نظریه تکامل: تفاوت میان نسخه‌ها

نظریه تکامل (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۳۳

۹۸۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۳

جز

←‏نظریه استثنا کردن انسان از فرایند تکامل

دیداریویکی‌متن

Mkhaghanif

Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor

۴٬۴۷۰

ویرایش

@@ خط ۳۷: / خط ۳۷: @@
 گفته شده قدیمی‌ترین نقد از سوی ایرانیان نسبت به نظریه تکامل نقدهایی است که [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]] در کتاب نیچریه مطرح کرده است.<ref>اخوان نبوی، دین و تکامل، ۱۳۹۸ش، ص۱۷۵.</ref> پس از آن می‌توان به نقدهای مهدی نجفی اصفهانی در کتاب «مُرتَفَق»<ref>نوری، «نخستین‌ نقدهای متکلمان شیعه بر داروینیسم«، ص۴۳.</ref> نوشته شده در ۱۳۱۳ق<ref>نوری، «نخستین‌ نقدهای متکلمان شیعه بر داروینیسم«، ص۴۵.</ref> و منتشر شده در اصفهان به سال ۱۳۴۷ق اشاره کرد.<ref>نوری، «نخستین‌ نقدهای متکلمان شیعه بر داروینیسم«، ص۴۷.</ref> نقد بعدی کتاب [[محمدرضا مسجدشاهی|محمدرضا مسجدشاهی اصفهانی]] <small>(درگذشته۱۳۶۲ق)</small> با نام «نقد فلسفه دارون» است<ref>ناجی اصفهانی، علامه نجفی و نقد فلسفه داروین، ص۵۴.</ref> که در ۱۳۳۱ق در بغداد منتشر شد.<ref>نوری، «نخستین‌ نقدهای متکلمان شیعه بر داروینیسم«، ص۴۵.</ref>و پس از آن می‌توان از رساله کوتاه «تنقید مقاله دارونیست‌ها» نوشته [[سید اسدالله خرقانی]] (درگذشته ۱۳۱۵ش) نام برد که در سال ۱۳۳۸ق منتشر شد.<ref>هاشمی، «یک مسئله، دو رویکرد»، ص۴۷.</ref>
+=== شیعیان مخالف نظریه تکامل ===
 [[سید حسین نصر]] فیلسوف سنت‌گرای شیعه معتقد است نظریه تکامل سهم اساسی در انهدام معنا و مفهوم تقدسِ خلقت خداوند دارد و به انهدام آگاهی مستمر از خداوند به عنوان خالق و حافظ انواع جانداران کمک کرده است.<ref>نصر، جوان مسلمان و دنیای متجدد، ۱۳۷۵ش، ص۲۷۰.</ref> او جهان مدرن را وابسته به نظریه تکامل می‌داند به گونه‌ای اگر این نظریه رد شود کل ساختار دنیای متجدد فرو خواهد ریخت.<ref>نصر، جوان مسلمان و دنیای متجدد، ۱۳۷۵ش، ص۲۷۱-۲۷۲.</ref> [[عبدالکریم سروش]] فیلسوف دین نیز نظریه داروین را به علت ابطال‌ناپذیری و عدم توانایی پیش‌بینی آینده نظریه‌ای غیر علمی می‌داند<ref>سروش، دانش و ارزش، ۱۳۵۸ش، ص۱۱۰-۱۱۵.</ref> غیر این که از نظر او نظریه داروین توانایی تبیین جهت‌گیری آفرینش و چرایی خلقت را ندارد بلکه فقط می‌تواند توضیح دهد که چرا برخی موجودات از بین رفته‌اند<ref>سروش، دانش و ارزش، ۱۳۵۸ش، ص۱۰۰.</ref>
-خسروپناه در بحثی پیرامون قرآن و تئوری تحول، گزارش کرده است که برخی از متفکران مسلمان بر این باورند که پاره‌ای از آیات قرآن ظهور در خلقت اشتقاقی انسان دارند و به طور نسبتاً صریح بر تئوری تکاملی دلالت می‌کنند. عده‌ای دیگر از مفسران کاملا با نظریه اول مخالفت کرده و ظهور و بلکه صراحت و نص آیات قرآن را در پیدایش استقلالی انسان دانسته‌اند و دسته‌ای دیگر از اندیشمندان هر دو نظریه را از ظواهر آیات قرآن استفاده کرده و یا دست‌کم خلاف نظریه داروین را از قرآن برداشت نکرده‌اند. برخی دیگر زبان قرآن را جدا از زبان علم دانسته و با روشی فلسفی و زبان‌شناختی به این مسئله روی کرده‌اند. <ref>خسروپناه، کلام جدید،‌ ۱۳۷۹ش، ص۴۰۵.</ref>
+برخی از اندیشمندان شیعه نظریه تکامل را اثبات‌نشده و دلایل آن را ناکافی می‌دانند. و بر این باورند که شواهد ارائه‌شده در صورت درست بودن حداکثر می‌توانند تغییرات جزئی در خلقت را اثبات کنند نه نظریه عمومی تکامل را.<ref name=":0" /> سید محمدحسین طباطبایی مفسر قرآن، از جمله این افراد است.<ref name=":1" /> محمدتقی جعفری و محمدتقی مصباح یزدی دو اندیشمند دیگر شیعه نیز دلایل و شواهد نظریه تحول انواع را ناتمام می‌دانند.<ref name=":2" /> جعفر سبحانی متکلم و مفسر شیعه نیز از کسانی است که اصول نظریه تحول را نقد کرده و آن‌ را ناتمام می‌داند<ref>سبحانی،‌ مدخل مسائل جدید در علم کلام، ج۱، ص۲۰۹-۲۱۲.</ref> علاوه بر این که از نظر او نظریه داروین حتی اگر صحیح باشد حداکثر می‌تواند نظم حاکم بر موجودات زنده را تبیین کند ولی درباره نظم جاری در کرات آسمانی و سیارات و کهکشان‌ها سخنی برای گفتن ندارد.<ref>سبحانی،‌ مدخل مسائل جدید در علم کلام، ج۱، ص۲۱۸.</ref> سبحانی البته معتقد است نظریه تکامل با حکمت آفرینش و غایتمندی آن ناسازگار نیست و غایتمندی آفرینش هم با خلقت دفعی قابل توجیه است هم با خلقت تدریجی و نظریه تطور انواع.<ref>سبحانی،‌ مدخل مسائل جدید در علم کلام، ج۱، ص۲۲۰.</ref>
 === اندیشمندان شیعه موافق تئوری تکامل===
-مهدی بازرگان، یدالله سحابی<ref>سحابی، قرآن مجید، تکامل و خلقت انسان، ۱۳۸۷ش، ص۱۶۰.</ref> و حبیب‌الله پیمان که هر سه تحصیل‌کرده علوم جدید هستند ضمن پذیرش نظریه تکامل به عنوان یک نظریه علمی تلاش کرده‌اند آیات قرآن درباره آفرینش انسان را هماهنگ با این نظریه تفسیر کنند.<ref>کلانتری، «تبیین موضع تعارض ظاهری نظریه تکامل و آیات آفرینش و آرای قرآن‌پژوهان در حل آن»، ص۲۶.</ref>
+مهدی بازرگان، یدالله سحابی<ref name=":3" /> و حبیب‌الله پیمان که هر سه تحصیل‌کرده علوم جدید هستند نظریه تکامل را به عنوان یک نظریه علمی قبول کرده‌اند.<ref name=":4" /> سید محمود طالقانی روحانی مفسر شیعه نیز از کسانی است که با اساس نظریه تکامل همراهی می‌کند ولی معتقد است تاکنون بررسی‌های علمی و مطالعات زمین‌شناسی نتوانسته‌ است سلسله‌ پیوسته همه موجودات را تبیین کند. طالقانی برای پر کردن خلاء شواهد تاریخی برای نظریه تکامل و تحول انواع دخالت جهش‌ها و تکامل‌های ناگهانی را مطرح می‌کند. او برای نظام خلقت تحولاتی نه‌گانه تصور می‌کند که از پدیدآمدن عناصر اولیه شروع و به پیدایش انسان ختم می‌شود.<ref name=":5" />
-سید محمود طالقانی دیگر مفسر شیعه نیز از کسانی است که با اساس نظریه تکامل همراهی می‌کند ولی معتقد است تاکنون بررسی‌های علمی و مطالعات زمین‌شناسی نتوانسته‌ است سلسله‌ پیوسته همه موجودات را تبیین کند. طالقانی برای پر کردن خلاء شواهد تاریخی برای نظریه تکامل و تحول انواع دخالت جهش‌ها و تکامل‌های ناگهانی را مطرح می‌کند. او برای نظام خلقت تحولاتی نه‌گانه تصور می‌کند که از پدیدآمدن عناصر اولیه شروع و به پیدایش انسان ختم می‌شود.<ref>خسروپناه، کلام جدید، ۱۳۷۹ش، ص۴۲۰-۴۲۱.</ref> علی مشکینی، مجتهد و مصباح یزدی، متکلم و فیلسوف شیعه نیز جزو کسانی شمرده شده‌اند که تعارض جدی بین نظریه تکامل و داستان خلقت انسان در متون دینی نمی‌بینند.<ref>اخوان نبوی، دین و تکامل، ۱۳۹۸ش، ۱۸۸-۱۹۱.</ref>
+== اندیشمندان شیعه و خلقت انسان ==
+خسروپناه در بحثی پیرامون قرآن و تئوری تحول، گزارش کرده است که برخی از متفکران مسلمان بر این باورند که پاره‌ای از آیات قرآن ظهور در خلقت اشتقاقی انسان دارند و به طور نسبتاً صریح بر تئوری تکاملی دلالت می‌کنند. عده‌ای دیگر از مفسران کاملا با نظریه اول مخالفت کرده و ظهور و بلکه صراحت و نص آیات قرآن را در پیدایش استقلالی انسان دانسته‌اند و دسته‌ای دیگر از اندیشمندان هر دو نظریه را از ظواهر آیات قرآن استفاده کرده و یا دست‌کم خلاف نظریه داروین را از قرآن برداشت نکرده‌اند. برخی دیگر زبان قرآن را جدا از زبان علم دانسته و با روشی فلسفی و زبان‌شناختی به این مسئله روی کرده‌اند.<ref>خسروپناه، کلام جدید،‌ ۱۳۷۹ش، ص۴۰۵.</ref>
+=== نظریه سازگاری قرآن و تکامل در خلقت انسان===
+مهدی بازرگان، یدالله سحابی<ref name=":3">سحابی، قرآن مجید، تکامل و خلقت انسان، ۱۳۸۷ش، ص۱۶۰.</ref> و حبیب‌الله پیمان تلاش کرده‌اند آیات قرآن درباره آفرینش انسان را هماهنگ با تکامل تفسیر کنند.<ref name=":4">کلانتری، «تبیین موضع تعارض ظاهری نظریه تکامل و آیات آفرینش و آرای قرآن‌پژوهان در حل آن»، ص۲۶.</ref> سید محمود طالقانی برای نظام خلقت تحولاتی نه‌گانه تصور می‌کند که از پدیدآمدن عناصر اولیه شروع و به پیدایش انسان ختم می‌شود.<ref name=":5">خسروپناه، کلام جدید، ۱۳۷۹ش، ص۴۲۰-۴۲۱.</ref> علی مشکینی، مجتهد و مصباح یزدی، متکلم و فیلسوف شیعه نیز جزو کسانی شمرده شده‌اند که تعارض جدی بین نظریه تکامل و داستان خلقت انسان در متون دینی نمی‌بینند.<ref>اخوان نبوی، دین و تکامل، ۱۳۹۸ش، ۱۸۸-۱۹۱.</ref>
 ===نظریه استثنا کردن انسان از فرایند تکامل===
-جعفر سبحانی متکلم و مفسر شیعه پس از نقد اصول نظریه تحول و ناتمام دانستن آن‌ها<ref>سبحانی،‌ مدخل مسائل جدید در علم کلام، ج۱، ص۲۰۹-۲۱۲.</ref> معتقد است نظریه تکامل با حکمت آفرینش و غایتمندی آن ناسازگار نیست و غایتمندی آفرینش هم با خلقت دفعی قابل توجیه است هم با خلقت تدریجی و نظریه تطور انواع.<ref>سبحانی،‌ مدخل مسائل جدید در علم کلام، ج۱، ص۲۲۰.</ref> علاوه بر این که نظریه داروین حتی اگر صحیح باشد حداکثر می‌تواند نظم حاکم بر موجودات زنده را تبیین کند ولی درباره نظم جاری در کرات آسمانی و سیارات و کهکشان‌ها سخنی برای گفتن ندارد.<ref>سبحانی،‌ مدخل مسائل جدید در علم کلام، ج۱، ص۲۱۸.</ref>
+برخی از اندیشمندان شیعه نظریه تکامل را اثبات‌نشده و دلایل آن را ناکافی می‌دانند. و بر این باورند که ظاهر آیات قرآن که دلالت بر خلقت مستقل انسان می‌کند معارض علمی ندارد.<ref name=":0">کلانتری، «تبیین موضع تعارض ظاهری نظریه تکامل و آیات آفرینش و آرای قرآن‌پژوهان در حل آن»، ص۱۷.</ref> چنان‌که سید محمدحسین طباطبایی مفسر قرآن، معتقد به خلقت مستقل انسان است.<ref name=":1">خسروپناه، کلام جدید،‌ ۱۳۷۹ش، ص۴۱۰.</ref> محمدتقی جعفری و محمدتقی مصباح یزدی دو اندیشمند دیگر شیعه گامی فراتر رفته و دلالت آیات قرآن بر خلفت مستقل انسان را صریح می‌دانند.<ref name=":2">کلانتری، «تبیین موضع تعارض ظاهری نظریه تکامل و آیات آفرینش و آرای قرآن‌پژوهان در حل آن»، ص۱۹-۲۰.</ref> جعفر سبحانی نیز بر این باور است که می‌توان از متون دین اسلام چنین برداشت کرد که قبل از خلقت آدم نیز انسان‌هایی روی زمین بوده‌اند و به دلایلی منقرض شده‌اند و سنگواره‌هایی که نظریه داروین را تأیید می‌کند مربوط به نسل‌های پیش از آدم هستند. وی معتقد است که نسل کنونی انسان به [[آدم (پیامبر)|آدم]] ابوالبشر می‌رسد و ظاهر آیات قرآن خلقت مستقل آدم است.<ref>سبحانی،‌ مدخل مسائل جدید در علم کلام، ج۱، ص۲۲۷-۲۲۹.</ref>
-سبحانی هم‌چنین درباره آفرینش انسان بر این باور است که می‌توان از متون دین اسلام چنین برداشت کرد که قبل از خلقت آدم نیز انسان‌هایی روی زمین بوده‌اند و به دلایلی منقرض شده‌اند و سنگواره‌هایی که نظریه دارین را تأیید می‌کند مربوط به آن نسل‌ها پیش از آدم هستند. وی معتقد است که نسل کنونی انسان به آدم ابوالبشر می‌رسد و ظاهر آیات قرآن خلقت مستقل آدم است.<ref>سبحانی،‌ مدخل مسائل جدید در علم کلام، ج۱، ص۲۲۷-۲۲۹.</ref>
-===ناتمامی نظریه تکامل و استناد به ظاهر آیات قرآن در خلقت===
-برخی از اندیشمندان شیعه نظریه تکامل را اثبات‌نشده و دلایل آن را ناکافی می‌دانند. و بر این باورند که شواهد ارائه‌شده در صورت درست بودن حداکثر می‌توانند تغییرات جزئی در خلقت را اثبات کنند نه نظریه عمومی تکامل را. بنابر این ظاهر آیات قرآن که دلالت بر خلقت مستقل انسان می‌کند معارض علمی ندارد.<ref>کلانتری، «تبیین موضع تعارض ظاهری نظریه تکامل و آیات آفرینش و آرای قرآن‌پژوهان در حل آن»، ص۱۷.</ref> سید محمدحسین طباطبایی مفسر قرآن، از جمله این افراد است. که معتقد به خلقت مستقل انسان است.<ref>خسروپناه، کلام جدید،‌ ۱۳۷۹ش، ص۴۱۰.</ref> محمدتقی جعفری و محمدتقی مصباح یزدی دو اندیشمند دیگر شیعه گامی فراتر رفته و ضمن ناتمام دانستن دلایل و شواهد نظریه تحول انواع دلالت صریح آیات قرآن بر خلفت مستقل انسان را نیز پذیرفته‌اند.<ref>کلانتری، «تبیین موضع تعارض ظاهری نظریه تکامل و آیات آفرینش و آرای قرآن‌پژوهان در حل آن»، ص۱۹-۲۰.</ref>
 ==نکته مهم==