Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۴۷۰
ویرایش
تبعید امام خمینی به ترکیه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←اهمیت و جایگاه
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جز (←اهمیت و جایگاه) |
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جز (←اهمیت و جایگاه) |
||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
|مرتبط = [https://commons.wikishia.net/common/File:سخنرانی_امام_خمینی_علیه_کاپیتولاسیون.mp3 صوت امام خمینی علیه کاپیتولاسیون ۴ آبان ۱۳۴۳ش] | |مرتبط = [https://commons.wikishia.net/common/File:سخنرانی_امام_خمینی_علیه_کاپیتولاسیون.mp3 صوت امام خمینی علیه کاپیتولاسیون ۴ آبان ۱۳۴۳ش] | ||
}} | }} | ||
'''تبعید امام خمینی به ترکیه''' | '''تبعید امام خمینی به ترکیه''' در [[۱۳ آبان]] [[سال ۱۳۴۳ هجری شمسی|سال ۱۳۴۳ش]] از حوادث مهم در فرایند شکل‌گیری انقلاب اسلامی در ایران بود. دستگیری [[سید روح‌الله موسوی خمینی|سید روح‌الله خمینی]] مرجع تقلید وقت شیعیان، اخراج از ایران و اقامت اجباری او در [[ترکیه]] توسط [[پهلوی|حکومت پهلوی]] در پی اعتراض او به تصویب قانون [[کاپیتولاسیون]] در مجلس شورای ملی وقت انجام شد. خمینی در سخنرانی [[۴ آبان|چهارم آبان]] که از آن به‌عنوان سرآغاز مرحله دوم رهبری نهضت اسلامی یاد شده است، این طرح را سند بردگی و اقرار به مستعمره بودن [[ایران]] دانست و سکوت در مقابل این طرح را [[گناهان کبیره|گناه کبیره]] خواند. | ||
تبعید امام خمینی به‌عنوان نقطه عطفی در تاریخ [[انقلاب اسلامی ایران]] دانسته شده که تحولاتی را در مردم ایجاد کرد و تا سال‌ها بعد موجب حرکت‌های انقلابی شد. کشته‌شدن حسنعلی منصور در بهمن ۱۳۴۳ش، تعطیلی [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]]، [[نماز جماعت]] و بازارها در شهرهای مختلف، تلگراف و اعلامیه حمایت علما و [[مرجع تقلید|مراجع]] همچون [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی|مرعشی نجفی]] و [[سید محمدرضا گلپایگانی|گلپایگانی]] از سید روح‌الله خمینی برخی از واکنش‌ها پس از سخنرانی و تبعید او بود. | تبعید امام خمینی به‌عنوان نقطه عطفی در تاریخ [[انقلاب اسلامی ایران]] دانسته شده که تحولاتی را در مردم ایجاد کرد و تا سال‌ها بعد موجب حرکت‌های انقلابی شد. کشته‌شدن حسنعلی منصور در بهمن ۱۳۴۳ش، تعطیلی [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]]، [[نماز جماعت]] و بازارها در شهرهای مختلف، تلگراف و اعلامیه حمایت علما و [[مرجع تقلید|مراجع]] همچون [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی|مرعشی نجفی]] و [[سید محمدرضا گلپایگانی|گلپایگانی]] از سید روح‌الله خمینی برخی از واکنش‌ها پس از سخنرانی و تبعید او بود. امام خمینی در [[۱۳ مهر]] [[سال ۱۳۴۴ هجری شمسی|۱۳۴۴ش]] پس از ۱۱ ماه تبعید در ترکیه، به [[عراق]] منتقل شد. | ||
امام خمینی در [[۱۳ مهر]] [[سال ۱۳۴۴ هجری شمسی|۱۳۴۴ش]] پس از ۱۱ ماه تبعید در ترکیه، به [[عراق]] منتقل شد. | |||
== اهمیت و جایگاه == | == اهمیت و جایگاه == | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۲: | ||
| عرض = ۲۵% | | عرض = ۲۵% | ||
}} | }} | ||
[[پرونده:تصویب کاپیتولاسیون در مجلس شورای ملی.jpg|200px|بندانگشتی| تصویری از تصویب کاپیتولاسیون در مجلس شورای ملی در سال ۱۳۴۳ش]] | [[پرونده:تصویب کاپیتولاسیون در مجلس شورای ملی.jpg|200px|بندانگشتی| تصویری از تصویب کاپیتولاسیون در مجلس شورای ملی در سال ۱۳۴۳ش]] | ||
== زمینه شکل‌گیری و تبعید == | == زمینه شکل‌گیری و تبعید == | ||
۲۱ مهر ۱۳۴۳ش حسنعلی منصور نخست‌وزیر وقت [[پهلوی|حکومت پهلوی]]، طرحی در مجلس شورای ملی به نام کاپیتولاسیون (capitulation) یا قضاوت کنسولی{{یادداشت| کاپیتولاسیون، واژه‌ای فرانسوی به معنای قرارداد که به موجب آن، دولت‌ها حق ندارند که اتباع و کارگزاران کشورهای ابرقدرت را در صورت هرگونه تخلفی در دادگاه‌های کشور خود محاکمه کنند؛ بلکه باید این موضوع را به محاکم قضایی کشورهای خودشان بسپارند.(گلی زواره، غلامرضا، «کاپیتولاسیون؛ نمادی از نفوذ همه جانبه اجانب در ایران»، در مجله مبلغان، شماره ۲۰۹، آذر و دی ۱۳۹۵ش. ص۶۹.)}} تصویب کرد.<ref>گلی زواره، «کاپیتولاسیون؛ نمادی از نفوذ همه جانبه اجانب در ایران»، ص۶۹.</ref> با تصویب این قانون، حکومت پهلوی به مستشاران آمریکایی ساکن در ایران مصونیت قضایی می‌داد که هیچ دادگاهی در ایران حق رسیدگی به جرم‌های آن‌ها را ندارد.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات سالهای ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸، ۱۳۸۸ش، ص۳۸.</ref> | ۲۱ مهر ۱۳۴۳ش حسنعلی منصور نخست‌وزیر وقت [[پهلوی|حکومت پهلوی]]، طرحی در مجلس شورای ملی به نام کاپیتولاسیون (capitulation) یا قضاوت کنسولی{{یادداشت| کاپیتولاسیون، واژه‌ای فرانسوی به معنای قرارداد که به موجب آن، دولت‌ها حق ندارند که اتباع و کارگزاران کشورهای ابرقدرت را در صورت هرگونه تخلفی در دادگاه‌های کشور خود محاکمه کنند؛ بلکه باید این موضوع را به محاکم قضایی کشورهای خودشان بسپارند.(گلی زواره، غلامرضا، «کاپیتولاسیون؛ نمادی از نفوذ همه جانبه اجانب در ایران»، در مجله مبلغان، شماره ۲۰۹، آذر و دی ۱۳۹۵ش. ص۶۹.)}} تصویب کرد.<ref>گلی زواره، «کاپیتولاسیون؛ نمادی از نفوذ همه جانبه اجانب در ایران»، ص۶۹.</ref> با تصویب این قانون، حکومت پهلوی به مستشاران آمریکایی ساکن در ایران مصونیت قضایی می‌داد که هیچ دادگاهی در ایران حق رسیدگی به جرم‌های آن‌ها را ندارد.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات سالهای ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸، ۱۳۸۸ش، ص۳۸.</ref> | ||
=== مخالفت با کاپیتولاسیون === | |||
سید روح‌الله خمینی پس از اطلاع از تصویب این طرح، در روز [[۴ آبان]] [[سال ۱۳۴۳ هجری شمسی|۱۳۴۳ش]] مصادف با [[۲۰ جمادی‌الثانی]] [[سال ۱۳۸۴ هجری قمری|۱۳۸۴ق]] روز ولادت [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت زهرا(س)]]، در منزل خود سخنرانی کرد.<ref>پسندیده، «تبعید حضرت امام به ترکیه و نجف؛ از زبان آیت الله پسندیده»، ص۲۶.</ref> وی سخنرانی خود را با [[آیه استرجاع]] آغاز کرد که نشان از رسیدن مصیبت بزرگی بود. او سپس با تشریح پیامدهای قانونی شدن این طرح، به مردم، ارتش، علما و ... هشدار داد.<ref>آقایی، «دوران تبعید امام خمینی(ره) در ترکیه»، ص۴۶-۴۷.</ref> آیت‌الله خمینی سکوت در مقابل چنین طرحی را [[گناهان کبیره|گناهی کبیره]] و مملکت را در اشغال [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] دانست که تمام گرفتاری‌های مردم [[ایران]] به آن‌ها می‌رسد.<ref>نگاه کنید به: خمینی، صحیفه امام خمینی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۱۵-۴۲۴.</ref> | |||
پس از سخنرانی نوار آن در سراسر ایران پخش شد و حتی بر اساس اسناد سازمان امنیت وقت از رادیو عراق نیز پخش گردید.<ref>آقایی، «دوران تبعید امام خمینی(ره) در ترکیه»، ص۴۷.</ref> پس از این سخنرانی، اعلامیه دیگری که سخنان امام خمینی در آن چاپ شده بود، در [[۹ آبان]] ۱۳۴۳ش نیز منتشر گردید.<ref>[https://irdc.ir/fa/news/3925 «ماجرای توزیع نسخه چاپی سخنرانی امام علیه کاپیتولاسیون در سراسر کشور/ عملکرد دارالتبلیغ در جهت انحراف مبارزه پس از تبعید امام»]، پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref> در این اعلامیه خمینی رأی مجلس را ننگین دانسته و آن را مخالف [[اسلام]] و [[قرآن]] ذکر کرد و کاپیتولاسیون را سند بردگی و اقرار به مستعمره بودن [[ایران]] دانست.<ref>صوفی‌آبادی، «کاپیتولاسیون؛ حق توحش امریکا از ملت ایران»، ص۴۷.</ref> | |||
[[ | |||
=== تبعید === | |||
در شب [[۱۳ آبان]] سال [[سال ۱۳۴۳ هجری شمسی|۱۳۴۳ش]]، مأموران حکومت پهلوی به دلیل سخنرانی و اعلامیه مخالفت سید روح‌الله خمینی با قانونی شدن کاپیتولاسیون در [[ایران]]، به منزل او در [[قم]] رفتند و پس از دستگیری، او را به [[تهران]] و سپس با هواپیمای نظامی به [[ترکیه]] تبعید کردند.<ref>عمید زنجانی، انقلاب اسلامی ایران؛ علل، مسائل و نظام سیاسی، ۱۳۹۱ش، ص۱۷۰.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|آیت‌الله خمینی]] ابتدا در آنکارا و پس از مدتی در شهر بورسای ترکیه ساکن شد.<ref>آقایی، «دوران تبعید امام خمینی(ره) در ترکیه»، ص۴۸-۵۰.</ref> پس از ۱۱ ماه زندگی، ترکیه تمایلی به ادامه حضور امام خمینی در آنجا نداشت؛ لذا وی در [[۱۳ مهر]] ۱۳۴۴ش ترکیه را ترک و به [[عراق]] منتقل شد.<ref>عمید زنجانی، انقلاب اسلامی ایران؛ علل، مسائل و نظام سیاسی، ۱۳۹۱ش، ص۱۶۹-۱۷۰.</ref> | |||
== واکنش‌ها == | == واکنش‌ها == | ||
[[پرونده:امام خمینی در حال پیاده روی در شهر بورسای ترکیه.jpg|200px|بندانگشتی|امام خمینی در حال پیاده‌روی در شهر بورسای [[ترکیه]]]] | [[پرونده:امام خمینی در حال پیاده روی در شهر بورسای ترکیه.jpg|200px|بندانگشتی|امام خمینی در حال پیاده‌روی در شهر بورسای [[ترکیه]]]] | ||
| خط ۵۲: | خط ۴۸: | ||
تعطیلی بازارهای [[قم]]، [[مشهد]]، [[تهران]] و برخی شهرهای دیگر، اعتصاب و تظاهرات مردم در شهرهای مختلف، تعطیلی [[درس‌های حوزه‌های علمیه]] و [[نماز جماعت|نمازهای جماعت]] به‌عنوان اعتراض به مدت ۱۵ الی ۳۰روز، تلگراف و اعلامیه علمای ایران و [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع قم]]، مشهد و نجف همچون [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی|مرعشی نجفی]] و [[سید محمدرضا گلپایگانی|گلپایگانی]] برخی از واکنش‌ها به تبعید [[سید روح‌الله موسوی خمینی|سید روح‌الله خمینی]] بود.<ref>شورای نویسندگان وزارت اطلاعات، حضرت آیت الله العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، ج۱، ۱۳۸۵ش، ص۱۲۱.</ref> | تعطیلی بازارهای [[قم]]، [[مشهد]]، [[تهران]] و برخی شهرهای دیگر، اعتصاب و تظاهرات مردم در شهرهای مختلف، تعطیلی [[درس‌های حوزه‌های علمیه]] و [[نماز جماعت|نمازهای جماعت]] به‌عنوان اعتراض به مدت ۱۵ الی ۳۰روز، تلگراف و اعلامیه علمای ایران و [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع قم]]، مشهد و نجف همچون [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی|مرعشی نجفی]] و [[سید محمدرضا گلپایگانی|گلپایگانی]] برخی از واکنش‌ها به تبعید [[سید روح‌الله موسوی خمینی|سید روح‌الله خمینی]] بود.<ref>شورای نویسندگان وزارت اطلاعات، حضرت آیت الله العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، ج۱، ۱۳۸۵ش، ص۱۲۱.</ref> | ||
کشتن حسنعلی منصور در کمتر از سه ماه پس از تبعید امام خمینی به دست اعضای هیئت‌های مؤتلفه اسلامی واکنش دیگری در مقابل ماجرای تبعید این مرجع تقلید بود که در رسانه‌های داخلی و بین‌المللی انعکاس پیدا کرد.<ref>منصوری، آشنايى با انقلاب اسلامى ايران، ۱۳۹۰ش، ص۱۷۹-۱۸۰.</ref> در ۲۹ آذر ۱۳۴۳ش عده‌ای از روحانیون قم با همکاری [[حزب مؤتلفه اسلامی|جمعیت مؤتلفه اسلامی]] نشریه‌ای به نام انتقام چاپ و منتشر کردند. نشریه حاوی افشاگری درباره دولت حسنعلی منصور و تبعید امام خمینی، اخبار مربوط به بازتاب تبعید امام خمینی به ترکیه و فعالیت‌های داخلی و خارجی در اعتراض به این تبعید بود.<ref>شورای نویسندگان وزارت اطلاعات، حضرت آیت الله العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، ج۱، ۱۳۸۵ش، ص۲۵۶.</ref> | |||
== تک‌نگاری== | == تک‌نگاری== | ||
درباره تبعید امام خمینی به ترکیه و طرح کاپیتولاسیون، چند کتاب به‌صورت مستقل به آن پرداخته است که برخی از آن‌ها به شرح ذیل است: | درباره تبعید امام خمینی به ترکیه و طرح کاپیتولاسیون، چند کتاب به‌صورت مستقل به آن پرداخته است که برخی از آن‌ها به شرح ذیل است: | ||
* | * تبعیدی ترکیه و ماجرای کاپیتولاسیون: تألیف امیرحسین زمانپور به شرح تصویب این طرح در مهرماه ۱۳۴۳ش در مجلس شورای ملی و بعد تبعید ۱۱ ماهه امام به [[ترکیه]] به دلیل واکنش به آن می‌پردازد. در این کتاب از خاطرات [[سید روح‌الله موسوی خمینی|سید روح‌الله خمینی]] رهبر انقلاب ایران و نزدیکانش برای شرح ماجرا استفاده شده است. این کتاب در سال ۱۳۹۱ش توسط شرکت تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر در قطع رقعی و در تیراژ ۳۰۰۰ نسخه انتشار یافت. | ||
* | * نشست تخصصی حق قضاوت کنسولی کاپیتولاسیون: مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات: که در سال ۱۳۸۳ش در [[تهران]] برگزار شد و در سال ۱۳۸۴ش در ۱۵۰۰ عدد توسط مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی در ۱۱۲صفحه منتشر شد. | ||
داستان فروش استقلال، کاپیتولاسیون در ایران و کاپیتولاسیون در تاریخ ایران از جمله کتاب‌های چاپ شده دیگر در این زمینه است.<ref>[https://www.ibna.ir/vdcdfj0xoyt0xn6.2a2y.html «کتاب‌ها از حق قضاوت كنسولی کمتر سخن گفته‌اند/ از كاپيتولاسيون در تاريخ ايران تا داستان فروش استقلال»]، سایت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا).</ref> | داستان فروش استقلال، کاپیتولاسیون در ایران و کاپیتولاسیون در تاریخ ایران از جمله کتاب‌های چاپ شده دیگر در این زمینه است.<ref>[https://www.ibna.ir/vdcdfj0xoyt0xn6.2a2y.html «کتاب‌ها از حق قضاوت كنسولی کمتر سخن گفته‌اند/ از كاپيتولاسيون در تاريخ ايران تا داستان فروش استقلال»]، سایت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا).</ref> | ||