نماز: تفاوت میان نسخه‌ها

'''نماز''' مهم‌ترین عمل عبادی مسلمانان که مشتمل بر اذکار و حرکات خاصی است. در روایات از آن به عنوان «ستون دین» و «شرط قبولی دیگر اعمال» یاد شده است. نماز احکام و آداب خاصی دارد؛ از جمله اینکه باید با [[وضو]] و رو به [[قبله]] خوانده شود. همچنین به دو شکل فُرادا و [[نماز جماعت|جماعت]] خوانده می‌شود و به جماعت‌خواندن آن توصیه شده است.

نمازها به واجب و مستحب تقسیم می‌شوند: [[نمازهای واجب]] عبارت‌اند از: [[نمازهای یومیه]]، [[نماز آیات]]، [[نماز طواف]]، [[نماز میت]]، [[نماز قضای والدین]] و نمازی که به سبب [[نذر]]، عهد و [[سوگند|قسم]] واجب شده باشد.[[نافله‌های روزانه|نافله‌های یومیه]] و [[نماز شب]] هم از [[نمازهای مستحب|نمازهای مستحب‌اند]].  

در روایات، برای ترک و سهل‌انگاری در نماز پیامدهایی ذکر شده است که از جمله آنها محرومیت از [[شفاعت|شفاعت اهل‌بیت]] است. به تأخیرانداختن نماز از اول وقت و خواندن نماز بدون خضوع و [[خشوع]] از مصادیق سبک‌شمردن نماز شمرده شده‌اند. همچنین یاد خدا، مبارزه با [[شرک]] و [[بت‌پرستی]]، جلوگیری از فساد از حکمت‌های وجوب آن ذکر شده است.

نماز در ادیان دیگر نیز وجود دارد؛ هرچند که شیوه آن بر حسب شریعت‌ها متفاوت است.

==جایگاه و اهمیت==

نماز، عمل عبادی مسلمانان است که در [[قرآن]] ۹۸ بار<ref>نوروزی، مقدمه‌ای بر فلسفه نماز، انتشارات یادآوران، ص۱۱۶.</ref> از آن یاد شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به سوره حج، آیه ۴۱؛ سوره بقره، آیه ۳؛ سوره نساء۱۰۳و۱۶۲؛ سوره مائده۶؛ سوره انفال آیات ۲،۳و۴؛ سوره ابراهیم آیه۳۱؛ سوره مومنون آیه ۲؛ سوره نمل آیات ۲و۳.</ref> بنا بر آیات قرآن، نماز عامل بازدارنده از گناه،<ref>سوره عنکبوت، آیه ۴۵.</ref> وسیلۀ رستگاری،<ref>سوره اعلی، آیه ۱۵و۱۴.</ref> یاری‌کننده انسان در مشکلات<ref>سوره بقره، آیه ۴۵.</ref> و از سفارش‌های مهم [[خدا]] به [[پیامبران]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به سوره مریم، آیه ۳۱.</ref> و از دغدغه‌های [[پیامبران]] به‌ویژه درباره خانواده‌شان<ref>نگاه کنید به سوره مریم، آیه ۵۵.</ref> است.

نماز از [[ضروری دین|ضروریات دین اسلام]]<ref>وزیری‌فرد، «بررسی انکار ضروری دین و آثار آن در فقه»، ص۱۸۳.</ref> و عبادتی است که [[فتوا|به‌فتوای]] فقیهان در هیچ حالی نباید ترک شود <ref>مدرسی، احکام مقدمات نماز، ۱۳۸۷ش، ص۶۱.</ref> و ترک آن از [[گناهان کبیره]]<ref>طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۴، ص۱۶۸.</ref> و نشانه [[کفر]] و [[منافق|نفاق]]<ref>پاینده، نهج الفصاحه، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۹.</ref> دانسته شده است. در کتاب‌های [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسایل‌الشیعه]] و [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مُستَدرَک]] بیش از ۱۱۶۰۰ [[حدیث]] در موضوع نماز نقل شده است.{{مدرک}} در کتاب‌های فقهی هم بخشی با عنوان کتاب‌الصلاة هست که به احکام و آداب نماز اختصاص دارد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۷، ص۲ به بعد.</ref>

درباره نماز آثاری به صورت مستقل نیز منتشر شده است که آمار آنها را تا سال ۱۳۷۶ش، حدود دوهزار کتاب و رساله و نیز صدها غزل و قصیده گفته‌اند.<ref>صحتی سردرودی، «کتاب‌شناسی گزینشی و توصیفی نماز»، ص۴۲.</ref> تا سال ۲۰۱۹م در جهان حدود سه میلیون ششصد هزار [[مسجد]] برای نمازخواندن احداث شده است.<ref>[https://mawdoo3.com/كم_عدد_المساجد_في_العالم «كم عدد المساجد في العالم»]، اکبر موقع عربی بالعالم.</ref> همچنین در اماکن عمومی و جاده‌ها مکانی به خواندن نماز اختصاص دارد که به آن نمازخانه می‌گویند.{{مدرک}}

به گفته [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری]] (درگذشت ۱۴۰۱ش) حدیث‌پژوه شیعه، نماز در اوایل [[بعثت]] و در [[مکه]] واجب شده است.<ref>محمدی ری‌شهری، شناخت‌نامه نماز، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۵۸.</ref> بر پایه روایتی که در [[بحار الانوار (کتاب)|بحارالانوار]] نقل شده است پیامبر(ص)، یک روز پس از بعثت، با [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]، [[حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها|حضرت خدیجه]] و دیگران نماز خوانده است.<ref>نگاه کنید به مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۱۷۹-۱۸۰.</ref>

===تعابیر به کار رفته در روایات درباره نماز===

[[پرونده:Amodadin.jpg|بندانگشتی|120px|چپ|خوشنویسی حدیث الصَّلوَةُ عِمَادُ الدِّين، به‌خط عبدالرحیم کهیا ثلث‌نویس اهل ترکیه{{مدرک}}]]{{ستون|۳}}

*ستون دین؛<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۷.</ref>

*اولین واجب الهی؛<ref> متقی، کنز العمال، ۱۳۶۴ق، ج۷، ح۱۸۸۵۱.</ref>

*اولین عملی که مورد حسابرسی قرار می‌گیرد؛<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۶۸.</ref>

*معراج مؤمن؛<ref>مجلسی، روضة المتقین، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۶، ۱۷، ۲۲۰ و۲۸۳.</ref>

*نشانه ایمان؛<ref> قطب راوندی، شهاب الاخبار، ۱۳۸۸ش، ص۵۹.</ref>

*بهترین وسیله [[تقرب]] به خدا؛<ref>ابن‌شعبه، تحت العقول، ‌۱۳۶۳ش، ص۴۵۵.</ref>

*کلید [[بهشت]]؛<ref>پاینده، نهج الفصاحه، ‌‌۱۳۸۷ش، حدیث ۱۵۸۸.</ref>

*وسیلۀ شناخت [[شیعه|شیعیان]] واقعی؛<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۱۰۳.</ref>

*وسیلۀ [[استجابت دعا]]؛<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۳۶۲ش، ج۸۲، ص۱.</ref>

*دژی در مقابل [[شیطان]]؛<ref>آمدی، غررالحکم، دانشگاه تهران، ص۵۶.</ref>

*کفارۀ [[گناه|گناهان]]؛<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ‌۱۳۷۶ش، ج۱، ص۲۴۸.</ref>

*وسیله راندن شیطان؛<ref> آمدی، غرر الحکم، دانشگاه تهران، ج۲ ص۱۶۶.</ref>

*جواز عبور از [[صراط|پل صراط]].<ref> مجلسی، بحار الانوار، ۱۳۶۲ش، ج۹۸، ص۱۶۸.</ref>   

'''رکعت دوم'''[[پرونده:Sajdeh.png|بندانگشتی|حالت قرار گرفتن بدن سجده]]بعد از سجدۀ دوم می‌ایستیم و مانند رکعت اول، [[سوره فاتحه|سوره حمد]] و سوره دیگری می‌خوانیم. سپس [[قنوت]] خوانده می‌شود. در قنوت، کف دست‌ها را رو به آسمان می‌کنیم و دعای قنوت را می‌خوانیم. پس از قنوت، به رکوع می‌رویم و ذکر رکوع را می‌گوییم. بعد از رکوع می‌ایستیم و مانند رکعت اول، دو سجده به جا می‌آوریم.<ref>نگاه کنید به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش، هدیه‌های آسمانی، ۱۴۰۱ش، ص۵۴-۵۵.</ref> در قنوت دعای «رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّار»{{یادداشت|خدایا در دنیا به ما خیر ونیکی عطا کن و در  آخرت نیز به ما خیر و نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش نجات بده»}} یا دعای دیگری خوانده می‌شود.

'''تشهد'''[[پرونده:Tashahhod.gif|بندانگشتی|حالت قرارگرفتن بدن در تشهد و سلام نماز]]بعد از سجده دوم، روی دو زانو می‌نشینیم و [[تشهد]] («اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ اِلاَّ الله وَحْدَهُ لاشَرِیكَ لَهُ، وَاَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُه، اَلّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد){{یادداشت|بر این حقیقت گواهی می‌دهم جز الله معبودی شایسته پرستش نیست و گواهی می‌دهم که محمَد بنده و پیامبر خداست. پروردگارا بر محمد و آل محمد درود فرست.}} را می‌خوانیم.<ref>نگاه کنید به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش، هدیه‌های آسمانی، ۱۴۰۱ش، ص۵۵.</ref>

'''سلامِ نماز'''

در نماز دورکعتی، پس از تشهد، [[سلام (نماز)|سلام نماز]] («اَلسَّلامُ عَلَیْكَ اَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ الله وَ بَرَکاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْنا وَ عَلی عِبادِ الله الصّالِحینَ، اَلسَّلامُ عَلَیكُمْ وَ رَحْمَةُ الله وَ بَرَکاتُهُ){{یادداشت|درود بر تو ای پیامبر، و رحمت و برکات خدا بر تو باد. درود بر ما و بر بندگان شایسته خدا باد. درود بر شما و رحمت خدا برشما باد.}} خوانده می‌شود و نماز پایان می‌یابد.<ref>نگاه کنید به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش، هدیه‌های آسمانی، ۱۴۰۱ش، ص۵۵.</ref>

''' رکعت‌های سوم و چهارم'''

[[پرونده:مهر (نماز).jpg|بندانگشتی|100px|تصویری از [[مهر نماز|مُهر نماز]] که [[شیعه|شیعیان]] معمولا به هنگام [[سجده]] پیشانی خود را بر آن قرار می‌دهند.]][[پرونده:آموزش نماز در کتب درسی ایران.PNG|بندانگشتی|120px|آموزش نماز در کتاب هدیه‌های آسمان پایه دوم دبستان در ایران]]{{اصلی|واجبات نماز}}

===مبطلات نماز===

نماز با یکی از موارد زیر باطل می شود:{{ستون|2}}

* سرزدن [[حدث اکبر]] (چیزی که موجب غُسل می‌شود) یا [[حدث اصغر|اصغر]] (چیزی که وضو را باطل می‌کند)؛

* برگرداندن رو از [[قبله]]؛

* سخن گفتن عمدی؛

* خنده باصدا و عمدی؛

* [[تکتف|تَکَتُّف]]: گذاشتن دست‌ها بر روی هم؛

* گریه عمدی و با صدای بلند برای کارهای دنیایی؛<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵-۲۹؛ بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح المسائل مراجع، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۱۴-۶۲۷.</ref>

* [[آمین]] گفتن پس از پایان [[سوره فاتحه|سوره حمد]]؛

* کاری که صورت نماز را برهم می‌زند؛ مانند بالا و پایین پریدن و دست زدن؛

* خوردن و آشامیدن؛

* شک کردن در تعداد رکعت خوانده‌شده در نمازهای دورکعتی و سه‌رکعتی یا دو رکعتِ اول نمازهای چهاررکعتی؛

*طهارت: واجب است برای نمازهای واجب، [[وضو]] گرفته شود.<ref>بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح المسائل مراجع، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۸۵.</ref> در مواردی به جای وضو، باید [[تیمم]] کرد؛ مانند پیدا نکردن آب، ضرر داشتن آب و تنگی وقت.<ref>بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح المسائل مراجع، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۶۵.</ref>

*[[مکان نمازگزار]]: برای مکان نمازگزار چند شرط بیان شده است؛ از جمله اینکه [[مباح]] باشد ([[غصب|غصبی]] نباشد)، بی‌حرکت باشد، [[نجس]] نباشد، جای پیشانی از جای زانوها بیش از چهار انگشت بالاتر یا پایین‌تر نباشد.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۶۲-۳۸۵.</ref>

*لباس نمازگزار: مرد باید عورتین و زن باید تمام بدن را بپوشاند؛ ولی پوشاندن گردی صورت و دست‌ها و پاها تا مچ لازم نیست.<ref>خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۴۱و۴۴۲.</ref>

*نماز باید رو به [[قبله]] (کعبه) خوانده شود.<ref>بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح المسائل مراجع، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۳۱.</ref>

*[[نماز شکسته]]: مسافر باید نمازهای چهاررکعتی را دورکعتی بخواند.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۱۴.</ref> برای تحقق [[سفر شرعی]]، شرایطی لازم است؛ از جمله اینکه مجموع رفت و برگشت سفر حداقل هشت [[فرسخ شرعی]] (بین ۴۰ تا ۴۵ کیلومتر) باشد.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۱۴.</ref>

آداب و مستحباتی برای نماز بیان شده است که برخی به این شرح‌اند: خواندن نماز در اول وقت، زینت کردن خود به هنگام نماز، خواندن نماز در [[مسجد]] و به [[نماز جماعت|جماعت]]، دعاکردن در آغاز نماز، [[حضور قلب]] و [[خشوع]].<ref>نگاه کنید به محمدی ری‌شهری، الصلاة فی الکتاب و السنة، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۴۹-۶۳.</ref> پس از نماز نیز اعمالی وارد شده است که به آنها [[تعقیبات]] گفته می‌شود؛ مثل خواندن [[آیة الکرسی|آیت‌الکرسی]]، گفتن ذکر [[تسبیحات حضرت زهرا(س)]] و [[سجده شکر]].<ref>نگاه کنید به محمدی ری‌شهری، الصلاة فی الکتاب و السنة، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۱۴۰-۱۴۴.</ref> برخی از این اعمال در [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح‌الجنان]] نیز آمده است.<ref>نگاه کنید به قمی، مفاتیح الجنان، بخش تعقیبات نماز، ص۱۲-۱۹.</ref>

[[پرونده:دستخط سید علی قاضی.jpg|بندانگشتی|دست‌خط [[سید علی قاضی طباطبایی]] «اگر نماز را تحفظ کردید همه چیزتان محفوظ می‌ماند.»]]{{اصلی|نمازهای واجب}}

*محروم ماندن از [[شفاعت|شفاعت اهل‌بیت]]:<ref>شیخ صدوق من لایحضره الفقیه،‌۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۰۶.</ref> بنا بر روایتی که ابوبصیر نقل کرده است، [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] زمانی که در حال [[احتضار]] بود بستگان خود را فراخواند و گفت: «شفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمارد نمی‌رسد.»<ref>شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۴۸۴.</ref>

*ابتلا به خصلت‌های پانزده‌گانه: بنا به روایتی که از پیامبر خطاب به [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] نقل شده است، کسی که نماز را سبک بشمارد خداوند او را به پانزده خصلت مبتلا می‌کند.<ref>ابن‌طاووس، فلاح السائل، ۱۴۰۶ق، ص۲۲.</ref>

# بی‌برکت شدن عمر؛

# بی‌برکت شدن مال؛

# بی‌نورشدن چهره؛

# پاداش نداشتن اعمال؛

# مستجاب نشدن دعایش؛

# بهره‌نبردن از دعای دیگران؛

# مرگ با خواری؛

#گرسنه مردن؛

#تشنه مردن، به گونه‌ای که هرچه آب بنوشد عطشش برطرف نمی‌شود؛

# فرشته‌ای در قبر او را زجر می‌دهد؛

# تاریکی قبر؛

# [[عذاب قبر|فشار قبر]]؛

# در قیامت، فرشته‌ای او را به صورت می‌کِشد و خلایق نگاه می‌کنند؛

# محاسبه سخت در قیامت؛

{{پایان}}به تأخیرانداختن خواندن نماز از اول وقت بدون عذر<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۰، ص۶.</ref> و خواندن نماز بدون خضوع و خشوع را از مصادیق سبک‌شمردن نماز می‌دانند.<ref>[https://hawzah.net/fa/LifeStyle/View/52184 «سبک شمردن نماز»]، خبرگزاری حوزه.</ref>

{{ببینید|تارک الصلاة}}

تقاوت‌هایی در نماز بین [[شیعه]] و مذاهب [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] وجود دارد که برخی از آنها عبارت‌اند از:

| خواندن [[سوره فاتحه|سوره حمد]] || در رکعت‌های اول و دوم واجب است. || در تمام رکعات نمازهای واجب و مستحب، واجب است. || در تمام رکعات نمازهای واجب و مستحب، واجب است. || در رکعت‌های اول و دوم واجب است.|| در تمام رکعات واجب است.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۱۰۹.</ref>

| گفتن [[بسم الله الرحمن الرحیم|بسم الله]] اول [[سوره]]|| جزو سوره است و گفتنش واجب. || نگفتن آن، مستحب است. || جزو سوره است و گفتنش واجب. || نگفتنش جایز است.|| جزو سوره است و گفتنش واجب.<ref> مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۱۰.</ref>

| [[قنوت]] ||در تمام نمازها مستحب است.|| فقط در [[نماز صبح]] جایز است. || فقط در نماز صبح جایز است. ||فقط در [[نماز وتر]] جایز است.|| فقط در نماز وتر جایز است.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۱۰.</ref>

| [[جهر|جَهر]] و [[اخفات]] (بلند و آرام خواندند برخی اجزای نماز) || جهر در نماز صبح، مغرب و عشاء، و اخفات در ظهر و عصر واجب است. ||جهر در نماز صبح، مغرب و عشاء، مستحب است. || جهر در نماز صبح، مغرب و عشاء، و اخفات در ظهر و عصر واجب است. || جهر و اخفات در هیچ‌یک از نمازها، واجب یا مستحب نیست.|| جهر در نماز صبح و مغرب و عشاء لازم است.<ref> مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۱۰.</ref>

| [[تکتف|تَکَتُّف]] || حرام و به نظر مشهور نماز را باطل می‌کند. || جایز است، نه واجب و نه مستحب. || مستحب و سنت است. || مستحب و سنت است.||مستحب و سنت است.<ref> مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۱۰.</ref>

| گفتن آمین پس از قرائت سوره حمد|| [[حرام]] است و نماز را باطل می‌کند.|| مستحب است. || مستحب است. || مستحب است.|| مستحب است.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۱۰-۱۱۱.</ref>

| [[رکوع]] و [[طمأنینه]] || خم شدن به میزانی که دست به زانوها برسد لازم و طمأنینه در رکوع واجب است. || خم شدن به میزانی که دست به زانوها برسد لازم و طمأنینه در رکوع واجب است. || خم شدن به میزانی که دست به زانوها برسد لازم است و طمأنینه در رکوع واجب است. || صِرف خم شدن کفایت می‌کند و طمأنینه لازم نیست.|| خم شدن به میزانی که دست به زانوها برسد لازم و طمأنینه در رکوع واجب است.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۱۱.</ref>

| ذکر رکوع || واجب است. || واجب نیست و مستحب است. || واجب نیست و مستحب است. || واجب نیست و مستحب است.|| واجب است.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۱۱.</ref>

| قیام بعد از رکوع || واجب است.|| واجب است. || واجب است. || واجب نیست.|| واجب است.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۱۱.</ref>

| [[اعضای سجده]] ||هنگام سجده، پیشانی و کف دو دست و زانوها و دو انگشت شست پا باید بر روی زمین قرار بگیرد. || لازم است پیشانی بر روی زمین قرار بگیرد و بقیه اعضا مستحب است. || لازم است پیشانی بر روی زمین قرار بگیرد و بقیه اعضا مستحب است. || لازم است پیشانی بر روی زمین قرار بگیرد و بقیه اعضا مستحب است.|| هفت عضو به‌همراه بینی لازم است بر روی زمین قرار بگیرد.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۱۲.</ref>

| [[طمأنینه]] در سجده || لازم است. || لازم است. || لازم است. || لازم نیست.|| لازم است.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۱۲.</ref>

| ذکر در سجده || واجب است. || [[مستحب]] است. || مستحب است. || مستحب است.|| مستحب است.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۱۲.</ref>

|[[تشهد]] ||وسط و انتهای نماز واجب است. ||وسط و انتهای نماز، مستحب است. ||وسط نماز، مستحب و انتهای نماز واجب است. || تشهد وسط و انتهای نماز، مستحب است. ||تشهد وسط و انتهای نماز واجب است.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۱۲و۱۱۳.</ref>

|[[سلام (نماز)|سلام نماز]] || [[فتوا|به‌فتوای]] مشهور میان متأخرین [[واجب]] است. ||واجب است. ||واجب است. ||مستحب است. || واجب است.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۱۴.</ref>

|شک در عدد رکعات نماز ||در شکِ بعد از رکعت دوم در نماز چهاررکعتی، بنا را بر بیشتر می‌گذاریم و [[نماز احتیاط]] می‌خوانیم. || در [[نمازهای واجب]]، بنا را بر کمتر می‌گذاریم و نماز را ادامه می‌دهیم ||در نمازهای واجب، بنا را بر کمتر می‌گذاریم و نماز را ادامه می‌دهیم. ||در نمازهای واجب، اگر اولین بار در عمرمان پیش آمده که شک می‌کنیم، نماز را از اول می‌خوانیم و در دفعات بعدی، بنا را بر کمتر می‌گذاریم. ||در تمام نمازهای واجب، بنا را بر کمتر می‌گذاریم و نماز را ادامه می‌دهیم.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۱۴.</ref>

|[[نماز شکسته|نماز مسافر]] ||نمازهای چهاررکعتی باید شکسته (دورکعتی) خوانده شود. ||بین شکسته و کامل مخیریم. || بین شکسته و کامل مخیریم. ||باید شکسته بخوانیم. || بین شکسته و کامل مخیریم.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۳۹.</ref>

|[[جمع بین دو نماز]]  ||جایز است. ||در حال سفر جایز است. ||در حال سفر جایز است. ||جایز نیست. || در حال سفر جایز است.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج‌۱، ص۱۴۲.</ref>

 

==حکمت وجوب نماز==

 

همچنین در آیه «وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي»<ref>سوره طه، آیه۱۴.</ref> هدف از نماز یاد خدا شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به مطهری، «فلسفه عبادت»، ص۱۵-۱۷.</ref> از [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] نقل شده است که خدا نماز را واجب کرد تا بندگان از [[تکبر]] دور باشند.<ref>طبرسی، الاحتجاج،‌ ۱۴۰۳ق، ج۱،‌ ص۱۰۷.</ref> در [[نهج البلاغه|نهج‌البلاغه]] نیز آمده است که نماز، خودبینی و کِبر را درهم می‌شکند.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، کلمات قصار ۲۵۲، ص۵۱۲.</ref>

نماز در تمام شریعت‌ها وجود داشته است؛ هرچند که شیوه ادای آن متفاوت بوده است.<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۱۲ق، ص۴۹۱.</ref> نماز در [[یهودیت]] «تِفیلا» و به صورت جمع، تفیلیم یا تفیلوت خوانده می‌شود و احکام آن در سیدور یا بخش‌های «میشنا» (کتب سنتی دعای دین یهود) آمده است. معمولاً در هر روز، سه نماز خوانده می‌شود و در روز شَبات (شنبه) و سایر روزهای مقدس، فرقه‌های اُرتُدُکس و محافظه‌کار نماز دیگری به نام موسف می‌خوانند.<ref>باقریان، «بررسی چگونگی نماز در ادیان الهی»، ص۲۱۹.</ref>

[[پرونده:کتاب آداب الصلاة امام خمینی.jpg|بندانگشتی|120px|کتاب آداب الصلاة تألیف امام خمینی]]درباره نماز آثاری به زبان‌های مختلف تألیف و ترجمه شده است.<ref>نگاه کنید به «کتابشناسی نماز»، ص۵۷و۵۸.</ref> برخی از آنها عبارت‌اند از:

*آداب نماز، نوشته [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]: این کتاب آداب قلبی و اسرار معنوی نماز را بیان می‌کند و دارای دو مقدمه است که نویسنده خطاب به فرزندان خود نوشته است.

*اسرار الصلوة اثر [[میرزا جواد ملکی تبریزی]]: کتابی است در تهذیب و حضورقلب و شناخت نماز.

*اسرار نماز، تألیف امام خمینی: تفسیری عرفانی نماز است، از [[اذان]] تا تشهد و سلام.

*الصلاة فی الکتاب و السنة، نوشته [[محمد محمدی ری‌شهری]]: این کتاب آیات قرآن و احادیث شیعه و سنی درباره لزوم نماز، حکمت نماز، نماز پیش از اسلام، برتری نماز، ویژگی نماز، اوقات نماز، آداب نماز و... را در بر دارد.

*رازهای نماز، تألیف [[عبدالله جوادی آملی]]: نگاهی فلسفی است به نماز و احکام آن.

== پانویس ==

{{پانویس|۲}}