ما منا الا مقتول شهید: تفاوت میان نسخه‌ها
←جایگاه و ویژگی‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
== جایگاه و ویژگی‌ها == | == جایگاه و ویژگی‌ها == | ||
«ما منا الا مقتول شهید» روایتی | «ما منا الا مقتول شهید» روایتی است که بر اساس آن به [[شهادت]] همه [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] یا [[اهل‌بیت(ع)]]<ref>عاملی، الصحيح من سيرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳۳، ص۱۸۲.</ref>، حتی آنانی که دلایل تاریخی قابل‌اتکایی برای شهادت آنان وجود ندارد، حکم شده است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۳؛ محسنی، صراط الحق، ۱۴۲۸ق، ج۳، ص۳۰۷.</ref> [[شیخ صدوق]] با اتکا به این روایت، و روایات مشابه آن، شهادت همه [[چهارده معصوم|معصومان(ع)]] را نتیجه گرفته و آن را جزء اعتقادات شیعه قلمداد کرده و کسی که معتقد به آن نباشد را [[کفر|کافر]] و خارج از اسلام دانسته است.<ref>صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۳ق، ص۹۹.</ref> برخی سیره‌نگاران ائمه(ع)، مانند [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]]<ref>طبرسی، إعلام الورى، دارالکتب الاسلامیة، ص۳۶۷.</ref>، [[ابن‌شهرآشوب]]<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۱۶۵.</ref> و [[علی بن عیسی اربلی|اربلی]]<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۳۰.</ref>، تأکید کرده‌اند که بسیاری از عالمان شیعه بر اساس این روایت به شهادت همه [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] معتقد شده‌اند.<ref>عاملی، الصحيح من سيرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳۳، ص۱۸۴.</ref> | ||
[[پرونده:نمودار اسناد روایت ما منا الا مقتول او مسموم.jpg|بندانگشتی|نمودار اسناد روایت «ما منا الا مقتول او مسموم» به‌نقل از مقاله «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»|250x250پیکسل]] | [[پرونده:نمودار اسناد روایت ما منا الا مقتول او مسموم.jpg|بندانگشتی|نمودار اسناد روایت «ما منا الا مقتول او مسموم» به‌نقل از مقاله «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»|250x250پیکسل]] | ||
محتوای این [[حدیث|روایت]] به پنج صورت مختلف و پنج طریق متفاوت از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] نقل شده است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۷.</ref> [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] و [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] در سه طریقْ این روایت را از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۷.</ref> | محتوای این [[حدیث|روایت]] به پنج صورت مختلف و پنج طریق متفاوت از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] نقل شده است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۷.</ref> [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] و [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] در سه طریقْ این روایت را از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۷.</ref> | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
* «مَا مِنَّا إِلَّا مَقْتولٌ او مَسْمُومٌ»؛<ref>خزاز رازى، كفاية الأثر، ۱۴۰۱ق، ص۱۶۲.</ref> | * «مَا مِنَّا إِلَّا مَقْتولٌ او مَسْمُومٌ»؛<ref>خزاز رازى، كفاية الأثر، ۱۴۰۱ق، ص۱۶۲.</ref> | ||
* مَا مِنْ نَبِیٍّ و لا وَصیٍّ إِلَّا شهیدٌ».<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۱۴ق، ص۵۰۳.</ref> | * مَا مِنْ نَبِیٍّ و لا وَصیٍّ إِلَّا شهیدٌ».<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۱۴ق، ص۵۰۳.</ref> | ||
از نظر محققان، روایتی که [[محمد بن حسن صفار قمی|صفار قمی]] از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل کرده، هرچند از نظر متنی با سایر روایات تفاوت بیشتری دارد، از لحاظ معنایی تقریباً هم‌خانواده سایر روایت است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۶.</ref> | از نظر محققان، روایتی که [[محمد بن حسن صفار قمی|صفار قمی]] از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل کرده، هرچند از نظر متنی با سایر روایات تفاوت بیشتری دارد، اما از لحاظ معنایی تقریباً هم‌خانواده سایر روایت است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۶.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
محققان، قدیمی‌ترین منابع روایی که حدیث «ما منا الا مقتول شهید» در آن نقل شده را برخی از آثار [[شیخ صدوق]] دانسته‌اند.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۴.</ref> صدوق این روایت را در کتاب‌های [[عیون اخبار الرضا (کتاب)|عیون اخبار الرضا]]،<ref>صدوق، عيون أخبار الرضا عليه السلام، نشر جهان، ج۲، ص۲۰۳.</ref> [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]]<ref>صدوق، من لا يحضره الفقيه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۸۵.</ref> و [[الامالی (شیخ صدوق)|الامالی]]<ref>صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۶۳.</ref> آورده است. پس از شیخ صدوق شاگرد او، [[علی بن محمد خزاز قمی|علی بن محمد خزاز]]، این روایت را در کتاب خود، [[کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر (کتاب)|کفایة الاثر]]،<ref>خزاز رازى، كفاية الأثر، ۱۴۰۱ق، ص۱۶۲؛ خزاز رازى، كفاية الأثر، ۱۴۰۱ق، ص۲۲۷.</ref> نقل کرده است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۴.</ref> منبع سایر کتاب‌های روایی و تفسیری چون [[بحار الانوار (کتاب)|بحارالانوار]]،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ص۳۲.</ref> [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعه]]،<ref>حر عاملی، وسائل الشيعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۴، ص۵۶۸.</ref> [[تفسیر الصافی (کتاب)|تفسیر صافی]]<ref>فیض کاشانی، التفسير الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵۱۳.</ref> و [[تفسیر نور الثقلین (کتاب)|تفسیر نور الثقلین]]،<ref>عروسى حويزى، تفسير نور الثقلين، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵۶۵.</ref> که این روایت با صورت‌های مختلف در آنها آمده، کتاب‌های صدوق و شاگردش خزاز قلمداد شده است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۴-۲۰۵.</ref> | محققان، قدیمی‌ترین منابع روایی که حدیث «ما منا الا مقتول شهید» در آن نقل شده را برخی از آثار [[شیخ صدوق]] دانسته‌اند.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۴.</ref> صدوق این روایت را در کتاب‌های [[عیون اخبار الرضا (کتاب)|عیون اخبار الرضا]]،<ref>صدوق، عيون أخبار الرضا عليه السلام، نشر جهان، ج۲، ص۲۰۳.</ref> [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]]<ref>صدوق، من لا يحضره الفقيه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۸۵.</ref> و [[الامالی (شیخ صدوق)|الامالی]]<ref>صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۶۳.</ref> آورده است. پس از شیخ صدوق شاگرد او، [[علی بن محمد خزاز قمی|علی بن محمد خزاز]]، این روایت را در کتاب خود، [[کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر (کتاب)|کفایة الاثر]]،<ref>خزاز رازى، كفاية الأثر، ۱۴۰۱ق، ص۱۶۲؛ خزاز رازى، كفاية الأثر، ۱۴۰۱ق، ص۲۲۷.</ref> نقل کرده است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۴.</ref> منبع سایر کتاب‌های روایی و تفسیری چون [[بحار الانوار (کتاب)|بحارالانوار]]،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ص۳۲.</ref> [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعه]]،<ref>حر عاملی، وسائل الشيعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۴، ص۵۶۸.</ref> [[تفسیر الصافی (کتاب)|تفسیر صافی]]<ref>فیض کاشانی، التفسير الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵۱۳.</ref> و [[تفسیر نور الثقلین (کتاب)|تفسیر نور الثقلین]]،<ref>عروسى حويزى، تفسير نور الثقلين، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵۶۵.</ref> که این روایت با صورت‌های مختلف در آنها آمده، کتاب‌های صدوق و شاگردش خزاز قلمداد شده است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۴-۲۰۵.</ref> | ||
برخی محققان، پس از تحلیل [[علم رجال|رجالی]] اسناد روایت «ما منا الا مقتول شهید» به این نتیجه رسیده‌اند که از میان پنج روایت مختلفی که با پنج سند | برخی محققان، پس از تحلیل [[علم رجال|رجالی]] اسناد روایت «ما منا الا مقتول شهید» به این نتیجه رسیده‌اند که از میان پنج روایت مختلفی که با پنج سند متفاوت، متن روایت را با الفاظ مختلف گزارش کرده‌اند، تنها روایت نقل‌شده از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] در کتاب من لایحضره الفقیه و الامالی شیخ صدوق از طریق [[ابراهیم بن هاشم قمی|ابراهیم بن هاشم]] و او از [[اباصلت هروی]]، [[حدیث صحیح|صحیح]] است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۷-۲۰۹؛ عاملی، الصحيح من سيرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳۳، ص۱۸۳.</ref> آنان روایت نقل‌شده از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] از طریق [[یحیی بن ابی‌القاسم اسدی|ابوبصیر]] در کتاب [[بصائر الدرجات (کتاب)|بصائر الدرجات]] صفار قمی را [[حدیث حسن|روایت حسن]] قلمداد کرده‌اند.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۱۱-۲۱۳.</ref> سایر طرق نقل این روایت [[حدیث ضعیف|ضعیف]] قلمداد شده است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۸-۲۱۱؛ سلیمانیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۳۳۱.</ref> | ||
== دلالت == | == دلالت == | ||
از نظر بسیاری از عالمان شیعه، روایت «ما منا الا مقتول شهید»، و روایات مشابه آن، بر [[شهادت]] همه ائمه(ع)<ref>محسنی، صراط الحق، ۱۴۲۸ق، ج۳، ص۳۰۷.</ref> یا همه [[اهل‌بیت(ع)]]<ref>عاملی، الصحيح من سيرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳۳، ص۱۸۲.</ref> دلالت می‌کند.<ref>طبرسی، إعلام الورى، دارالکتب الاسلامیة، ص۳۶۷؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۱۶۵؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۳۰.</ref> | از نظر بسیاری از عالمان شیعه، روایت «ما منا الا مقتول شهید»، و روایات مشابه آن، بر [[شهادت]] همه ائمه(ع)<ref>محسنی، صراط الحق، ۱۴۲۸ق، ج۳، ص۳۰۷.</ref> یا همه [[اهل‌بیت(ع)]]<ref>عاملی، الصحيح من سيرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳۳، ص۱۸۲.</ref> دلالت می‌کند.<ref>طبرسی، إعلام الورى، دارالکتب الاسلامیة، ص۳۶۷؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۱۶۵؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۳۰.</ref> از نظر [[علی کورانی عاملی]]، محقق لبنانی، این روایت، در حکم یک قاعده، شهادت همه ائمه(ع) را اثبات می‌کند.<ref>کورانی، جواهر التاریخ، ۱۴۲۵ق، ج۳، ص۲۱۸.</ref> بر دلالت این روایت بر اینکه همه ائمه(ع) یا همه اهل‌بیت(ع) به [[شهادت]] رسیده‌اند اشکالاتی وارد شده است؛<ref>سلیمانیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۳۳۱.</ref> از جمله، [[شیخ مفید]]، برخلاف نظر [[شیخ صدوق]]، عمومیت این [[حدیث|روایات]] را باور ندارد و معتقد است که شهادت برخی ائمه(ع) ثابت نشده است و راهی هم برای اثبات آن وجود ندارد.<ref>مفید، تصحيح اعتقادات الإمامية، ۱۴۱۴ق، ص۱۳۱-۱۳۲.</ref> همچنین، [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] این روایت و روایات مشابه آن را برای اثبات شهادت همه ائمه(ع) یقین‌آور نمی‌داند.<ref>طبرسی، تاج الموالید، ۱۴۲۲ق، ص۱۰۶.</ref> | ||
[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]، بر خلاف شیخ مفید و طبرسی، معتقد است که این روایت و روایات مشابه آن در کنار روایات مربوط به شهادت هر یک از [[امامان شیعه|امامان(ع)]] اگر نتواند مفید یقین باشد، مفید ظنی قوی خواهد بود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۲۱۶.</ref> او احتمال داده است که منظور شیخ مفید رد [[تواتر]] این احادیث باشد نه رد اصل وجود چنین روایاتی.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۲۱۶.</ref> همچنین، [[سید جعفر مرتضی عاملی]] احتمال داده که شیخ مفید این اخبار را از سر [[تقیه]] نفی کرده باشد.<ref>عاملی، الصحيح من سيرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳۳، ص۱۸۷-۱۹۱.</ref> | [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]، بر خلاف شیخ مفید و طبرسی، معتقد است که این روایت و روایات مشابه آن در کنار روایات مربوط به شهادت هر یک از [[امامان شیعه|امامان(ع)]] اگر نتواند مفید یقین باشد، مفید ظنی قوی خواهد بود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۲۱۶.</ref> او احتمال داده است که منظور شیخ مفید رد [[تواتر]] این احادیث باشد نه رد اصل وجود چنین روایاتی.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۲۱۶.</ref> همچنین، [[سید جعفر مرتضی عاملی]] احتمال داده که شیخ مفید این اخبار را از سر [[تقیه]] نفی کرده باشد.<ref>عاملی، الصحيح من سيرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳۳، ص۱۸۷-۱۹۱.</ref> | ||