۱۷٬۸۰۹
ویرایش
آیه ولایت: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح ارقام
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) (اصلاح نویسه‌های عربی) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) (اصلاح ارقام) |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
== شأن نزول == | == شأن نزول == | ||
{{اصلی|خاتم‌بخشی}} | {{اصلی|خاتم‌بخشی}} | ||
بنابر آنچه در روایات نقل شده است، روزی فقیری وارد [[مسجدالنبی|مسجد پیامبر(ص)]] شد و تقاضای کمک کرد، ولی کسی چیزی به او نداد. او دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت: «خدایا! شاهد باش که من در مسجد رسول تو تقاضای کمک کردم، ولی کسی به من چیزی نداد». در همین حال، حضرت علی(ع) که در حال [[رکوع]] بود، به [[انگشتر|انگشتری]] که در دستش بود اشاره کرد. فقیر نزدیک آمد و انگشتر را از دست او بیرون آورد و این آیه نازل شد.<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۰۹-۲۳۹؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۷۰؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۲۷، ح۱۳۷.</ref> | بنابر آنچه در روایات نقل شده است، روزی فقیری وارد [[مسجدالنبی|مسجد پیامبر(ص)]] شد و تقاضای کمک کرد، ولی کسی چیزی به او نداد. او دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت: «خدایا! شاهد باش که من در مسجد رسول تو تقاضای کمک کردم، ولی کسی به من چیزی نداد». در همین حال، حضرت علی(ع) که در حال [[رکوع]] بود، به [[انگشتر|انگشتری]] که در دستش بود اشاره کرد. فقیر نزدیک آمد و انگشتر را از دست او بیرون آورد و این آیه نازل شد.<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۰۹-۲۳۹؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۷۰؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۲۷، ح۱۳۷.</ref> | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۳: | ||
[[پرونده:سنگ‌نوشته قدمگاه امام رضا که ایه ولایت بر روی آن حک شده است.jpg|بندانگشتی|170px|سنگ‌نوشته‌ای متعلق به قرن ششم هجری قمری، مربوط به [[قدمگاه|قدمگاه]] [[امام رضا(ع)]] در شهر [[یزد]] که در موزه [[آستان قدس رضوی]] نگه‌داری می‌شود. آیه ولایت در حاشیه اثر حکاکی شده است.]] | [[پرونده:سنگ‌نوشته قدمگاه امام رضا که ایه ولایت بر روی آن حک شده است.jpg|بندانگشتی|170px|سنگ‌نوشته‌ای متعلق به قرن ششم هجری قمری، مربوط به [[قدمگاه|قدمگاه]] [[امام رضا(ع)]] در شهر [[یزد]] که در موزه [[آستان قدس رضوی]] نگه‌داری می‌شود. آیه ولایت در حاشیه اثر حکاکی شده است.]] | ||
عالمان شیعه این آیه را دلیلی بر ولایت و خلافت امام علی(ع) می‌دانند. از نظر آنان این آیه با واژه «اِنّما» آغاز شده و در ادبیات عرب، وقتی جمله‌ای با «اِنّما» آغاز شود، مفهوم جمله را منحصر می‌کند؛<ref>ابن‌هشام، مغنی‌اللبیب، ۱۴۱۰ق، ج۱، ۳۹.</ref> یعنی در این آیه، [[ولایت]] منحصر شده است در | عالمان شیعه این آیه را دلیلی بر ولایت و خلافت امام علی(ع) می‌دانند. از نظر آنان این آیه با واژه «اِنّما» آغاز شده و در ادبیات عرب، وقتی جمله‌ای با «اِنّما» آغاز شود، مفهوم جمله را منحصر می‌کند؛<ref>ابن‌هشام، مغنی‌اللبیب، ۱۴۱۰ق، ج۱، ۳۹.</ref> یعنی در این آیه، [[ولایت]] منحصر شده است در خدا، پیامبر(ص) و کسانی است که در [[رکوع]] انفاق می‌کنند.<ref>سید مرتضی، الذخیره، ۱۴۳۱ق، ص۴۳۹.</ref> و بر اساس [[اسباب نزول|شأن نزول]] این آیه مصداق کسی که در رکوع می‌کند امام علی(ع) است.<ref>شوشتری، احقاق‌الحق، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۰۰؛ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۰۹-۲۳۹.</ref> | ||
علامه طباطبایی با استناد به روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] که در آن | علامه طباطبایی با استناد به روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] که در آن واجب‌بودن اطاعت از اوصیا الهی به این آیه و [[آیه اولی‌الامر|آیه اولی‌اَلامر]] استناد شده است<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ص۱۸۷.</ref> در تفسیر تعمیم این روایات به تمام [[امامان شیعه|امامان]] گفته است که آنان اهل یک خانه‌اند و امرشان یکی است.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۲۰.</ref> | ||
=== تفاوت معنای ولیّ در دیدگاه شیعه و سنی=== | === تفاوت معنای ولیّ در دیدگاه شیعه و سنی=== | ||
بسیاری از علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نزول این آیه را در شأن [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] می‌دانند. اما از نظر آنان واژه ولی به معنا دوستی و نصرت است نه سرپرست | بسیاری از علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نزول این آیه را در شأن [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] می‌دانند. اما از نظر آنان واژه ولی به معنا دوستی و نصرت است نه سرپرست.<ref>ایجی، المواقف، عالم الکتاب، ج۱، ۴۰۵.</ref> اما علمای شیعه کلمه «ولیّ» را به‌معنای «سرپرست» و «صاحب اختیار» می‌دانند.<ref> نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۸؛ فیومی، المصباح المنیر، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۶۷۲؛ شوشتری، احقاق‌الحق، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۰۸.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، دوستی مخصوص كسانى نیست كه در [[رکوع|ركوع]]، [[زکات]] می‌دهند، بلكه حكمی عمومى است و همه مسلمانان بايد يكديگر را دوست داشته باشند و یازی کنند. در حالی که مطابق شأن نزول آیه، مصداق «ولیّ» در این آیه حضرت علی است؛ پس «ولیّ» در آیه به‌معنای ولایت و سرپرستی است، به‌خصوص اينكه اين ولايت در رديف ولايت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[خدا]] قرار گرفته است.<ref>مکارم، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۴۲۳.</ref> و پیامبر(ص) نیز در موارد متعددی بر ولایت حضرت علی تصریح نموده است.<ref>مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۱۰۵.</ref> | ||
به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، دوستی مخصوص كسانى نیست كه در [[رکوع|ركوع]]، [[زکات]] می‌دهند، بلكه حكمی عمومى است و همه مسلمانان بايد يكديگر را دوست داشته باشند و یازی کنند. در حالی که مطابق شأن نزول آیه، مصداق «ولیّ» در این آیه حضرت علی است؛ پس «ولیّ» در آیه به‌معنای ولایت و سرپرستی است، به‌خصوص اينكه اين ولايت در رديف ولايت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[خدا]] قرار گرفته است.<ref>مکارم، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۴۲۳.</ref> و پیامبر(ص) نیز در موارد متعددی بر ولایت حضرت علی تصریح نموده است.<ref>مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۱۰۵.</ref> | |||
{{همچنین ببینید|ولایت امام علی(ع)}} | {{همچنین ببینید|ولایت امام علی(ع)}} | ||
== استفاده‌های فقهی== | == استفاده‌های فقهی== | ||
* باطل نشدن نماز با حرکات جزئی: برخی از فقیهان شیعه برای اثبات اینکه حرکات جزئی بدن، [[نماز]] را باطل نمی‌کند، به خاتم‌بخشی حضرت علی(ع) در حال [[رکوع]]، استناد کرده‌اند.<ref> فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۵۸.</ref> | * باطل نشدن نماز با حرکات جزئی: برخی از فقیهان شیعه برای اثبات اینکه حرکات جزئی بدن، [[نماز]] را باطل نمی‌کند، به خاتم‌بخشی حضرت علی(ع) در حال [[رکوع]]، استناد کرده‌اند.<ref> فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۵۸.</ref> | ||
* زکات شامل صدقه مستحبی هم می‌شود: در این آیه از خاتم‌بخشی با عنوان زکات یاد شده است، نتیجه گرفته‌اند که [[زکات]] شامل صدقه مستحبی نیز می‌شود.<ref> فاضل مقداد، کنزالعرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۵۸.</ref> | * زکات شامل صدقه مستحبی هم می‌شود: در این آیه از خاتم‌بخشی با عنوان زکات یاد شده است، برخی از فقیهان نتیجه گرفته‌اند که [[زکات]] شامل صدقه مستحبی نیز می‌شود.<ref> فاضل مقداد، کنزالعرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۵۸.</ref> | ||
* برخی | * برخی از فقیهان برای اثبات اینکه [[نیت]]، عمل قلبی است و لازم نیست به زبان بیاید، به این آیه استدلال کرده‌اند.<ref> مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۱، ص۲۸۱؛ استرآبادی، آیات الاحکام، ۱۳۹۴ق، ص۲۴۴.</ref> | ||
*منافات نداشتن انفاق در نماز با حضور قلب: به گفته علامه مجلسی، توجه به عبادت دیگری در نماز، منافاتی با کمال نماز و حضور قلب در آن ندارد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۱، ص۲۸۱.</ref> همچنین گفته‌اند که هم نماز و هم انفاق حضرت علی برای خدا بوده است؛ از این‌رو منافاتی وجود ندارد که در نماز صدای فقیر را بشنود و برای رضای خدا به او انفاق کند.<ref>طبسی، «نشان ولایت و جریان خاتم‌بخشی»، ص۴۹.</ref> همان‌گونه که پیامبر(ص) هر گاه در حال نماز صدای گریه کودکی را می‌شنید نماز را زودتر از همیشه به پایان می‌برد تا مادر کودک به سراغ او برود.<ref>صدوق، علل الشرایع، منشورات المکتبة الحیدریة و مطبعتها فی النجف، ج۲، ص۳۴۴.</ref> | *منافات نداشتن انفاق در نماز با حضور قلب: به گفته علامه مجلسی، توجه به عبادت دیگری در نماز، منافاتی با کمال نماز و حضور قلب در آن ندارد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۱، ص۲۸۱.</ref> همچنین گفته‌اند که هم نماز و هم انفاق حضرت علی برای خدا بوده است؛ از این‌رو منافاتی وجود ندارد که در نماز صدای فقیر را بشنود و برای رضای خدا به او انفاق کند.<ref>طبسی، «نشان ولایت و جریان خاتم‌بخشی»، ص۴۹.</ref> همان‌گونه که پیامبر(ص) هر گاه در حال نماز صدای گریه کودکی را می‌شنید نماز را زودتر از همیشه به پایان می‌برد تا مادر کودک به سراغ او برود.<ref>صدوق، علل الشرایع، منشورات المکتبة الحیدریة و مطبعتها فی النجف، ج۲، ص۳۴۴.</ref> | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۵: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* | * ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعه، تحقیق رشاد سالم، ریاض، جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامية، ۱۴۰۶ق. | ||
* ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق عبدالرزاق مهدی، بیروت، دار الکتاب العربی، بی‌تا. | * ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق عبدالرزاق مهدی، بیروت، دار الکتاب العربی، بی‌تا. | ||
* | * ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، تصحیح و تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق. | ||
* ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمدحسین شمس‌الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا. | * ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمدحسین شمس‌الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا. | ||
* ابن‌هشام، عبدالله بن یوسف، مغنی اللبیب عن کتاب الاعاریب، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، قم، مکتبة آیت‌الله المرعشی، ۱۴۱۰ق. | * ابن‌هشام، عبدالله بن یوسف، مغنی اللبیب عن کتاب الاعاریب، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، قم، مکتبة آیت‌الله المرعشی، ۱۴۱۰ق. | ||
* ایجی، عبدالرحمن، المواقف فی علم الکلام، بیروت، عالم الکتب، بی‌تا. | * ایجی، عبدالرحمن، المواقف فی علم الکلام، بیروت، عالم الکتب، بی‌تا. | ||
* حاکم حسکانی، عبیدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر المحمودی، قم، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، چاپ دوم، ۱۴۱۱ق. | * حاکم حسکانی، عبیدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر المحمودی، قم، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، چاپ دوم، ۱۴۱۱ق. | ||
* رحیمی اصفهانی، غلامحسین، ولایت و رهبری، تفرش، انتشارات عسکریه تفرش، ۱۳۷۴ش. | * رحیمی اصفهانی، غلامحسین، ولایت و رهبری، تفرش، انتشارات عسکریه تفرش، ۱۳۷۴ش. | ||
* زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، قم، نشر ادب حوزه، بی‌تا. | * زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، قم، نشر ادب حوزه، بی‌تا. | ||
* سید مرتضی، علی بن حسین، الذخیرة فی علم الکلام، تحقیق سید احمد حسینی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۳۱ق. | |||
* سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۳ق. | * سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۳ق. | ||
* شوشتری، نورالله بن شریف‌الدین، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، قم، مکتبة آیت الله المرعشی، ۱۴۰۹ق. | * شوشتری، نورالله بن شریف‌الدین، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، قم، مکتبة آیت الله المرعشی، ۱۴۰۹ق. | ||
* شیخ صدوق، محمد بن علی، علل‌الشرائع، مقدمه سید محمدصادق بحرالعلوم، قم، مکتبة الداوری، بی‌تا. | |||
* شیخ مفید، محمد بن محمد، الافصاح فی الامامة، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، بی‌تا. | * شیخ مفید، محمد بن محمد، الافصاح فی الامامة، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، بی‌تا. | ||
* شیخ مفید، محمد بن محمد، مسار الشیعه، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م. | * شیخ مفید، محمد بن محمد، مسار الشیعه، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م. | ||
| خط ۹۹: | خط ۹۳: | ||
* طبرانی، سلیمان احمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی عبد المجید السلفی، بیروت، دار احیاء التراث، چاپ دوم، بی‌تا. | * طبرانی، سلیمان احمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی عبد المجید السلفی، بیروت، دار احیاء التراث، چاپ دوم، بی‌تا. | ||
* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح فضل‌الله یزدی طباطبایی و هاشم رسولی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش. | * طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح فضل‌الله یزدی طباطبایی و هاشم رسولی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش. | ||
* طبری آملی، محمد بن جریر بن رستم، المسترشد فی امامة علی بن ابی‌طالب(ع)، تصحیح: احمد محمودی، قم، کوشانپور، چاپ اول، ۱۴۱۵ق. | |||
* طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تاویل القرآن، تحقیق احمد محمد شاکر، بی جا، مؤسسة الرسالة، ۱۴۲۰ق. | * طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تاویل القرآن، تحقیق احمد محمد شاکر، بی جا، مؤسسة الرسالة، ۱۴۲۰ق. | ||
* طبسی، محمدجواد، «[http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/470189 نشان ولایت و جریان خاتم‌بخشی]»، فرهنگ کوثر، ش۴۸، اسفند ۱۳۷۹ش. | |||
* طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد حبیب عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا. | * طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد حبیب عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا. | ||
* طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم، انتشارات المحبین، ۱۳۸۲ش. | * طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم، انتشارات المحبین، ۱۳۸۲ش. | ||
* عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق: هاشم رسولی، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق. | * عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق: هاشم رسولی، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق. | ||
* فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنزالعرفان فی فقه القرآن، قم، انتشارات مرتضوی، ۱۴۲۵ق. | |||
* فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر الفخر الرازی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة، ۱۴۲۰ق. | * فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر الفخر الرازی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة، ۱۴۲۰ق. | ||
* فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی، تفسیر الصافی، مقدمه و تصحیح: حسین اعلمی، تهران، مکتبة الصدر، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق. | * فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی، تفسیر الصافی، مقدمه و تصحیح: حسین اعلمی، تهران، مکتبة الصدر، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق. | ||
* فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، قم، مؤسسة دار الهجرة، ۱۴۱۴ق. | * فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، قم، مؤسسة دار الهجرة، ۱۴۱۴ق. | ||
* قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تصحیح و تحقیق: طیّب موسوی جزائری، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق. | * قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تصحیح و تحقیق: طیّب موسوی جزائری، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق. | ||
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق. | |||
* مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الأنوار، تحقیق علی‌اکبر غفاری و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۶۸ش/۱۴۰۳ق. | * مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الأنوار، تحقیق علی‌اکبر غفاری و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۶۸ش/۱۴۰۳ق. | ||
* مکارم شیرازی، ناصر، آیات ولایت در قرآن، قم، انتشارات نسل جوان، ۱۳۸۶ش. | * مکارم شیرازی، ناصر، آیات ولایت در قرآن، قم، انتشارات نسل جوان، ۱۳۸۶ش. | ||
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۴ش. | * مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۴ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||