آیه ۲۸ سوره رعد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه ۲۸ سوره رعد''' به بیان ویژگی مؤمنین که فقط با یاد [[خدا]] دل‌هایشان آرام می‌گیرد، اشاره دارد.  [[تفسیر قرآن|مفسران]] برای معنای «ذکر» معانی مختلفی ازجمله: قرآن کریم (معجزه روشن)، یادآوری خداوند متعال و انس با او، یادآوری رحمت و مغفرت، یادآوری [[توحید]] و دلایل وحدانیت خداوند، برشمرده‌اند.  

*یادآوری [[خدا|خداوند]] و انس با او<ref> طبرسی، مجمع البیان فی علوم القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۴۴۷.</ref>

*یادآوری رحمت و مغفرت یا فضل و انعام خداوند<ref> طبرسی، مجمع البیان فی علوم القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۴۴۷.</ref>

[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] مراد از «ذکر» را هر نوع یاد خدا دانسته، چه لفظی باشد و چه غیرلفظی؛ چه با قرآن باشد و چه بدون قرآن<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۱، ص۳۵۵.</ref> [[شیخ طوسی]]، آیات قرآن را از نظر کشف معانی، به چهار نوع تقسیم کرده و نوع چهارم را آیاتی می‌داند که لفظ آنها بر بیش از یک معنا دلالت دارد و می‌گوید شایسته نیست در این نوع آیات گفته شود که فقط یکی از معانی، مراد آیه است<ref>طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، احیاء التراث العربی، ج۱، ص۶.</ref>

[[مفسران]] با توجه به سیاق آیه، آن را تکمیل‌کنندۀ آیه ۲۷ [[سوره رعد|سورۀ رعد]] دانسته‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۱، ص۳۵۵؛ زمخشری، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۲۸؛ ثعالبی، تفسیر الثعالبی، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۳۶۸.</ref> در این آیه [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر خدا(ص)]] در جواب [[کفر|کافران]] و در معرفی افرادی که خداوند هدایتشان می‌کند، می‌فرماید: آنها کسانی هستند که [[ایمان]] آورده‌اند و دل‌هایشان به یاد خدا مطمئن (و آرام) است<ref>مکارم شیرازی، تفسیرنمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۰، ص۲۰۸.</ref> گفته شده است از ظاهر آیه، انحصار فهمیده می‌شود؛ چون متعلق فعل(بِذِکْرِ اللَّهِ) بر خود فعل(تطمئن) مقدم شده، در نتیجه می‌فهماند که دل‌ها جز به یاد خدا به چیز دیگری اطمینان نمی‌یابد<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۱، ص۳۵۵.</ref> و  مراد از «ذکر» هر نوع یاد خداست، چه لفظی باشد و چه غیرلفظی یا با قرآن باشد یا بدون آن.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۱، ص۳۵۵.</ref> {{یاد|عده‌ای دیگر معتقدند که منظور از یاد خدا، فقط گفتن الفاظ نیست، بلکه باید ملازم با طاعت باشد(بیضاوی، اَنوار التنزیل واَسرار التأویل، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۲۲۸؛ نظام الاعرج، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۴۵۶.) و به عبارتی دیگر یاد قلبی و عملی را هم شامل می‌شود؛ یعنی وقتی انسان در برابر کار حرامی قرار می‌گیرد به یاد خدا بیفتد و آن را ترک کند؛ یعنی خدا در همۀ زندگی انسان حضور داشته باشد.(رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۱۶، ص۳۳۲).)}} برخی این آیه را تشویق و ترغیب بندگان بر آرامش قلوب (با وعده ثواب الهی و دادن نعمت) دانسته‌اند.<ref>شاه عبدالعظیمی، تفسیر اثنی عشری، ۱۳۶۳ش، ج۶، ص۳۸۲.</ref>

[[ناصر مکارم شیرازی]] و برخی مفسران، این آیه را به‌عنوان قاعده کلی (که با یاد خدا دلهایشان آرام می‌گیرد) برای مؤمنان و بدون استثنا برای هر قلبی که بر فطرت اولیه باقی مانده است، برشمرده‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۱، ص۳۵۵؛ قرشی، تفسیراحسن‌الحدیث، ۱۳۹۱ش، ج۵، ص۲۴۲؛ مکارم شیرازی، تفسیرنمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۰، ص۲۰۹.</ref> در تفسیر [[کشف الاسرار میبدی]] این آیه را از آیات امیدبخش برای مؤمنین برشمرده و گفته [[سنت]] خدا بر این است که بعد از فرستادن آیات خوف، آیات رجا و رحمت را می‌فرستد<ref>میبدی، کشف الاسرار و عدة الابرار، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۱۵.</ref>  همچنین [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، پذیرفتن و قبول خاص از ناحیه نفس نسبت به آنچه درک می‌کند را، یاد خدا و ایمان به او می‌داند<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۱، ص۳۵۳.</ref> و  این قبول خاص، سبب تسکین و آرامش قلب است، به‌طوری که اضطراب و روی‌گردانی در آن راه ندارد<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۱، ص۳۵۳.</ref>فخر رازی این آیه را دلیل بر این دانسته که روح (برخلاف جسم) با معارف الهی و یاد خدا شاد و شادمان می‌شود<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۴۲۸.</ref>و یاد خدا را اکسیری برشمرده که اگر به دل بیفتد، نفس را ماندگار، پاک و نورانی می‌کند<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۹، ص۴۰.</ref>

[[عیاشی]] «از علمای متقدم شیعی» در [[تفسیر]] خود روایتی در شأن نزول آیه از [[امام صادق(ع)]] آورده است که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|حضرت محمد(ص)]] سبب آرامش دل‌هاست و او ذکر خداوند و پرده‌دار و دربان اوست.<ref>عیاشی، تفسیر عیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۲۱۱، ح۴۴.</ref> در فصول ابن‌عیینه آمده که گویی یکی از نام‌های آن حضرت «ذکر» است<ref>کاشانی،  تفسیر منهج الصادقین، ۱۳۳۳ش، ج۵، ص۱۰۵؛ شاه عبدالعظیمی، تفسیر اثنی عشری، ج۶، ص۳۸۲.</ref> در پاره‌ای از احادیث «در ذیل این آیه» پیامبر به‌عنوان «ذکر اللَّه» معرفی شده، به‌خاطر آن که او مردم را به یاد خدا می‌اندازد و تربیت می‌کند<ref>مکارم شیرازی، تفسیرنمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۰، ص۲۰۹.</ref> همچنین در [[حدیث|روایتی]] رسول‌خدا(ص) به [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] فرمود: آیا می‌دانی [این آیه] درباره چه کسی نازل شده است؟ درباره کسی نازل شده که مرا تصدیق کند و به من [[ایمان]] بیاورد و تو و [[اهل‌بیت(ع)|عترت]] تو را که بعد از تو هستند دوست بدارد و امر [ولایت] را به تو و [[امامان شیعه|ائمه]] بعد از تو تسلیم کند».<ref>کوفی، تفسیر فرات،۱۴۱۰ق، ص۲۰۷.</ref> در روایت دیگری پیامبرخدا(ص) در تفسیر آیه فرمود: کسانی که دل‌هایشان تنها با یاد خدا آرام می‌گیرد، ما [[اهل‌بیت(ع)]] هستیم و [[شیعه|شیعیان]] ما<ref>بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۵۳.</ref> در [[تفسیر اثنی‌عشری (کتاب)|تفسیر اثنی‌عشری]]، به نقل از [[عبدالله بن عباس|ابن‌عباس]] گوید: مراد قسم است چون کسی هزار دینار از دیگری بخواهد و شاهد نداشته باشد، دلش به هیچ چیز آرام نگیرد وقتی او بگوید: و اللّه خواهم داد، قلبش تسکین پیدا کند<ref>شاه عبدالعظیمی، تفسیر اثنی عشری، ج۶، ص۳۸۲.</ref>