''سید محمدحسین حسینی تهرانی''': مطهری هشت سال پایانی عمر خویش را بر اساس توصیه وارشاد استادش [[سید محمدحسین طباطبائی |علامه طباطبایی]] تحت تربیت اخلاقی [[سید محمدحسین حسینی تهرانی]] قرار گرفته بود و دستورات سلوکی واخلاقی را ازاو دریافت می کرده است.<ref>سیری در زندگانی استاد مطهری</ref>  

او همچنین برخی از دروس حوزه‌های علمیه مانند [[شرح المنظومه (کتاب)|شرح منظومه]]، شرح مطالع الانوار فی المنطق، شرح تجرید در کلام و [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]] و [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایه الاصول]] را تدریس کرده است.<ref>واعظ‌زاده خراسانی، «سیری در زندگی علمی و انقلابی استاد شهید مرتضی مطهری»، ص۳۴۵.</ref>

رژیم شاه در سال ۱۳۵۵ش مطهری را (به بهانه درگیری با یک استاد کمونیست دانشکده الهیات) از دانشکده الهیات بازنشسته کرد.<ref>رجوع کنید به: سیری در زندگانی استاد مطهری، ۱۳۷۶ش، ص۱۱۱-۹۴.</ref> وی در همین سال با همکاری چند تن از روحانیان تهران، [[جامعه روحانیت مبارز|جامعه روحانیت مبارز تهران]] را بنیانگذاری کرد. همچنین با سفر به [[نجف]] اشرف، با [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] دیدار کرد.<ref>سیری در زندگانی استاد مطهری، ۱۳۷۶ش، ص۱۱۳-۱۱۲.</ref> او همچنین برخی از دروس حوزه‌های علمیه مانند [[شرح المنظومه (کتاب)|شرح منظومه]]، شرح مطالع الانوار فی المنطق، [[شرح تجرید]] در کلام و [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]] و [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]] را تدریس کرده است.<ref>واعظ‌زاده خراسانی، «سیری در زندگی علمی و انقلابی استاد شهید مرتضی مطهری»، ص۳۴۵.</ref>[http://www.aviny.com/occasion/enghelab_jang/motahari/88/zendeginameh.aspx «نگاهی به زندگی استاد شهید آیت الله مطهری»]

پیکر مطهری در صبح [[پنج شنبه (روز)|پنج‌شنبه]] [[۱۳ اردیبهشت]] و پس از تشییع در [[تهران]] به [[قم]] منتقل شده و [[سید محمدرضا گلپایگانی|آیت الله گلپایگانی]] برجناره وی [[نماز میت|نماز]] خواند.<ref>https://www.fardanews.com/بخش-جامعه-80/415013-چرا-دونماز-بر-بدن-مطهری</ref>  

از دیدگاه شهید مطهری در عصر غیبت [[ مجتهد|فقیهان]] واجد شرایط از سوی [[امامان شیعه| امام معصوم]] به ولایت نصب شده و نایبان آنان به شمار می روند . او معتقد بود در عصر [[غیبت امام مهدی(عج) |غیبت]] که حاکمیت به عنوان «فقیه جامع شرایط» واگذار شده، مردم مصادیق این عنوان را شناسایی کرده و از میان آنان یک نفر را انتخاب می کنند؛ بدین ترتیب بر اساس آموزه‌های دینی منطبق با نیاز روزِ جامعه، نظامی با هویت و اصالت دینی و برخاسته از خواست و اراده مردم مؤمن شکل می‌گیرد. چنانکه وی در تفسیر فرمان امام به نخست وزیر [[دولت موقت ایران| دولت موقت]] که نوشته بودند: «بر حَسَب حق شرعی و حق قانونی ناشی از آرای‏‎ ‎‏اکثریت قاطع قریب به اتفاق ملت ایران که ... نسبت به رهبری جنبش ابراز شده است،... جنابعالی را...‎ ‎‏مأمور تشکیل دولت موقت می نمایم»،<ref>رک:امام خمینی، صحیفه امام، ج۶ ٬ ص۵۴</ref> می نویسد: «ولایت فقیه، یک ولایت ایدئولوژیکی است و اساساً فقیه را خود مردم انتخاب می کنند و این امر عین دموکراسی است. اگر انتخاب فقیه انتصابی بود و هر فقیهی٬ فقیه بعد از خود را تعیین می کرد، جا داشت که بگوییم این امر خلاف دموکراسی است.» <ref>مطهری٬ پیرامون انقلاب اسلامی، صدار٬ ص۸۶.</ref>

شهید مطهری معتقد است [[ولایت فقیه| ولی فقیه]] مانند رییس جمهور یا نخست وزیر رییس دولت نیست؛ بلکه به عنوان یک ایدئولوگ از بالا جریانات را هدایت و کنترل می کند و بر آنها نظارت دارد: «ولایت فقیه به این معنا نیست که فقیه خود در راس دولت قرار بگیرد و عملا [[حکومت]] کند . نقش فقیه در یک کشور اسلامی؛ یعنی، کشوری که در آن مردم، [[اسلام]] را به عنوان یک ایدیولوژی پذیرفته و به آن ملتزم و متعهد هستند، نقش یک ایدیولوگ است، نه نقش یک حاکم. وظیفه ایدئولوگ این است که بر اجرای درست و صحیح ایدئولوژی نظارت داشته باشد. او صلاحیت مجری قانون و کسی را که می خواهد رییس دولت بشود و کارها را در کادر ایدیولوژی اسلام به انجام برساند، مورد نظارت و بررسی قرار دهد».<ref>مطهری٬ پیرامون انقلاب اسلامی، صدار٬ ص۸۵. (جهت آگاهی و مطالعه بیشتر رک : کتاب اندیشه سیاسی آیت الله مطهری نوشته نجف لک زایی. )</ref>

مطهری کتاب [[حماسه حسینی (کتاب)|حماسه حسینی]] را با نگاهی انتقادی به باورهای رایج درباره عاشورا و [[سوگواری|عزاداری‌ها]] و حتی تاریخ عاشورا منتشر کرد. او در کتاب خود برخی از نقل‌های تاریخی معروف مثل [[عروسی قاسم| عروسی قاسم بن حسن]] در [[کربلا]] را نفی کرد<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج١٧ ص٩١.</ref> و نیز وجود دختری به نام [[رقیه دختر امام حسین(ع)|رقیه]] را تحریف شمرد.<ref>مطهرى، يادداشت‌هاى استاد مطهرى، ١٣٧٨ش، ج٢، ص٨٠.</ref>

مطهری معتقد بود که روحانیت [[شیعه]] عوام زده شده است. وی علت این اشکال را وابسته بودن معیشت روحانیون به مردم می‌دانست و بر این نظر بود که برای جبران این معضل باید ساختار مالی [[حوزه علمیه]] تغییر کند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج٢٤ ص٤٩٨.</ref>وی هم چنان تز «اسلام منهای روحانیت» را همواره یک تز استعماری دانسته و معتقد است هیچ چیز نمی‌تواند جانشین روحانیت بشود. <ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۴، ص۵۰۹.</ref>

شهید مطهری اولین کسی بود که به هنرمندی و قدرت بیان دکتر شریعتی پی برد و او و پدرش [[محمدتقی شریعتی]] را برای همکاری در [[حسینیه ارشاد]] دعوت کرد. دیدگاه شهید مطهری درباره دکتر شریعتی سیر نزولی داشت؛ یعنی پس از تحولات حسینیه ارشاد و انتشار آثار دکتر شریعتی، از خوش بینی و امیدواری به آینده او، به بدبینی و ناامیدی تنازل کرد. ولی شهید مطهری به خاطر اینکه رژیم شاه بهره برداری نکند، هیچ گاه علنا اظهار نظر نمی‌کرد بلکه امیدوار بود که وی را به اصلاح آثارش ترغیب کند و تا حدی نیز موفق شد؛ حتی دکتر شریعتی قول اصلاح آثار خود را داده بود. بعد از اینکه شریعتی در [[۲۹ خرداد]] ۱۳۵۶ در لندن از دنیا رفت به دنبال بحث‌هایی که در مورد آثار او در جامعه مطرح بود، در [[آذر]] ۱۳۵۶ اعلامیه‌ای با امضای مطهری و [[مهدی بازرگان|مهندس بازرگان]] منتشر شد که در آن ضمن اشاره به نقاط مثبت آثار او، نقاط منفی آثار وی نیز تذکر داده شده بود.<ref>رجوع کنید به: سیری در زندگانی استاد مطهری، ۱۳۷۶ش، ص۲۲۹ـ۲۰۸.</ref>

مرتضی مطهری، از سال ۱۳۲۵ش آغاز به تألیف آثاری در زمینه‌های مختلف فلسفی، اجتماعی، اخلاقی، فقهی و تاریخی کرد و بیش از ۷۰ اثر از او انتشار یافته است. او در مورد نوشته‌های خود گفته است من در ابتدای جوانی تا حال، حتّی یک سطر هم ننوشته ام که بعداً ببینم که غلط بود. بحمدالله هر چه از همان روزهای اوّل تا حالا نوشته ام و اندیشیده‌ام، هنوز هم برهمان عقیده ام. ... من این را یکی از الطاف بزرگ الاهی به خودم می دانم.<ref>سیدناصری و ستوده، پاره‌ای از خورشید (گفته‌ها و ناگفته‌ها از زندگی استاد مطهری)٬ ۱۳۷۷ش٬ ص۳۶۰</ref>

برخی از آثار او در زمان حیات و برخی دیگر پس از درگذشت وی توسط انتشارات صدرا چاپ شده است. سخنرانی‌ها و درس‌های مطهری هم در مجلد‌های مختلف چاپ و منتشر شده است. علاوه بر موارد ذکر شده، نزدیک به سی هزار برگ یادداشت و فیش تحقیقی نیز از مطهری باقی مانده است. «[[مجموعه آثار مرتضی مطهری| مجموعه آثار شهید مطهری]]»، مجموعه‌ای ۲۸ جلدی حاوی تمامی آثار منتشر شده از وی است که کتاب‌های با موضوعات مشابه، در مجلدات پیاپی جمع‌آوری شده است. این آثار به تفکیک موضوع عبارتند از:  

*'''اصول عقاید'''، از جلد یک تا چهار: حاوی آثاری مانند عدل الهی، علل گرایش به مادیگری، جهان‌بینی توحیدی، جامعه و تاریخ، ولاها و ولایت‌ها، مدیریت و رهبری در اسلام، و توحید.

*'''فلسفه'''، از جلد پنج تا ۱۳: حاوی آثاری مانند سیر فلسفه در اسلام، شرح منظومه، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مسئله شناخت، و نقدی بر مارکسیسم.

*'''سیره معصومین'''، از جلد ۱۶ تا ۱۸: حاوی آثاری از جمله سیری در سیره نبوی، جاذبه و دافعه علی(ع)، [[سیری در نهج‌البلاغه (کتاب)| سیری در نهج‌البلاغه]]، صلح امام حسن(ع)، [[حماسه حسینی (کتاب)|حماسه حسینی]]، و داستان راستان.

پیش از وقوع [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] در [[ایران]]، نویسندگان مذهبی، اندک بودند و آنان نیز به سبک قدیم و با بیانی پیچیده و دور از سلیقه و فهم مخاطبان جدید می‌نوشتند. غالب این نویسندگان نیز چندان نگاهی به نیازهای روز مخاطبان خود نداشتند. همچنین، نوشتن در موضوعات مذهبی با قلم ساده، روان و محسوس دور از‌ شان علمای دینی محسوب می‌ شد. مطهری، با شناختی که بخشی از آن ناشی از حضور او در جامعه و فضای دانشگاه ها بود، کوشید تا فضایی نو در عرصه نویسندگی مذهبی بگشاید.

او با نوشتن کتاب هایی مثل «[[داستان راستان]]»، روایات اخلاقی و دینی را در قالب داستان‌های فارسی پرجاذبه‌ای در اختیار مخاطبان قرار داد. از سوی دیگر، علوم اسلامی مانند [[فقه]]، [[عرفان]] و [[فلسفه اسلامی]] را به زبان ساده و همه‌فهم، در کتاب هایی مانند «آشنایی با علوم اسلامی»{{یاد| مجموعه‌ای از درس گفته های مرتضی مطهری است، این سلسه دروس ، در اصل ، تقریرات درس‌های آن استاد برای دانشجویان‌ سال‌های اول و دوم دانشکده " الهیات و معارف اسلامی "است که در زمان حیات‌ استاد و با اجازه ایشان ، به دفعات متعدد در دانشگاه صنعتی شریف تدریس‌ می‌شده است . استاد شهید قصد داشت این سلسه دروس را قبل از انتشار مورد بازبینی‌ قرار دهد و در آن جرح و تعدیل و نظم و ترتیب تازه‌ای اعمال کند ... ولی با شهادت وی این فرصت از دست رفت ...شاگردان آن شهید با آنکه از قصد و نیت او برای تجدید نظر در این‌ نوشته‌ها آگاه بودند ، پس از شهادت استاد ، بهتر آن دانستند که این‌ مجموعه را بی هیج تغییر و تبدیل وتقریبا به همان صورت که بود ، منتشر سازند . مطهری، مرتضی، آشنایی با علوم اسلامی، ج۱، مقدمه کتاب، ص۱۰. }} در اختیار قشر تحصیل‌کرده و دانش‌پژوه نهاد.

[[سید روح‌الله موسوی خمینی| امام خمینی]] مطهری را پشتوانه‌ای محکم ودرختی ثمربخش برای حوزه های دینی، علمی و اسلامی خدمتگزاری سودمند برای ملت و کشور دانسته که در عمر کوتاه خود آثار جاویدی که پرتوی از وجدان بیدار و روح سرشار از عشق او به مکتب بود به یادگار گذاشت.

[[سید علی حسینی خامنه‌ای| آیت الله سید علی خامنه‌ای]] معتقد است که کمتر کسی و کمتر اندیشمندی را مانند استاد شهید مطهری می‌توان یافت که با این ظرفیت فکری و روحی مشغول به کار باشد. وی هم‌چنان هر سخنرانیِ شهید مطهری را یک کار تخصصی و پرمایه و آثار او را از مبانی فکری [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] برشمرده است.

[[سید محمدحسین طباطبائی| علامه طباطبائی]] مطهری را افزون بر برخورداری از [[تقوا]] و انسانیت و جهات اخلاقی، بهره‌مند از هوشی فوق العاده‌ای دانسته که هیچ حرفی که به او گفته می‌شد ضایع نمی‌شد و هدر نمی‌رفت.  

[[سید محمدحسین حسینی تهرانی| علامه طهرانی]] مطهّرى را کسی دانسته که پس از يک عمر درس و بحث و تدریس و خطابه و کتابت و موعظه و تحقيق و تدقيق در امور فلسفيّه... چند ساله آخر عمر چون شمعى که دائما بسوزد و آب شود، یا پروانه‏‌اى كه خود را به آتش زند، و همانند [[ایمان|مؤمن]] متعهّدى شوریده‌‏وار و دلباخته، پای در میدان اتصال به باطن و ارتباط با خدای منان و اِشراب دل از فیوضات ربانیه نهاد وی بیدارى شب‌‏هاى تار و گريه و مناجات در خلوت سحرگاه و توغّل در [[ذکر]] و فکر و ممارست درس [[قرآن]] و دورى گزيدن از اهل دنيا و هواپرستان، و پيوستن به اهل الله و اولیاى خدا را نشانه سیر و سلوک مطهری برشمرده است. <ref>حسینی طهرانی، سیدمحمدحسین، رساله لب اللباب، ص۱۷.</ref>

انتشار کتاب درباره مطهری و آثار او هم چنان در فضای فکری و علمی ایران ادامه دارد. بنابر این تهیه فهرست کاملی از این آثار کاری است مشکل. در کتابی که با نام کتابشناسی توصیفی استاد شهید مطهری منتشر شده است، ۲۱۴ کتاب معرفی شده است. این کتاب در سال ۱۳۸۳ ه‍.ش منتشر شده است. در سال‌های بعد نیز کتاب‌های متعددی منتشر شده است.<ref>[http://www.mortezamotahari.com/fa/ArticleView.html?ArticleID=78418&SubjectID=79404 پایگاه جامع استاد شهید مرتضی مطهری].</ref>

در [http://www.mortezamotahari.com/fa/thesisalphabet.html پایگاه جامع استاد شهید مطهری] حدود ۱۲۰ پایان نامه با موضوع بررسی افکار شهید مطهری ثبت شده است.

شهید مطهری در [[ سال ۱۳۴۶ هجری شمسی |سال ۱۳۴۶ش]] برای نزدیکی به [[حسینیه ارشاد]]، به خانه‌ای در محله قلهک نقل مکان کرد و ۹ سال در آن خانه سکونت کرد و بیش­ترین آثار خود را در این خانه تالیف کرد. این خانه در [[سال ۱۳۸۶ هجری شمسی|سال ۱۳۸۶ شمسی]] تبدیل به موزه شهید مطهری شده است. خانه دو طبقه دارد. در طبقه اول دست‌نوشته‌ها و وسایل شخصی شهید مطهری و در طبقه دوم که قرائت خانه‌ای هم دارد، کتاب‌های آن شهید به نمایش درآمده است. شناسایی، گردآوری، ساماندهی، معرفی و نگهداری از آثار استاد شهید از اصلی ترین اهداف این خانه تاریخی است. فضای مناسبی هم برای پژوهشگرانی که قصد مطالعه آثار استاد مطهری را دارند٬ در آنجا مهیاست. برگزاری سمینارها و نشست‌هایی با موضوع آثار استاد نیز از مهم‌ترین برنامه‌های گروهی این خانه موزه است. <ref>[https://www.isna.ir/news/95112215129/%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AC%D8%A7-%D8%AE%D8%A7%D8%B5-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D9%84%D8%A8-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%AA خانه موزه شهید مطهری].</ref>