تحلیل خمس: تفاوت میان نسخه‌ها

تحلیل خمس (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳۰ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۰۹

۱۶۸ بایت حذف‌شده ، ‏۳۰ مهٔ ۲۰۲۳

جز

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Roohish

Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor

۶٬۰۳۵

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{احکام}}
 {{مقاله توصیفی فقهی}}
-'''تحلیل خمس'''، به‌معنای بخشیده شدن [[خمس]]، اجازه‌ای است که از ناحیه [[امامان شیعه]] برای پرداخت نکردن [[خمس]] به [[شیعه|پیروانشان]] داده شده است. مستند این حکم صرفا [[حدیث|روایاتی]] است که از ناحیه برخی [[امامان شیعه|ائمه شیعه]] در کتب روایی وجود دارد. باتوجه به این روایات علت این مسئله پاکی نطفه شیعیان برشمرده شده است. به باور فقیهان باتوجه به روایات سه رویکرد نسبت به مسئله تحلیل خمس وجود دارد: ۱. لزوم پرداخت خمس و توجیه روایات تحلیل ۲. عدم لزوم پرداخت خمس به استناد روایات تحلیل ۳. قبول روایات تحلیل در صورت وجود برخی قیود مانند حضور معصوم، [[غیبت امام مهدی(عج)|غیبت]] او یا اختصاص به موارد خاصی مانند هزینه مسکن و ازدواج.
+'''تحلیل خمس''' به‌معنای بخشیده شدن [[خمس]]، اجازه‌ای است که از ناحیه [[امامان شیعه]] برای پرداخت نکردن [[خمس]] به [[شیعه|پیروانشان]] داده شده است. مستند این حکم صرفا [[حدیث|روایاتی]] است که از ناحیه برخی [[امامان شیعه|ائمه شیعه]] در کتب روایی وجود دارد. باتوجه به این روایات علت این مسئله پاکی نطفه شیعیان برشمرده شده است. به باور فقیهان باتوجه به روایات سه رویکرد نسبت به مسئله تحلیل خمس وجود دارد: ۱. لزوم پرداخت خمس و توجیه روایات تحلیل ۲. عدم لزوم پرداخت خمس به استناد روایات تحلیل ۳. قبول روایات تحلیل در صورت وجود برخی قیود مانند حضور معصوم، [[غیبت امام مهدی(عج)|غیبت]] او یا اختصاص به موارد خاصی مانند هزینه مسکن و ازدواج.
 [[ناصر مکارم شیرازی]] معتقد است هیچ دلیل قابل قبولی برای تحلیل خمس در دست نیست و صرفا خمس در پولی که جهت [[مهریه|مهریه زنان]] یا خرید [[کنیز]] داده می‌شود بخشیده شده تا مشکلی از جهت [[حلال‌زادگی]] برای شیعیان پیش نیاید. [[سید ابوالقاسم خویی]] تحلیل خمس را مختص به مالی می‌داند که خمس آن پرداخت نشده و از غیر شیعه به شیعه منتقل می‌شود. در مقابل روایات تحلیل خمس، روایاتی وجود دارد که به لزوم پرداخت خمس و راضی نبودن [[اهل‌بیت(ع)]] به استفاده از خمس اشاره دارند. این روایات به اخبار تشدید خمس معروف هستند.
@@ خط ۱۱: / خط ۱۱: @@
 == دیدگاه فقیهان ==
-در برداشت فقیهان از روایات تحلیل خمس دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد.<ref>نورمفیدی، «بررسی اخبار تحلیل خمس»، وبگاه اطلاع‌رسانی سید مجتبی نور مفیدی ؛ نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۱۵۲.</ref> نظرات فقیهان در این‌باره به سه دسته قابل تقسیم است.<ref>نورمفیدی، «بررسی اخبار تحلیل خمس»، وبگاه اطلاع‌رسانی سید مجتبی نور مفیدی.</ref>
+در برداشت فقیهان از روایات تحلیل خمس دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد.<ref>نورمفیدی، «بررسی اخبار تحلیل خمس»، وبگاه اطلاع‌رسانی سید مجتبی نورمفیدی ؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۱۵۲.</ref> نظرات فقیهان در این‌باره به سه دسته قابل تقسیم است.<ref>نورمفیدی، «بررسی اخبار تحلیل خمس»، وبگاه اطلاع‌رسانی سید مجتبی نورمفیدی.</ref>
 # لزوم پرداخت خمس و تاویل احادیث تحلیل خمس: به نقل [[علامه حلی]]، [[ابن‌جنید]] معتقد است تحلیل خمس از ناحیه ائمه(ع) شرعا ممکن نیست. چرا که تحلیل هر مالی باید از ناحیه مالک آن انجام شود و این در حالی است که امام مالک خمس نیست و صرفا حق تصرف در خمس را دارد.<ref>حلی (علامه)، مختلف الشیعة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۴۰.</ref> همچنین [[سلار]] تحلیل را مختص [[انفال]] دانسته و پرداخت خمس را واجب می‌داند.<ref>سلار، المراسم العلویة، ۱۴۰۴ق، ص۱۴۰؛ عبداللهی؛ قراملکی؛ مومنی؛ امام، «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۴۲.</ref>
-# عدم لزوم پرداخت خمس به استناد اخبار تحلیل: به باور [[یوسف بن احمد بحرانی|بحرانی]] در [[الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة (کتاب)|کتاب حدائق]] در مقابل نظریه لزوم پرداخت خمس، برخی چون [[محمدباقر سبزواری]] نویسنده کتاب [[ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد (کتاب)|ذخیرة المعاد]] و همچنین [[عبدالله بن صالح بحرانی]] با استناد به روایاتی که در آنها بدون هیچ قیدی، خمس برای [[شیعه|شیعیان]] حلال شده است، به طور مطلق قائل به لزوم نپرداختن خمس برای شیعیان شده‌اند.<ref>بحرانی، حدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، ۱۴۰۵ق، ج۱۲، ص۴۳۸.</ref>
+# عدم لزوم پرداخت خمس به استناد اخبار تحلیل: به باور [[یوسف بن احمد بحرانی|بحرانی]] در [[الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة (کتاب)|کتاب حدائق]] در مقابل نظریه لزوم پرداخت خمس، برخی چون [[محمدباقر سبزواری]] نویسنده کتاب [[ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد (کتاب)|ذخیرة المعاد]] و همچنین [[عبدالله بن صالح بحرانی]] با استناد به روایاتی که در آنها بدون هیچ قیدی، خمس برای [[شیعه|شیعیان]] حلال شده است، به طور مطلق قائل به لزوم نپرداختن خمس برای شیعیان شده‌اند.<ref>بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۴۰۵ق، ج۱۲، ص۴۳۸.</ref>
 # پذیرفتن اخبار تحلیل با در نظر گرفتن قیود و شرایط خاص: عده‌ای از فقیهان تحلیل خمس را با ذکر قید و شرط خاصی پذیرفته‌اند که برخی از نظریات در این‌باره چنین است:
-# تحلیل مربوط به مناکح، مسکن و تجارت در [[غیبت امام مهدی(عج)|زمان غیبت]] است. این قول به مشهور فقیهان مانند [[شیخ طوسی]]<ref>حلی، مختلف الشیعة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۳۹.</ref> و [[شهید اول]]<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۸۰.</ref> نسبت داده شده است. به گفته [[شهید ثانی]] مقصود از مناکح کنیزان آزاد شده در زمان غیبت، مبلغی که در ازای آنها پرداخت می‌شود و همچنین [[مهریه|مهریه زنان]] از سود کسب و کار است. و مقصود از مساکن هزینه مسکن بدست آمده از سود کسب و کار و مقصود از متاجر مبلغی است که از فرد غیر معتقد به خمس به انسان می‌رسد.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۸۰.</ref>
+# تحلیل مربوط به مناکح، مسکن و تجارت در [[غیبت امام مهدی(عج)|زمان غیبت]] است. این قول به مشهور فقیهان مانند [[شیخ طوسی]]<ref>حلی، مختلف الشیعة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۳۹.</ref> و [[شهید اول]]<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۸۰.</ref> نسبت داده شده است. به گفته [[شهید ثانی]] مقصود از مناکح کنیزان آزاد شده در زمان غیبت، مبلغی که در ازای آنها پرداخت می‌شود و همچنین [[مهریه|مهریه زنان]] از سود کسب و کار است. و مقصود از مساکن هزینه مسکن بدست آمده از سود کسب و کار و مقصود از متاجر مبلغی است که از فرد غیر معتقد به خمس به انسان می‌رسد.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۸۰.</ref>
 # بنابر برداشت برخی از پژوهشگران از عبارات ابن‌جنید، تحلیل، مختص به زمان حضور امام معصوم(ع) است. او معتقد است. هر امام می‌تواند مالی را که تحت اختیار اوست حلال کند. بنابراین حکم تحلیل خمس بعد از زمان حضور آن امام ملغی است.<ref>عبداللهی؛ قراملکی؛ مومنی؛ امام، «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۱۹.</ref>
-# [[شیخ مفید]] و [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] معتقدند تحلیل خمس با توجه به تعلیلِ پاکیِ ولادت، مختص به کنیزان و مهر زنان است.<ref>مفید، المقنعة، ۱۴۱۳ق، ص۲۸۵؛ مکارم شیرازی، «استفتاء درمورد بخشیده شدن خمس در زمان غیبت»، وبگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت الله ناصر مکارم شیرازی.</ref>
+# [[شیخ مفید]] و [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] معتقدند تحلیل خمس با توجه به تعلیلِ پاکی ولادت، مختص به کنیزان و مهر زنان است.<ref>مفید، المقنعة، ۱۴۱۳ق، ص۲۸۵؛ مکارم شیرازی، «استفتاء درمورد بخشیده شدن خمس در زمان غیبت»، وبگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت الله ناصر مکارم شیرازی.</ref>
 # به باور [[شیخ حر عاملی|صاحب وسائل]] تحلیل صرفا در صورت ناتوانی پرداخت آن به امام و سادات، مجاز است.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۹، ص۵۴۳.</ref>
-# تحلیل مختص به [[سهم امام]] است. این نظریه مختار [[سید محمد موسوی عاملی|صاحب مدارک]]، [[یوسف بن احمد بحرانی|محدث بحرانی]] و [[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]] است.<ref>نورمفیدی، «بررسی اخبار تحلیل خمس»، وبگاه اطلاع‌رسانی سید مجتبی نور مفیدی.
+# تحلیل مختص به [[سهم امام]] است. این نظریه مختار [[سید محمد موسوی عاملی|صاحب مدارک]]، [[یوسف بن احمد بحرانی|محدث بحرانی]] و [[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]] است.<ref>نورمفیدی، «بررسی اخبار تحلیل خمس»، وبگاه اطلاع‌رسانی سید مجتبی نورمفیدی.
 </ref>
 # اختصاص تحلیل به هر مالی که خمس آن داده نشده و به شیعیان منتقل می‌شود. این قول را [[سید ابوالقاسم خویی]] اختیار کرده است.<ref>خویی، موسوعة الامام خویی، ۱۴۱۸ق، ج۲۵، ص۳۵۳.</ref>
@@ خط ۳۱: / خط ۳۱: @@
 * بحرانی، یوسف، حدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، نشر جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
 * بغدادی (شیخ مفید)، محمد، المقنعة، نشر کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
-* حلی (علامه حلی)، یوسف، مختلف الشيعة في أحكام الشريعة‌، نشر جامعه مدرسین، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
+* حلی (علامه حلی)، یوسف، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة‌، نشر جامعه مدرسین، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
 * خویی، سید ابوالقاسم، موسوعه الامام خوئی، موسسه احیاء الاثار الامام الخویی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
-* دیلمی، سلار، المراسم العلوية و الأحكام النبوية في الفقه الإمامي‌، منشورات الحرمین، قم، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
+* دیلمی، سلار، المراسم العلویة و الأحکام النبویة فی الفقه الإمامی‌، منشورات الحرمین، قم، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
 * شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، روضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (محشی کلانتر)، داوری، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
-* عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البيت عليهم السلام‌، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
+* عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
 * عبداللهی، حمیده و علی قراملکی و عابدین مومنی و سید محمدرضا امام، «[http://ensani.ir/fa/article/download/273297 نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه]»، دوفصلنامه مطالعات اسلامی فقه و اصول، سال ۴۱، شماره پیاپی ۸۳/۱، پاییز و زمستان ۱۳۸۸ش.
 * مکارم شیرازی، ناصر، «[https://www.makarem.ir/main.aspx?reader=1&lid=0&mid=13182&catid=6512&pid=61762 استفتاء درمورد بخشیده شدن خمس در زمان غیبت]»، وبگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت الله ناصر مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۲/۰۳/۰۶ش.
@@ خط ۴۱: / خط ۴۱: @@
 * نورمفیدی، مجتبی، [https://m-noormofidi.com/1399/09/08/جلسه-شانزدهم-اخبار-تحلیل-خمس/ بررسی اخبار تحلیل خمس]، وبگاه اطلاع رسانی سید مجتبی نورمفیدی، تاریخ مطلب: ۱۳۹۳/۰۱/۱۸ش، تاریخ بازدید: ۱۴۰۲/۰۳/۰۶ش.
 {{پایان}}
 [[رده:اصطلاحات فقهی]]
 [[رده:مقاله‌های جدید]]
 [[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت ب]]