حضرت علی‌اکبر علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

'''علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب''' ([[سال ۳۳ هجری قمری|۳۳]]-[[سال ۶۱ هجری قمری|۶۱ق]]) مشهور به '''علی‌اکبر''' فرزند [[امام حسین(ع)]] و [[لیلی بنت ابی‌مرة]] و از [[شهدای کربلا]]. برخی او را بزرگ‌ترین فرزند امام حسین(ع) دانسته‌اند. امام حسین(ع) او را شبیه‌ترین مردم به [[پیامبر اکرم]] معرفی کرده و فرمود که هر وقت مشتاق دیدن پیامبر(ص) می‌شدیم، به او نگاه می‌کردیم.

برخی [[شیعه|شیعیان]]، [[۸ محرم]] را به علی‌اکبر اختصاص داده و برای او [[عزاداری]] می‌کنند. در برخی مناطق نیز برای او [[تعزیه]] می‌خوانند.

علی‌اکبر فرزند [[امام حسین(ع)]] و [[لیلی بنت ابی‌مرة]] است.{{یاد|ابن شهر آشوب در مناقب ج۴ ص۱۰۹ نام مادر علی اکبر را شهربانو ثبت کرده است.}}<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۵؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۶؛ ابی‌مخنف، وقعة الطف، ۱۴۲۷ق، ص۲۷۶؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۴۶-۲۴۷.</ref> او در زمان خلافت [[عثمان]] (خلافت: ۲۳ یا ۲۴-۳۵ق) به دنیا آمد.<ref>زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۸م، ج۴، ص۲۷۷؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۷.</ref> تاریخ دقیق تولد علی‌اکبر مشخص نیست؛<ref>[http://lib.eshia.ir/23019/1/5907 علی‌میر، «علی بن حسین»، دانشنامه جهان اسلام.]</ref> با این حال در [[مقتل الحسین (مقرم)|مقتل مقرم]]، تاریخ تولد او [[۱۱ شعبان|یازدهم شعبان]] سال ۳۳ هجری قمری ذکر شده است.<ref>مقرم، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۲۶۷.</ref> ازاین‌رو در تقویم [[جمهوری اسلامی ایران]] نیز، ۱۱ شعبان به عنوان روز ولادتش، روز جوان نامگذاری شده است.<ref>شورای مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تقویم رسمی کشور سال ۱۳۹۸ هجری شمسی، ص۴.</ref> سن او در هنگام شهادت، ۱۸، ۲۳ و ۲۵ نقل شده است.<ref>[http://lib.eshia.ir/23019/1/5907 علی‌میر، «علی بن حسین»، دانشنامه جهان اسلام.]</ref> برخی محققان سن او را ۲۵<ref>[http://lib.eshia.ir/23019/1/5907 علی‌میر، «علی بن حسین»، دانشنامه جهان اسلام.]</ref> و بعضی ۲۸ سال<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/248231/ «آیت الله یوسفی غروی: علی‌اکبر ۱۸ ساله و مجرد نبوده، بلکه در کربلا حدود ۲۸ سال داشته است»]، وبگاه شفقنا.</ref> دانسته‌اند. در [[مقتل مقرم]] سن علی اکبر ۲۷ سال ذکر شده است.<ref>مقرم، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۲۶۷.</ref>

[[کنیه|کنیه‌اش]] ابوالحسن است.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۶.</ref> بیشتر منابع قدیمی او را علی‌اکبر نام نهاده‌اند؛<ref>[http://lib.eshia.ir/23019/1/5907 علی‌میر، «علی بن حسین»، دانشنامه جهان اسلام.]</ref> تا از برادرش [[امام سجاد(ع)]]، متمایز شود؛<ref>زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۸م، ج۴، ص۲۷۷.</ref> اما برخی همچون [[شیخ مفید]]<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۵.</ref> و [[فضل بن حسن طبرسی]]<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۷۸.</ref> لقبش را اصغر گفته و اکبر را لقب امام سجاد(ع) دانسته‌اند. برخی از نسب‌شناسان و تاریخ‌دانان، علی‌اکبر را بزرگترین فرزند امام حسین(ع) دانسته‌اند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، دار الفکر، ج۵، ص۲۱۱؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۴۴۶.</ref>  

[[محمد بن یعقوب کلینی]] حدیثی از [[امام رضا(ع)]] نقل کرده که حکایت از [[ازدواج]] علی‌اکبر و داشتن فرزندی به نام حسن دارد؛<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۷ق، ج۵، ص۳۶۱.</ref> در مقابل چنان‌که گروهی از نسب‌شناسان گفته‌اند از وی فرزندی نمانده<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۴۶.</ref> و نسل امام حسین(ع) تنها از طریق امام سجاد(ع) ادامه پیدا کرده است.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، دار الفکر، ج۵، ص۲۱۱.</ref>

در یکی از [[زیارت‌نامه|زیارت‌نامه‌ها]]، چنین به علی‌اکبر [[سلام]] داده شده است: «صَلّی الله عَلَیْکَ وَعَلی عِتْرتِکَ وَأهْلِ بَیْتِکَ وَآبائِکَ وَأبْنائِکَ؛ سلام خدا بر تو و بر عترت و اهل بیت تو و پدران و فرزندانت»<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، نشر صدوق، ص۲۵۳.</ref> که نشان از ازدواج و فرزند داشتن اوست.

علی‌اکبر در [[۱۰ محرم]]([[روز عاشورا]]) به [[سال ۶۱ قمری]] در [[واقعه عاشورا]] به [[شهادت]] رسید و بدنش در پایین پای پدرش به خاک سپرده شد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱۴.</ref> قبر او داخل [[ضریح امام حسین]] واقع شده و شش گوشه بودن [[ضریح]] را به همین دلیل دانسته‌اند.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۳۵۲.</ref> سر او را به همراه سرهای [[شهدای کربلا]] به [[کوفه]] و [[شام]] بردند.<ref>رنجبر، «پژوهشی درباره فرجام و محل دفن سر مطهر امام حسین علیه‌السلام و سرهای دیگر شهدا»، ص۸۸.</ref> درباره اینکه سر علی‌اکبر به بدنش ملحق شده یا در [[قبرستان باب الصغیر]] دفن است، اختلاف‌نظر وجود دارد،<ref>رنجبر، «پژوهشی درباره فرجام و محل دفن سر مطهر امام حسین علیه‌السلام و سرهای دیگر شهدا»، ص۸۹.</ref> [[سید محسن امین]] گفته است که در سال ۱۳۲۱ق در قبرستان باب الصغیر در [[دمشق]] بارگاهی را دیده که بر ورودی آن بر سنگی نوشته شده که اینجا مدفن سرهای [[عباس بن علی]]، علی‌اکبر و [[حبیب بن مظاهر]] است و آن را به احتمال قوی صحیح دانسته است.<ref> امین، اعیان الشیعه، دار التعارف، ج۱، ص۶۲۲.</ref> به گفته وی پس از بازسازی نام برخی دیگر از شهدای کربلا به آن افزوده شده است.<ref> امین، اعیان الشیعه، دار التعارف، ج۱، ص۶۲۲.</ref> این مکان امروزه به نام [[مقام رؤوس الشهداء]] (مدفن سرهای شهدای کربلا) شناخته می‌شود.<ref>حسینی جلالی، مزارت اهل البیت و تاریخ‌ها، ۱۴۱۵ق، ص۲۲۶.</ref>

علی‌اکبر در [[واقعه کربلا]] همراه پدرش بود. به گفته [[عقبة بن سمعان]]، امام حسین(ع)، در نزدیکی منزلگاه [[ثعلبیه]]<ref>ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۷۰-۷۱.</ref> یا [[قصر بنی مقاتل]]<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۲.</ref> بر زین اسب خوابش برد. پس از آنکه بیدار شد، [[آیه استرجاع]] را بر زبان جاری کرد و بر اساس خوابی که دیده بود از کشته شدن خود و همراهانش خبر داد و با واکنش علی‌اکبر مواجه شد که «فَإِنَّنَا إِذاً لَا نُبَالِی أَنْ نَمُوتَ مُحِقِّین؛ هنگامی که بر حق هستیم از مرگ هراسی نداریم».<ref> مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۲؛ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۷۰-۷۱.</ref>[[مطهری]] این سخن («اوَلَسْنا عَلَی الْحَقِّ؟» مگر نه این است که ما برحقّیم؟ به سوی هر سرنوشتی که می‌رویم، برویم؛ به سوی سرنوشتِ مرگ یا حیات تفاوتی نمی‌کند)علی اکبر را درست نظیر همان حرفی دانسته  که اسماعیل علیه السلام به ابراهیم علیه السلام می‌گوید«یا ابَتِ افْعَلْ ما تُؤْمَرُ سَتَجِدُنی انْ شاءَ اللهُ مِنَ الصّابِرینَ» (صافّات/ ۱۰۲) پدر! همین که این مطلب (مأموریت برای بریدن سر ِمن )از ناحیه خدا رسیده و وحی و امر خداست کافی است.<ref>https://lms.motahari.ir/book-page/63/%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%87%20%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%8C%20%D8%AC%201?page=211

</ref>

نسب مادر علی‌اکبر به [[بنی‌امیه]] می‌رسید.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۶.</ref> ازاین‌رو، در [[روز عاشورا]] به علی‌اکبر پیشنهاد شد که به [[یزید بن معاویه]] بپیوندد؛ ولی او این پیشنهاد را رد کرد و گفت: «{{عربی|اِنَّ قَرابَةَ رَسولِ اللهِ اَحَقُّ اَنْ تُرعیٰ|ترجمه=رعایت خویشاوندی [[رسول خدا(ص)]] به حقیقت نزدیک‌تر است.}}.<ref>ابی مخنف، وقعة الطف، ۱۴۲۷ق، ص۲۷۶.</ref> بنا به گفته منابع تاریخی، [[عمر بن سعد]] با دیدن وی در میدان جنگ از او خواست که صحنه جنگ را ترک کند تا در امان باشد. علی‌اکبر این پیشنهاد را رد کرد و گفت:

|م|ضَرْبَ غُلامٍ هاشِمیٍّ قُرَشی<ref> مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۶. </ref>

ترجمه: من علی فرزند حسین بن علی هستم، به خانه خدا ([[کعبه]]) قسم، ما به پیامبر(ص) سزاوارتریم؛

آن هم شمشیر زدن نوجوانی از تبار [[هاشم بن عبدمناف|هاشم]] و [[قریش]].

[[پرونده:رزم حضرت علی‌اکبر در واقعه عاشورا. تابلوی کاشیکاری در تکیه معاون الملک.jpg|بندانگشتی|نبرد حضرت علی‌اکبر در [[واقعه عاشورا]]. تابلوی کاشیکاری در [[تکیه]] معاون الملک]]

[[یاران امام حسین(ع)]]، یکی پس از دیگری می‌جنگیدند و کُشته می‌شدند تا آن که جز خانواده‌اش ، کسی با حسین(ع) نماند. در این هنگام علی اکبر(ع) قدم به میدان نهاد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۶.</ref> گفته شده بیشتر منابع دست اول و معتبر، علی اکبر را اولین شهید{{یاد| در مناقب شهر آشوب ج۴ ص۱۰۹ شهادت علی اکبر را پیش از شهادت علی اصغر دانسته یعنی علی اکبر آخرین شهیدی است که به میدان رفته وکشته شده است. }} از [[بنی‌هاشم]] ذکر کرده‌اند.<ref>گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهداء، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۸۱۸.</ref>{{یاد|منابعی همچون الفتوح اثر ابن اعثم، مقتل الحسین نوشته خوارزمی و مناقب آل ابی‌طالب اثر ابن شهرآشوب، عبدالله بن مسلم را به عنوان اولین شهید از بنی‌هاشم ذکر کرده‌اند.(گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهداء، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۸۱۸.)}} او پس از اندکی جنگ با [[سپاهیان عمر بن سعد|سپاهیان ابن سعد]] نزد پدرش بازگشت و گفت سنگینی اسلحه مرا آزار می‌دهد و تشنگی مرا از پای درآورد. آیا جرعه آبی یافت می‌شود؟ امام حسین گریه کرد و فرمود: «به زودی جدت را ملاقات می‌کنی و آن حضرت شما را سیراب خواهد کرد که بعد از آن هرگز تشنگی نباشد.»<ref>سید ابن طاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۳؛ خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۵.</ref>{{یاد| در برخی از مقاتل آمده که هنگام درخواست آب، امام حسین(ع) زبان علی اکبر را مکید و انگشترش را به وی داد که در دهانش بنهد. (نگاه کنید به: خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۵.)}} علی‌اکبر به میدان بازگشت، و [[مرة بن منقذ|مُرّةُ بن مُنقذ]] شمشیری بر فرق او زد. سپس دیگران بر او حمله‌ور شدند و او را قطعه قطعه کردند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۱۵؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۶.</ref> در برخی مقاتل چنین آمده: «فقطعوه بأسْیافهم إرْباً إرْباً؛ با شمشیرهایشان او را قطعه قطعه کردند».<ref>خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۶</ref> علی‌اکبر در لحظات آخر گفت: «ای پدر! سلام بر تو باد، این جدم رسول خداست، او به جامی لبریز مرا سیراب کرد و می‌گوید: به سوی ما شتاب کن».<ref>خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۵. سید ابن طاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۳.</ref>

در [[زیارت الشهدا|زیارت ناحیه غیرمشهور]]، [[مرة بن منقذ]] عبدی به عنوان قاتل حضرت علی‌اکبر و دیگر کسانی که در قتل او نقش داشتند، [[لعن]] شده‌اند.<ref>سید ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۷۴.</ref>

کشته شدگان از لشکر عمر بن سعد توسط علی اکبر را تا دویست نفر نیز ذکر کرده‌اند.<ref>نگاه کنید به: گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهداء، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۸۲۰.</ref>

در [[روز عاشورا]] همه باید با اذن امام روانه میدان رزم می‌شدند و بنابر منابع تاریخی علی‌اکبر نخستین داوطلب از [[بنی‌هاشم]] بود که از امام اجازه جنگ گرفت و برخلاف برخی از موارد که امام حسین(ع) سریع اذن نمی‌داد، درباره علی‌اکبر، امام بلافاصله، اجازه دادند؛ چنان‌که در [[مقتل|مقاتل]] اینگونه گزارش شده که «فاستأذن اباه بالقتال فاذن له؛ از پدرش اذن خواست و او اذن داد». <ref>سید ابن طاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۲.</ref> خوشدل طهرانی، (۱۲۹۳-۱۳۶۵ش) از روحانیان و شاعران تهران، در شعرش پیشگام شدن علی‌اکبر برای شهادت را مصداق عدالت امام حسین(ع) دانسته است:{{شعر}} {{ب| اول ز جوان خود گذشتن| مصداق عدالت حسین است}} {{پایان شعر}}<ref>[https://hawzah.net/fa/goharenab/View/79536 «اشعار شهادت امام حسین(ع)»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref>

بر اساس گزارش کتاب‌های مقتل امام حسین(ع) سه بار برای علی‌اکبر گریسته است؛ در وداع نخستین که نوشته‌اند: «نظر الیه نظر آیسٍ منه و أرخی عینَه و بَکَی...با نومیدی بدو نگریست و چشم به زیر انداخت وبگریست.»<ref>شعرانی، دمع السجوم، ترجمه نفس المهموم، ۱۳۷۴ق، ص۱۶۰.</ref>، در وداع دوم و هنگام در خواست آب از سوی علی‌اکبر که نوشته‌اند: «فَبَکَی الحسین(ع) وقال ...» <ref>ابن طاووس، الملهوف علی قتلی الطّفوف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶۶.</ref>، و سوم در کنار بدن علی اکبر(ع) که با صدای بلند گریه کرد که گفته شده: «رفع الحسین(علیه السلام) صوتَه بالبکاء و لم یسمع أحد إلی ذلک الزمان صوته بالبکاء؛ حسین(ع) صدای گریه‌اش را بلند کرد در حالی که تا آن زمان کسی صدای گریه او را نشنیده بود». <ref> قمی، نفس المهموم، ج۱، ص۲۸۲؛ القندوزی، ینابیع المودة لذوی القربی، ج۳، ص ۷۸.</ref>

{{شعر}}{{ب|چهر عالمتاب بنهادش به چهر|

 

شد جهان تار از قِرانِ ماه و مهر}}

 

{{ب|سر نهادش بر سر زانوی ناز|

 

گفت کای بالیده سرو سرفرزا}}

 

{{ب|چون شد آن بالیدنت در باغِ حُسن؟|

 

ای به دل بنهاده مه را داغ حسن}}

 

{{ب|ای درخشان اختر برج شرف|

 

چون شدی سهم حوادث را هدف؟!}}

 

{{ب|ای به طَرْفِ دیده خالی جای تو|

 

خیز تا بینم قد و بالای تو}}

 

{{ب|مادران و خواهران پر غمت|

 

می‌بَرند نک انتظار مقدمت}}

 

{{ب|ای نگارین آهوی مشکین من|

 

با تو روشن چشم عالم بین من}}

 

{{ب|این بیابان جای خواب ناز نیست|

 

کایمن از صیاد تیرانداز نیست}}

 

{{ب|خیز تا بیرون از این صحرا رویم|

 

نک بسوی خیمۀ [[لیلی دختر ابی مرة|لیلی]] رویم}}

 

{{ب|رفتی و بردی ز چشم باب خواب|

 

''اکبرا بی تو، جهان بادا خراب''}}{{پایان شعر}} <ref>نیر تبریزی، آتشکده نیر، بخش هشتم، به نقل از: [https://ganjoor.net/nayyer/atashkadehn/sh8 «ذکر شهادت حضرت شاهزاده علی اکبر»]، سایت گنجور.</ref>

امام حسین(ع)، علی‌اکبر را شبیه‌ترین مردم به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] از نظر قیافه ظاهری، اخلاق و سخن گفتن معرفی کرده<ref>سید بن طاوس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۳؛ خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۴.</ref> و از او نقل شده هنگامی که ما مشتاق دیدن پیامبر(ص) می‌شدیم، به چهره علی‌اکبر نگاه می‌کردیم.<ref>خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۴: سید بن طاوس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۳.</ref> [[محمدحسین غروی اصفهانی|محمد حسین غروی اصفهانی]]  مجتهد شیعی در شعرش او را این‌گونه وصف کرده است:  {{شعر}} {{ب|تمثل النبي في سليله|في خلقه وخلقه وقيله}}

 

{{ب| كما تجلى الله في نبيه|فقد تجلى هو في وليه }}{{پایان شعر}} {{یاد| پیامبر(ص) با خُلق و سیما وگفتارش در فرزندش تمثل  پیداکرده وهمان گونه که خدا در پیامبرش متمثل شده، او نیز در ولیّ خدا تمثل یافته است. }}<ref>غروی،محمدحسین، الانوار القدسیه، ج۱، ص۱۳۸.</ref>

[[ابوالفرج اصفهانی|ابوالفرج]] در [[مقاتل الطالبیین (کتاب)|مقاتل الطالبیین]] اشعاری را در باره سخاوت و حق مداری و دین خواهی و شرافت خانوادگی علی اکبر از ناحیه مادرش لیلی دختر ابی مرة ثقفی نقل کرده است

{{شعر}}{{ب|لم تر عين نظرت مثله | من محتف يمشي و من ناعل }}{{ب|يغلي نئى اللحم حتى إذا | انضج لم يغل على الآكل}} {{ب| كان إذا شبّت له ناره | أوقدها بالشرف القابل}} {{ب| كيما يراها بائس مرمل | أو فرد حي ليس بالآهل}} {{ب| أعني ابن ليلى ذا السدى الندى | أعني ابن بنت الحسب الفاضل }} {{ب|لا يؤثر الدنيا على دينه |ولا يبيع الحق بالباطل}}{{پایان شعر}}

«هیچ چشم بینائى در میان جمیع افراد بشر ــ خواه از میان پابرهنگان یا کفش پوشان ــ کسی را ندیده است که قبل از آمدن مهمان غذایش را آماده سازد و عادتش چنین باشد که آشکارا و کریمانه آتش برافروزد که فقیر بیچاره و هم کسی که خانواده ندارد و تنهاست و قدرت برافروختن آتش و تهیه غذا ندارند آتش را ببینند و از غذا بهره‌مند گردند. مقصود من پسر لیلی است صاحب جود وخیر و بخشش؛ مقصودم پسر لیلی است زنی پاک گوهر و گرانمایه و بانویی بزرگ زاده و شریف. او کسی است که دنیا را بر دین برنمی‌گزیند و حق را به باطل نمی‌فروشد. <ref>اصفهانی، مقاتل الطالبيين،۱۳۸۵ق، ص۵۳؛ شعرانی، دمع السجوم ترجمه نفس المهموم، ۱۳۷۴ق، پاورقی ص۱۶۴.</ref>

همچنین در برخی مناطق [[ایران]] در روز هشتم محرم [[تعزیه حضرت علی اکبر(ع)]] اجرا می‌شود. <ref>فربد، محمدصادق، کتاب ایران (سوگواری‌های مذهبی در ایران)، تهران، انتشارات بین المللی الهدی، ۱۳۸۵ش.</ref>

 

*''علی الاکبر ابن الشهید ابی عبدالله الحسین بن علی علیه السلام''، اثر [[سید عبدالرزاق موسوی مقرم]].  ترجمه حسین طارمی، تهران، نشرکلینی ‫، ۱۳۸۹ش.

* ''علی‌اکبر(ع) (الگوی جوانان)''؛ یازدهمین شماره از مجموعه آشنایی با اسوه‌ها، نوشته [[جواد محدثی]] که چاپ چهارم آن در سال ١٣٩٢ش از سوی انتشارات بوستان کتاب قم در ٦٤ص منتشر شده و گزارشی از زندگی علی‌اکبر(ع) ارائه کرده است.<ref>[https://bookroom.ir/book/44400 آشنایی با اسوه ها ١١: علی‌اکبر علیه السلام (الگوی جوانان)] پاتوق کتاب فردا</ref>

* [[حضرت علی اصغر علیه السلام|علی اصغر]]

* [[امام سجاد علیه‌السلام|علی اوسط]]

*ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، کتاب الفتوح، تحقیق: علی شیری، دارالأضواء، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.

*ابن جوزی، عبد الرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: عبدالقادر عطا و مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۹۹۲م/۱۴۱۲ق.

*ابن سعد، محمد بن منیع البصری، الطبقات الکبری، بیروت، دار الفکر، بی تا.

* ابن شهر آشوب، مناقب،تحقیق وتصحیح محمدحسین آشتیانی و هاشم رسولی، قم، نشر علامه،چاپ اول، ۱۳۷۹ق.

*ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، تصحیح و تعلیق عبدالحسین امینی، نجف، المطبعة المرتضویه، ۱۳۵۶ق.

*ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، نشر صدوق، بی‌تا.

*ابوالفرج اصفهانی، علی بن الحسین، مقاتل الطالبیین (کتاب)|مقاتل الطالبیین، تحقیق احمد صقر، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، الطبعه الثانیه، ۱۴۰۸ق.

*ابی‌مخنف، لوط بن یحیی، وقعة الطف، تحقیق محمد هادی الیوسفی الغروی، قم، المجمع العالمی لاهل البیت، الطبعه الثانیه، ۱۴۲۷ق.

*خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین(ع)، تحقیق محمد السماوی، قم، انوار الهدی، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق.