سن رشد: تفاوت میان نسخه‌ها

به نظر [[صاحب ریاض]] تمام ادّله اعمّ از [[اجماع]]، [[آیه|آیات]] و [[روایت مستفیضه|روایات مستفیضه]]، که بر محجوریت کودک قبل از بلوغ، دلالت دارد، دلالت بر [[محجور|محجوریت]] سفیه بعد از [[بلوغ]] و رشد، نیز می‌باشد. <ref>طباطبایی، ریاض المسائل،۱۴۱۸ق، ج۹، ص۲۵۱.</ref>

احراز رشد کودک از طریق اختبار و آزمون، با واگذاری [[معاملات]] و تصرّفات مالی که متناسب با حرفه و شغل خانوادگی و طبقه اجتماعی اوست، امکان‌پذیر است. به‌عنوان مثال اگر از اولاد تاجر است، معاملاتی تحت‌نظر ولی به وی واگذار می‌شود، اگر این معاملات را بدون فریب خوردن و ضرر انجام داد، معلوم می‌شود رشید است. دختران نیز با توانایی بر حفظ اموال و جلوگیری از تبذیر، آزمایش می‌شوند. <ref>محقق حلّی، شرایع الاسلام،۱۴۰۸ق، ج۲، ص۸۵. شیخ طوسی، المبسوط،۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۸۴، علامه حلی، تحریر الاحکام الشرعیة،۱۴۲۰ق، ج۲، ص۵۳۶. محقق کرکی، جامع المقاصد،۱۴۱۴ق، ج۵، ص۱۸۳، شهید ثانی، مسالک الافهام،۱۴۱۳ق، ج۴، ص۱۵۰.</ref>  

برخی از فقها بر این باورند در اثبات رشید بودن کودک باید علم حاصل شود.<ref>محقق حلّی، شرایع الاسلام،۱۴۰۸ق، ج۲، ص۸۵.علامه حلی، قواعد الاحکام، ج۲، ص۱۳۴. فاضل لنکرانی، تفصیل الشریعة (کتاب الحجر)، ص۳۱۷.</ref> لیکن فقهایی مانند [[مقدس اردبیلی]]، صرف اطمینان به رشید بودن را کافی دانسته‌اند. <ref>مقدس اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ج۹، ص۲۰۶.</ref>

== زمان اختبار کودک ==

زمان آزمایش رشد کودک، قبل از [[بلوغ]] است، به طوری که بعد از بلوغ نیاز به آزمایش نداشته باشد و اموالش در اختیارش گذاشته شود.<ref>محقق حلّی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام،۱۴۰۸ق، ج۲، ص۸۷. علامه حلی، تذکرة الفقها، ج۱۴، ص۲۲۴. شهید ثانی، مسالک الافهام،۱۴۱۳ق، ج۴، ص۱۶۶. طباطبایی، ریاض المسائل،۱۴۱۸ق، ج۹، ص۲۵۰. صیمری بحرانی، غایة المرام، ج۲، ص۱۸۵.</ref> دلیل اختبار قبل از بلوغ آیه «وَ ابتَلُوا الیَتامی حَتَّی اِذا بَلَغُوا النِّکاحَ فَاِن آنَستُم مِّنهُم رُشدًا فَادفَعُوا اِلَیهِم اَموَالَهُم»<ref>نسا،آیه۶.</ref> است، که ظاهر آیه بیان می کند باید آزمایش قبل از بلوغ باشد، زیرا اولا [[عرف]] و لغت واژه‌ی یتیم را قبل از بلوغ می‌دانند و ثانیا لازمه حکم خدواند مبنی بر اینکه اموال کودک را وقتی به حد [[بلوغ]] و [[ازدواج|نکاح]] رسید در اختیارش قرار دهید، اختبار کودک قبل از بلوغ است.<ref>علامه حلی، تذکرة الفقها، ج۱۴، ص۲۲۵. شهید ثانی، حاشیة الشرائع، ص۴۱۵.</ref> به فتوای [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]، اگر احتمال رسیدن کودک به حدّ رشد، قبل از بلوغ او وجود داشته باشد، باید در آن زمان انجام شود، تا بعد از بلوغ فوراً اموالش در اختیارش قرار گیرد. در غیر این صورت، هر زمان که این احتمال وجود داشته باشد، آزمایش می‌شود، چه قبل از بلوغ و یا بعد از آن باشد. <ref>امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج۲، ص۱۷.</ref>  

* '''شهادت شهود'''، بنظر فقها اثبات رشد در مردان با شهادت مردان و در زنان با [[بینه شرعی|شهادت]] مردان و زنان ثابت می‌شود. <ref>محقق حلّی، شرایع الاسلام،۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۰۱. علامه حلی، قواعد الاحکام، ج۲، ص۱۳۴. محقق کرکی، جامع المقاصد،۱۴۱۴ق، ج۵، ص۱۸۶. فخرالمحققین، ایضاح الفوائد،۱۳۸۷ش، ج۲، ص۵۲. شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۱۰۴. خوانساری، جامع المدارک،۱۴۰۵ق، ج۳، ص۳۶۷.</ref>  

* '''خبر ثقه'''، بعضی از فقیهان بر این باورند رشد کودک با [[خبر ثقه]] نیز اثبات می‌گردد.<ref>خوانساری، جامع المدارک،۱۴۰۵ق، ج۳، ص۳۶۸.</ref>

 

# قرآن

# علامه حلی، حسن بن یوسف بن علی المطهر، تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، تحقیق: ابراهیم البهادری، اشراف: جعفر سبحانی تبریزی، قم، موسسة الامام الصادق، مطبعه، اعتماد، ۱۴۲۰ق.

# مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.

# فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی(ره)، چاپ: اول، ۱۴۰۴ق.

# امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، تهران، اسلامیه، ۱۳۸۶ش.

# فاضل آبی، حسن بن ابی‌طالب یوسفی، کشف الرموز، المحقق: الشیخ علی پناه الاشتهاردی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.

# فاضل مقداد، سیوری، مقداد بن عبدالله، کنزالعرفان، تصحیح عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، مکتب نوید اسلام، ۱۴۲۲ ق.

# کاشف الغطاء، محمدحسین، محمد ساعدی (محقق)، تحریر المجله، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی (المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه)، ۱۳۸۴ش.

# طباطبایی مجاهد، سیدمحمد، المناهل، قم، موسسه آل البیت.

# جوادی آملی، جواد، تسنیم، قم، اسرا، ۱۳۸۹ش.

# فاضل میبدی، «بلوغ از دیدگاه فقهی و کارشناسی»، سایت مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم.

# محمد ابراهیم جنّاتی، «بلوغ از دیدگاه فقه اجتهادی”، کیهان اندیشه، ش ۶۱ (مرداد و شهریور ۱۳۷۴ش).

# انصاری، قدرت الله، موسوعة أحکام الأطفال و أدلّتها، قم، مرکز فقه الأئمة الأطهار علیهم السلام، ۱۴۲۹ق.

# وهبه مصطفی زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلّته، دمشق، ۱۴۰۹ق.

# عبدالرحمان جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، استانبول ۱۴۰۴ق.

# شیخ صدوق (۳۸۱ق)، من لا یحضره الفقیه، قم: انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.

# سبزواری، سید عبد الاعلی، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، مؤسسه المنار، چاپ چهارم، ۱۴۱۳ق.

# امام خمینی، سیدروح‌الله، تحریر الوسیله، قم، مؤسسه مطبوعاتی إسماعیلیان.

# فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة، قم، مرکز فقه الائمه الاطهار( ع)، ۱۳۸۳ش.

# محمد حسین طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت ۱۳۹۰ـ۱۳۹۴ق.

# فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ۱۴۰۸ق.

# محمودبن عمر زمخشری، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت ( بی‌تا.).

# محمد باقر، مجلسی، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ه ق.

# لطفی، «استنباط احکام و حقوق محجورین از قرآن کریم»، ۱۳۸۰، ص ۲۲.

# وجدانی فخر، قدرت الله، الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة، قم، سما، ۱۳۸۴ش.

# حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، ۱۴۱۲ق.؟؟؟

# نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، ۱۴۰۸ق.

# علامه حلّی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم، ۱۴۲۰ق.

# ابن عربی، محمد بن عبدالله، احکام القرآن، بیروت-لبنان، دار الجیل، ۱۴۰۸ ه ق.

# بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۰۵ق.

# شیخ طوسی، محمد بن حسن، الخلاف فی الحکام، قم، ۱۴۱۷ق.

# شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (۱۰ جلدی)، محقق: کلانتر، محمد، قم، مکتبة الداوری، ۱۴۱۰ق.  

# ابن زهره حلی، حمزة بن علی، غنیة النزوع، قم، مؤسسة امام صادق(ع)، ۱۴۱۷ق.

# شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران، چاپ محمدتقی کشفی، ۱۳۸۷ش.

# بیهقی کیدری، اصباح الشیعه بمصباح الشریعه، تحقیق ابراهیم بهادری، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۶ق.

# محقق سبزواری، محمدباقر، کفایة الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۹۶ش.

# نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، چاپ عباس قوچانی، ۱۹۸۱م.

# مشهدی، میرزا محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، قم، دار الغدیر، ۱۴۲۳ق.  

# قطب راوندی، سعید بن عبدالله، فقه القرآن، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره)، ۱۴۰۵ ق.

# طباطبایی، سیدعلی، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۴۱۸ق.

# محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع‌الاسلام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.

# شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.

# علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۸ق.  

# علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، تهران، مکتبة المرتضویه.

# صیمری بحرانی، مفلح بن حسن، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، محقق: الشیخ جعفر الکوثرانی العاملی، دار الهادی.

# محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ: دوم، ۱۴۱۴ق.

# حلّی، فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف، ایضاح الفوائد، قم، مؤسسه اسماعیلیان، ۱۳۸۷ ق.

# خوانساری، سید احمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تهران، مکتبة الصدوق، چاپ دوم، ۱۴۰۵ق.