مراتب نفس: تفاوت میان نسخه‌ها

مراتب نفس (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۴ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۱۶

۳۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۴ اوت ۲۰۲۳

←‏اهمیت

دیداریویکی‌متن

Sultanmoradi

confirmed، templateeditor

۳٬۳۲۴

ویرایش

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 علمای اخلاق مراتب نفس را اینگونه در نظر می‌گیرند: نفسِ أمّاره پست‌ترین مرتبۀ نفسانی است که فرمان به بدی می‌دهد. پس از آن نفس مُسَوِّله است که با فریب انسان، توبۀ او را به تعویق می‌اندازد. سپس نفس لوامه قرار دارد که به عنوان وجدان اخلاقی انسان، کارهای زشت او را سرزنش می‌کند. در مرحلۀ بعد نفس مُلهَمه قرار دارد که با نور الهی به شناخت حقیقت اعمال خوب و بد آگاه می‌شود. نفس مطمئنه نیز مرحله پایانی قرار دارد که با رضایت به خواست [[خدا|خداوند]] آرامش می‌یابد و خداوند نیز از او راضی می‌گردد.
 ==مفهوم==
-فیلسوفان و عارفان مسلمان برای نفس انسان، مراتبی به‌نام أماره، لوامه، ملهَمه، مطمئنه و.. ذکر می‌کنند.<ref>ذهنی تهرانی، فصول الحکمة، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۱۳۷۸.</ref> از نظر متفکران اسلامی این نام‌گذاری‌ها به این معنا نیست که انسان دارای چند نفس مجزا و مختلف است؛<ref>مصباح یزدی، بهترینها و بدترینها از دیدگاه نهج‌البلاغه، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۲۴.</ref> بلکه انسان یک نفس دارد و هر یک از این نام‌ها صرفاً بیانگر «نوعی از رفتار نفس» یا «مرتبه‌ای از کمال نفس» است. بر این اساس دو رویکرد به مفهوم مراتب نفس وجود دارد:
+فیلسوفان و عارفان مسلمان، بر اساس آیات قرآن، مراتبی برای نفس انسان به‌نام أماره، لوامه، ملهَمه، مطمئنه و.. ذکر می‌کنند.<ref>ذهنی تهرانی، فصول الحکمة، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۱۳۷۸.</ref> از نظر متفکران اسلامی این نام‌گذاری‌ها به این معنا نیست که انسان دارای چند نفس مجزا و مختلف است؛<ref>مصباح یزدی، بهترینها و بدترینها از دیدگاه نهج‌البلاغه، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۲۴.</ref> بلکه انسان یک نفس دارد و هر یک از این نام‌ها صرفاً بیانگر «نوعی از رفتار نفس» یا «مرتبه‌ای از کمال نفس» است. بر این اساس دو رویکرد به مفهوم مراتب نفس وجود دارد:
 * نوع رفتار نفس: برخی اندیشمندان همچون [[مرتضی مطهری]]، آنها را حالت رفتار نفس برمی‌شمرند. از نظر آنها، نفس انسان گاهی به خیر میل پیدا می‌کند و گاهی به شر؛ بنابراین نفس در هنگام فرمان دادن به شر «نفسِ أمّاره» خوانده می‌شود و در هنگام امر به خیر «نفس مطمئنه».<ref>مظلومی، تربیت معنایی انسان...، ۱۳۸۸ش، ص۱۰۶.</ref> اساس این رتبه‌بندی نیز به این برمی‌گردد که نفس در هنگام امر به نیکی یا بدی در چه درجه‌ای از شناخت و توجه رسیده باشد.<ref>مطهری، فطرت، ۱۳۹۸ش، ص۲۳۳.</ref> نفسی که هنوز به قدرت تشخیص خیر از شر نرسیده باشد یا هنوز عادتِ دوری از انتخاب‌های شر را در خود نپرورانده باشد در وضعیت «أمّاره» قرار دارد و نفسی که میل به خیر در او نهادینه شده باشد در وضعیت «مطمئنه» است.<ref>مصباح یزدی، الأخلاق فی القرآن الکریم، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۸۴-۱۸۶.</ref>