حسین خلیلی تهرانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''میرزاحسین خلیلی تهرانی'''؛(1230ق ـ 1326ق) [[فقیه]] و [[مرجع تقلید]] امامی [[قرن سیزدهم]] و [[قرن چهاردهم|چهاردهم]] و از رهبران روحانی [[نهضت مشروطه]] [[ایران]] . وی در [[نجف]] ازمحضر بزرگانی همچون [[محمدحسن نجفی]] (صاحب جواهر) و [[شیخ انصاری]] بهره علمی برد تا اینکه خود از مراجع بنام جهان [[تشیع]] شد وی از کسانی بود که به امور سیاسی و اجتماعی ایران با حساسیت ویژه می نگریست و در موارد زیادی نسبت به این مسایل واکنش نشان می داد از جمله در عزل [[امین السلطان]] (صدراعظم وقت ایران)و در جریان نهضت مشروطه تلاش های فراوانی انجام داد.

 

وی در سال 1230ق در نجف متولد شد.<ref>آقابزرگ طهرانی، 1404، جزء 1، قسم 2، ص 573</ref> ابتدا نزد پدرش [[حاج میرزا خلیل]]، و برادرش [[حاج ملاعلی]]، درس خواند و پس از اتمام مرحله سطح ، در محضر محمدحسن نجفی (صاحب جواهر ، متوفی 1266) و بعد از وفات او در محضر شیخ انصاری (متوفی 1281) تحصیل کرد و از آنان و برخی دیگر از علما، از جمله [[مولی زین العابدین گلپایگانی]]، اجازه روایت گرفت. <ref>رجوع کنید به حرزالدین، ج 1، ص 279ـ 280؛ آل محبوبه ، ج 2، ص 226ـ227؛ آقابزرگ طهرانی، 1403، ج 1، ص 183، ج 19، ص 60</ref> سپس در نجف به تدریس [[فقه]] پرداخت. احاطه او بر فروع فقهی و تسلطش را در تدریس ستوده و گفته اند که از آرای بلند و قدرت بیان فوق العاده برخوردار بود.<ref>آل محبوبه ، ج 2، ص 226؛ آقابزرگ طهرانی، 1404، جزء 1، قسم 2، ص 573 ـ574.</ref>

 

وی پس از وفات [[شیخ محمدحسین کاظمی]] (1308)، یکی از مراجع تقلید شد و در پی رحلت [[میرزای شیرازی]] (1312)، از بزرگترین مراجع تقلید به شمار آمد و مقلدان فراوانی در [[ایران]] و [[هند]] و [[عراق]] و دیگر بلاد [[اسلام|اسلامی]] یافت. <ref>حرزالدین ، ج 1، ص 277؛ آقابزرگ طهرانی ، 1404، جزء 1، قسم 2، ص 574.</ref>

* [[شیخ مرتضی آشتیانی]] <ref>برای اسامی دیگر شاگردان اورجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، 1404، جزء 1، قسم 2، ص 574؛آقابزرگ طهرانی، 1403، ج 2، ص 99، 414، ج 6، ص 170، ج 10، ص 45؛ حسن امین ، ج 1، ص 52، ج 6، ص 182، 574.</ref>

 

همچنین [[آقابزرگ تهرانی]]،<ref> 1404، جزء 1، قسم 2، ص 574</ref> [[میرزاعلی اکبر همدانی]]،<ref>آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 17، ص 232</ref> [[شیخ محمد طالقانی]] <ref>حسینی ، ج 1، ص 536</ref> و [[شیخ محمدحسین کاشف الغطاء]]<ref>حرزالدین، ج 1، ص 281؛ آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 1، ص 183.</ref> از او اجازه روایت گرفتند.

تهرانی به امور سیاسی و اجتماعی ایران حساس بود. وی در 1321، به دنبال اوضاع نابسامان اقتصادی و اجتماعی ایران و نارضایتی مردم از کارهای امین السلطان (صدراعظم وقت )، همراه با [[آخوند ملامحمدکاظم خراسانی]] (متوفی 1329) به علمای ایران نامه نوشت و ناخشنودی خود را از سیاستهای نادرست امین السلطان نشان داد و حتی گفته اند که او را تکفیر نمود. این اقدامات بسیار مؤثر بود و موجب عزل امین السلطان شد.<ref>رجوع کنید به کسروی ، ص 31ـ32.</ref>

با آغاز نهضت مشروطه ، تهرانی همراه با آخوند خراسانی و [[ملاعبداللّه مازندرانی]] (متوفی 1331) از آن حمایت نمود. این سه روحانی ، که بعد از وفات میرزای شیرازی مرجعیت شیعیان را به عهده داشتند، با نامه ها و پیام ها و ارشادهای خود، سهم مهمی در پیروزی نهضت مشروطه داشتند. هدف آنان از این حمایت، که آن را از عمده ترین عوامل پیروزی مشروطه دانسته اند، حفظ مذهب اسلام و از میان برداشتن حکومت استبداد و کوتاه کردن دست متجاوزان خارجی بود. <ref>رجوع کنید به حائری ، ص 123ـ124، 133ـ134.</ref>

پس از پیروزی نهضت مشروطه و تأسیس مجلس شورا، قانون اساسی برای تصویب نزد این سه تن فرستاده شد و آنان نیز آن را تنفیذ کردند <ref>رجوع کنید به نجفی قوچانی ، ص 366</ref> و پس از آن نیز با ارسال نامه ها و تلگرامهای پی درپی ، به تقویت مجلس مبادرت نمودند. <ref>رجوع کنید به فضل اللّه نوری ، ج 2، ص 111ـ112، 126ـ127، 148 و جاهای دیگر.</ref>

پس از به توپ بسته شدن مجلس اول در 1326، تهرانی و دیگر علمای ایرانی مقیم [[عراق]]، بر شدت مبارزه خود با حکومت استبدادی و پشتیبانی از مشروطه خواهان افزودند. تهرانی و خراسانی و مازندرانی طردنمودن [[محمدعلی شاه]] را از «اوجب واجبات »، دادن مالیات به گماشتگان او را از «اعظم محرّمات » و کوشش در راه استقرار مشروطه را به منزله [[جهاد]] در رکاب [[امام زمان]] دانستند.<ref>رجوع کنید به ناظم الاسلام کرمانی ، بخش 2، ج 5، ص 353؛ حائری ، ص 110</ref> در زمان [[استبداد صغیر]]، یکی از مدارسی که تهرانی در نجف بنا نهاده بود، محل گردهمایی ایرانیان شد.<ref>آل محبوبه ، ج 1، ص 135؛ آقابزرگ طهرانی ، 1404، جزء 1، قسم 2، ص 575</ref> گفته اند که پس از بروز پاره ای انحرافات در نهضت مشروطه، تهرانی از حمایت آن اظهار پشیمانی می کرد.<ref>رجوع کنید به حرزالدین ، ج 1، ص 277ـ279.</ref>

 

وی یک زائرسرا و دو مدرسه علمیه و قنات در نجف، برای عموم وقت نمود. <ref>رجوع کنید به آل محبوبه ، ج 2، ص 226ـ 228؛ آقابزرگ طهرانی ، 1404، جزء 1، قسم 2، ص 575 ـ 577.</ref>

 

 

در ایران و [[هند]] و عراق برای او مراسم سوکواری برگزار کردند و بازار تهران چند روز تعطیل شد. شعرای بسیاری در رثای وی شعر سروده اند.<ref>رجوع کنید به ناظم الاسلام کرمانی ، بخش 2، ج 4، ص 238ـ239؛ آل محبوبه، ج 2، ص 228ـ229؛ آقابزرگ طهرانی ، 1404، جزء 1، قسم 2، ص 576</ref> پس از وفات تهرانی ، شایع شد که وی با زهر مسموم شده است و حتی او را «ذبیح اعظم » و «[[شهید اکبر]]» خواندند. <ref>ناظم الاسلام کرمانی ، بخش 2، ج 4، ص 246؛ حبیب آبادی ، ج 3، ص 898.</ref>

 

 

تهرانی در [[فقه]] و [[اصول فقه]] و [[رجال]] آثار بسیاری بر جای گذاشت . گفته شده است که تمامی آنها به خط خود او نزد شاگردش، [[محمدتقی گرگانی]]، بوده است. <ref>آقابزرگ طهرانی ، 1404، جزء 1، قسم 2، ص 575.</ref>

*[[ذریعة الوداد]]، شرحی است بر کتاب نجاة العباد محمدحسن نجفی و ظاهراً ناتمام مانده است.<ref>رجوع کنید به حرزالدین، ج 1، ص 280؛ آل محبوبه ، ج 2، ص 227</ref> این کتاب نخستین بار در [[بمبئی]] و سپس در 1312 در ایران چاپ سنگی شد و بارها در [[ایران]] به چاپ رسید. <ref>رجوع کنید به مشار، ستون 393؛ عوّاد، ج 1، ص 343؛ آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 10، ص 33.</ref>

*رسالاتی در باب بیع و خیارات، <ref>رجوع کنید به حرزالدین ، ج 1، ص 280؛ آل محبوبه ، ج 2، ص 227؛ آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 19، ص 59، ج 22، ص 273.</ref>

 

برخی فتواهای تهرانی، همراه با فتواهای بعضی علمای دیگر، در کتاب مجمع الرسائل در 1331 در تهران چاپ شده است.<ref>آقابزرگ طهرانی، 1403، ج 20، ص 30</ref> همچنین تقریراتی از دروس او را شاگردانش نوشته اند.<ref>رجوع کنید به محسن امین، ج 8، ص 151؛ آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 4، ص 372</ref> وی بر کتابهای بسیاری نیز تقریظ نوشته است <ref>برای نمونه رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 15، ص 320، ج 18، ص 89، ج 19، ص 68.</ref>

تهرانی شش پسر داشت که همگی در علوم دینی تحصیل کردند.<ref>رجوع کنید به حرزالدین، ج 1، ص 282؛ آل محبوبه ، ج 2، ص 228</ref>

معروفترین آنها، محمد، در نجف متولد شد و سطوح عالی فقه و اصول را نزد آخوند خراسانی و پدرش فراگرفت و از مشاهیر نجف گواهی اجتهاد دریافت کرد. <ref>خاقانی، ج 10، ص 453؛ آل محبوبه ، ج 2، ص245.</ref>

محمد از کودکی شعر می سرود، بیشتر اشعار او در مدح و رثای اهل بیت(ع) است . وی در برخی اشعارش مسلمانان را به بیداری فراخوانده است.<ref>رجوع کنید به خاقانی، ج 10، ص 454ـ460، 461ـ462</ref> در عین حال، اوقات زندگی را بیشتر به عبادت و ذکر و [[اعتکاف]] در حرم [[امیرمؤمنان]](ع) سپری کرد.<ref>خاقانی، ج 10، ص 453</ref>

{{پانویس|3}}