توبه: تفاوت میان نسخه‌ها

توبه به معنای «بازگشت» است.<ref>رجوع کنید به: جوهری، الصحاح، ذیل واژه «توب»؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه «توب».</ref> این کلمه در [[قرآن]] گاه برای انسان به کار رفته است و گاه برای [[خدا]] که در این موارد با حروف اضافه‌ متفاوت به کار می‌رود. این فعل وقتی برای انسان به کار می‌رود «تابَ إلَی اللهِ» به معنای بازگشت بنده از [[گناه]] به سوی خداوند است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به مجمع البیان طبرسی؛ محمدحسین طباطبائی، المیزان، ذیل مائده‌: ۷۴؛ اعراف‌: ۱۴۳؛ هود: ۳</ref> و وقتی درباره خداوند به کار می‌رود («تابَ اللهُ عَلَیهِ») به معنای غفران و بخشش خداوند نسبت به بنده و دادن توفیق توبه به اوست.{{یادداشت|{{متن قرآن|فَتَلَقَّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کلِماتٍ فَتابَ عَلَیهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحیمُ|ترجمه=آنگاه [[حضرت آدم|آدم]] کلماتی را از پروردگارش فرا گرفت و [خداوند] توبۀ او را پذیرفت. به راستی او خود بسیار توبه پذیر مهربان است.|سوره=بقره|آیه=۳۷}}}}<ref>اساس البلاغه زَمَخْشَری‌، ج۱، ص۸۴؛ ابن‌منظور، لسان العرب ذیل واژه «توب»؛ مرتضی زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ذیل «توب»</ref>

علاوه بر اینکه نام نهمین سوره قرآن، [[سوره توبه]] است، این واژه و مشتقات آن ۸۷ مرتبه<ref>انصاریان، توبه آغوش رحمت، ص ۱۰۰</ref> و در ۶۹ آیه مورد استفاده قرار گرفته‌اند.<ref>[https://www.313nafar.com/%D8%AA%D9%88%D8%A8%D9%87/، «توبه»]، سایت ۳۱۳ نفر یار قائم.</ref> قرآن پذیرش توبه را مخصوص کسانی می‌داند که در اثر نادانی کار ناشایستی انجام داده‌اند ولی به محض توجه توبه کرده‌اند،{{یادداشت|{{متن قرآن|إنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَی اللَّهِ لِلَّذینَ یعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ یتُوبُونَ مِنْ قَریبٍ فَأُولئِک یتُوبُ اللَّهُ عَلَیهِمْ وَ کانَ اللَّهُ عَلیماً حَکیماً|ترجمه=توبه، نزد خداوند، تنها برای کسانی است که از روی نادانی مرتکب گناه می‌شوند، سپس به زودی توبه می‌کنند اینانند که خدا توبهشان را میپذیرد، و خداوند دانای حکیم است.|سوره=۴|آیه=۱۷}}}} اما توبه کسانی که تا لحظه [[مرگ]] به کارهای ناشایست ادامه داده و هنگام مرگ به دنبال توبه هستند را مقبول نمی‌داند.{{یادداشت|{{متن قرآن|وَ لَیسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذینَ یعْمَلُونَ السَّیئاتِ حَتَّی إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّی تُبْتُ الْآنَ وَ لاالَّذینَ یمُوتُونَ وَ هُمْ کفَّارٌ أُولئِک أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلیماً|ترجمه=و توبه کسانی که گناه می‌کنند، تا وقتی که مرگ یکی از ایشان دررسد، میگوید: «اکنون توبه کردم»، پذیرفته نیست و [نیز توبه] کسانی که در حال کفر میمیرند، پذیرفته نخواهد بود، آنانند که برایشان عذابی دردناک آماده کردهایم.|سوره=۴|آیه=۱۸}}}}

عدالت نیكو است اما از دولتمردان نیكوتر، سخاوت نیكو است اما از ثروتمندان نیكوتر؛ تقوا نیكو است اما از علما نیكوتر؛ صبر نیكو است اما از فقرا نیكوتر، توبه نیكو است اما از جوانان نیكوتر و حیا نیكو است اما از زنان نیكوتر.{{یادداشت|{{عربی|اَلْعَدْلُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِی الاُمَراءِ اَحْسَنُ، وَ السَّخاءُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِی الاَغْنیاءِ اَحْسَنُ، اَلْوَرَعُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِی الْعُلَماءِ اَحْسَنُ، اَلصَّبْرُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِی الْفُقَراءِ اَحْسَنُ، اَلتَّوبَةُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِی الشَّبابِ اَحْسَنُ، اَلْحَیاءُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِی النِّساءِ اَحْسَنُ؛}}}}|تاریخ بایگانی| منبع = نهج الفصاحه ص۵۷۸، ح ۲۰۰۶| تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= #۶۶۷۷۸۸|حاشیه= ۵px|اندازه خط = ۱۵px|رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

توبه درجات متعددی دارد: توبه از [[کفر]] به ایمان، توبه از [[ايمان]] تقليدى يا ايمان سست به ايمان تحقيقى و محكم، توبه از [[گناهان کبیره]] و خطرناک، توبه از گناهان صغیره، توبه از فكر گناه هر چند آلوده به گناه نشود، توبه از [[ترک اولی]]، توبه از غفلت و بی‌توجهی به خدا.{{یادداشت|{{عربی|قَالَ الصَّادِقُ(ع) التَّوْبَةُ حَبْلُ اللَّهِ وَ مَدَدُ عِنَایتِهِ وَ لابُدَّ لِلْعَبْدِ مِنْ مُدَاوَمَةِ التَّوْبَةِ عَلَی كُلِّ حَالٍ وَ كُلُّ فِرْقَةٍ مِنَ الْعِبَادِ لَهُمْ تَوْبَةٌ فَتَوْبَةُ الْأَنْبِیاءِ مِنِ اضْطِرَابِ السِّرِّ وَ تَوْبَةُ الْأَوْلِیاءِ مِنْ تَلْوِینِ الْخَطَرَاتِ وَ تَوْبَةُ الْأَصْفِیاءِ مِنَ التَّنْفِیسِ وَ تَوْبَةُ الْخَاصِّ مِنَ الِاشْتِغَالِ بِغَیرِ اللَّهِ تَعَالَی وَ تَوْبَةُ الْعَامِّ مِنَ الذُّنُوب}} مصباح الشریعه، ص۹۷}}<ref> مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۲۴۲-۲۴۳.</ref>