۱۷٬۸۱۵
ویرایش
الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (کتاب) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۶ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۷:۰۰
، ۶ دسامبر ۲۰۲۱بدون خلاصۀ ویرایش
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جز (←پیکربندی کتاب) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
'''الرَّوضَةُ البَهیَةُ فی شرح اللُّمعَةِ الدِّمِشقیَة''' معروف به '''شرح لمعه''' کتابی فقهی، جامع و غیراستدلالی نوشته [[شهید ثانی]] | '''الرَّوضَةُ البَهیَةُ فی شرح اللُّمعَةِ الدِّمِشقیَة''' معروف به '''شرح لمعه''' کتابی فقهی، جامع و غیراستدلالی نوشته [[شهید ثانی]] (درگذشته۹۶۵ق) است. این کتاب مشهورترین شرح بر کتاب [[اللمعة الدمشقیة]] تألیف [[شهید اول]] است. شرح لمعه از زمان نگارش تا کنون مورد توجه فقیهان شیعه بوده و بیش از یکصد شرح و حاشیه بر آن نگاشته‌اند. چنان‌که در بسیاری از [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] برای نخستین مرحله از آموزش دانش فقه به عنوان متن درسی تدریس می‌شود. این کتاب بارها به صورت سنگی و حروفی در کشورهای مختلف منتشر شده است و از آن‌جا که مورد مراجعه بسیاری از دانش‌پژوهان است، چندین ترجمه و شرح فارسی نیز بر آن نوشته شده است. مدیریت حوزه علمیه قم آن را به صورت تلخیص شده نیز منتشر کرده است. شرح لمعه تحت تأثیر [[جامع المقاصد فی شرح القواعد (کتاب)|جامع المقاصد]] محقق کَرَکی و مسالک الافهام کتاب دیگر شهید ثانی است. | ||
== ویژگی‌ها و جایگاه الروضة البهیة== | == ویژگی‌ها و جایگاه الروضة البهیة== | ||
===معرفی اجمالی=== | ===معرفی اجمالی=== | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
ویژگی‌های شرح لمعه یعنی جامع بودن، فراوانی فروعات فقهی و نیز توجه اجمالی به دلایل استنباط احکام <ref>سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، القسم الثانی، ج۲، ص۳۶۱.</ref> باعث شده است که این کتاب مورد توجه فقیهان پس از شهید ثانی قرار گرفته است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶</ref> و شرح‌ها و حاشیه‌های متعددی بر آن نوشته‌اند<ref>مختاری، الشهید الاول حیاته و آثاره، ص۳۷۴.</ref>هم‌چنین این کتاب به عنوان متن درسی در بسیاری از [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] شیعه تثبیت شده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶</ref> شرح لمعه نخستین کتاب فقهی است که طلاب علوم دینی آن را فرا می‌گیرند. در نظام آموزشی حوزه‌های علمیه ایران این کتاب از سال چهارم تا ششم طلبگی تدریس می‌شود.<ref>عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۹۶.</ref> این کتاب استدلالی نیست و در بسیاری از موارد دلایل حکم را ذکر نمی‌کند هر چند در توضیح برخی مسائل اشاره‌ای گذرا به دلیل حکم کرده است.<ref>عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۱۰۳.</ref> | ویژگی‌های شرح لمعه یعنی جامع بودن، فراوانی فروعات فقهی و نیز توجه اجمالی به دلایل استنباط احکام <ref>سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، القسم الثانی، ج۲، ص۳۶۱.</ref> باعث شده است که این کتاب مورد توجه فقیهان پس از شهید ثانی قرار گرفته است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶</ref> و شرح‌ها و حاشیه‌های متعددی بر آن نوشته‌اند<ref>مختاری، الشهید الاول حیاته و آثاره، ص۳۷۴.</ref>هم‌چنین این کتاب به عنوان متن درسی در بسیاری از [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] شیعه تثبیت شده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶</ref> شرح لمعه نخستین کتاب فقهی است که طلاب علوم دینی آن را فرا می‌گیرند. در نظام آموزشی حوزه‌های علمیه ایران این کتاب از سال چهارم تا ششم طلبگی تدریس می‌شود.<ref>عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۹۶.</ref> این کتاب استدلالی نیست و در بسیاری از موارد دلایل حکم را ذکر نمی‌کند هر چند در توضیح برخی مسائل اشاره‌ای گذرا به دلیل حکم کرده است.<ref>عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۱۰۳.</ref> | ||
=== نویسنده === | === نویسنده === | ||
نویسنده الروضة البهیة، زین‌الدین بن علی بن احمد عامِلی، معروف به شهید ثانی از فقیهان قرن دهم و درگذشته ۹۶۵ق است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۴۳.</ref> او نویسنده آثار مشهوری هم‌چون [[مسالک الافهام|مسالک | نویسنده الروضة البهیة، زین‌الدین بن علی بن احمد عامِلی، معروف به شهید ثانی از فقیهان قرن دهم و درگذشته ۹۶۵ق است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۴۳.</ref> او نویسنده آثار مشهوری هم‌چون [[مسالک الافهام|مسالک الافهام]]، [[منیة المرید فی ادب المفید و المستفید (کتاب)|مُنیَةُ المُرید]]، و [[مسکن الفؤاد عند فقد الاحبة و الاولاد (کتاب)|مُسَکِّنُ الفُؤاد]] است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۵۵.</ref>به نوشته [[سید محسن امین]]، زین‌الدین عاملی به دستور رستم پاشا، وزیر وقت [[حکومت عثمانی]] به جرم ترویج تشیع به شهادت رسید.<ref> امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۵۷.</ref> | ||
=== تاریخ نگارش=== | === تاریخ نگارش=== | ||
زین‌الدین عاملی که قصد نگاشتن شرحی بر کتاب لمعه داشت نخست حاشیه‌ای بسیار مختصر بر لمعه نگاشت که هیچ استدلالی در آن نبود. و پس از آن الروضة البهیة را شروع کرد. <ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶</ref> | زین‌الدین عاملی که قصد نگاشتن شرحی بر کتاب لمعه داشت نخست حاشیه‌ای بسیار مختصر بر لمعه نگاشت که هیچ استدلالی در آن نبود. و پس از آن الروضة البهیة را شروع کرد.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶</ref> | ||
کتاب حدود هشت سال پیش از شهادت نگاشته شده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۸</ref> به نقل از نسخه‌ای به خط مؤلف، آغاز نگارش آن در اوائل [[ربیع الاول]] ۹۵۶ق است. مؤلف در پایان جلد اول، تاریخ نگارش را [[۶ جمادی‌الثانی]] ۹۵۶ق نوشته است<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، تصحیح کلانتر، ج۴، | کتاب حدود هشت سال پیش از شهادت نویسنده آن نگاشته شده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۸</ref> به نقل از نسخه‌ای به خط مؤلف، آغاز نگارش آن در اوائل [[ربیع الاول]] ۹۵۶ق است. مؤلف در پایان جلد اول، تاریخ نگارش را [[۶ جمادی‌الثانی]] ۹۵۶ق نوشته است<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، تصحیح کلانتر، ج۴، ص۳۲۳.</ref> و پایان جلد دوم [[۲۱ جمادی‌الاول]] ۹۵۷ق در حدود ۱۵ ماه است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، تصحیح کلانتر، ج۱۰، ص ۳۲۹</ref> جلد اول را در سه ماه و جلد دوم را در یک سال نوشته است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۹۰؛ ج۱۱، ص۲۹؛ ج۱۴، ص۴۹؛ خوانساری، روضات الجنات، ج۳، ص۳۷۷.</ref> | ||
پس از نگارش شرح لمعه، برخی شاگردان وی آن را نزد وی فراگرفته‌اند. او در پایان یکی از نسخه‌های کتاب به قرائت ابن صائغ نزد او تصریح می‌کند.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، نسخه شماره ۴۸۸۶ کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی، به کتابت سید علی بن صائغ، پایان | پس از نگارش شرح لمعه، برخی شاگردان وی آن را نزد وی فراگرفته‌اند. او در پایان یکی از نسخه‌های کتاب به قرائت ابن صائغ نزد او تصریح می‌کند.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، نسخه شماره ۴۸۸۶ کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی، به کتابت سید علی بن صائغ، پایان ج۱ به نقل از دانشنامه جهان اسلام، مدخل الروضة البهیة.</ref> در نسخه‌ای دیگر به کتابت سید محمد بن احمد حسینی حلی، شهید ثانی قرائت کتاب نزد او را به تاریخ جمادی الثانی ۹۵۸ق امضا می‌کند.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، نسخه شماره ۲۰۱۷۲ کتابخانهٔ ملی، به کتابت سید محمد بن احمد حسینی حلی، پایان ج۱ به نقل از دانشنامه جهان اسلام، مدخل الروضة البهیة.</ref> | ||
== پیکربندی کتاب == | == پیکربندی کتاب == | ||
ساختار الروضة البهیة مطابق ساختاری است که [[محقق حلی]] برای علم فقه پیشنهاد کرده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۴</ref> و دارای ۵۲ فصل است. نویسنده هر فصل را کتاب نامیده است و هر یک را به یکی از ابواب فقه اختصاص داده است. در نسخه‌های چاپ سنگی و نیز در چاپ‌های رحلی که دو جلدی است، جلد اول از کتاب الطهارة تا کتاب العطیه و جلد دوم از کتاب | ساختار الروضة البهیة مطابق ساختاری است که [[محقق حلی]] برای علم فقه پیشنهاد کرده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۴.</ref> و دارای ۵۲ فصل است. نویسنده هر فصل را کتاب نامیده است و هر یک را به یکی از ابواب فقه اختصاص داده است. در نسخه‌های چاپ سنگی و نیز در چاپ‌های رحلی که دو جلدی است، جلد اول از کتاب الطهارة تا کتاب العطیه و جلد دوم از کتاب الاجاره تا کتاب الدیات است. | ||
{{ستون-شروع|۴}} | {{ستون-شروع|۴}} | ||
* [[طهارت|الطهارة]] | * [[طهارت|الطهارة]] | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
* [[حدود|الحدود]] | * [[حدود|الحدود]] | ||
* [[قصاص|القصاص]]. | * [[قصاص|القصاص]]. | ||
* دیات<ref>مکی عاملی، شرح اللمعة، ۱۳۸۶ق، فهرست کتاب.</ref> | * دیات<ref> مکی عاملی، شرح اللمعة، ۱۳۸۶ق، فهرست کتاب.</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== حاشیه‌نویسی‌ها، شرح‌ها و تعلیقات == | == حاشیه‌نویسی‌ها، شرح‌ها و تعلیقات == | ||
{{اصلی|فهرست شرح‌ها و حاشیه‌های الروضة البهیة}} | {{اصلی|فهرست شرح‌ها و حاشیه‌های الروضة البهیة}} | ||
در مقدمه کتاب موسوعة الشهید الثانی ۱۰۵ عنوان کتاب که به صورت شرح، حاشیه یا تعلیقه بر الروضة البهیة نوشته شده‌اند گردآوری شده است. <ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۳.</ref> که بخش زیادی از آن‌ها از الذریعه نقل شده است<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۲۰.</ref> | در مقدمه کتاب موسوعة الشهید الثانی ۱۰۵ عنوان کتاب که به صورت شرح، حاشیه یا تعلیقه بر الروضة البهیة نوشته شده‌اند گردآوری شده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۳.</ref> که بخش زیادی از آن‌ها از [[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|الذریعه]] نقل شده است<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۲۰.</ref> | ||
حاشیه‌های [[سلطان العلماء]]، [[ | حاشیه‌های [[سلطان العلماء]]، [[آقاجمال خوانساری]]، و [[سید محمد موسوی عاملی|صاحب المدارک]] جزو معروف‌ترین حاشیه‌های الروضة البهیة به شمار می‌روند.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ۷، ۱۲ و ۱۳.</ref> | ||
کتاب‌های [[الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة (کتاب)|الجواهر الفخریة]] نوشته [[قدرت‌الله وجدانی فخر|وجدانی فخر]] | کتاب‌های [[الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة (کتاب)|الجواهر الفخریة]] نوشته [[قدرت‌الله وجدانی فخر|وجدانی فخر]] (درگذشته ۱۳۷۵ش)، [[الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة (کتاب)|الزبدة الفقهیة]] نوشته [[سید محمدحسن ترحینی عاملی|محمدحسن تَرحینی]] نیز از شرح‌های عربی مفصل و متأخر بر الروضة هستند. شرح فارسی با عنوان [[المباحث الفقهیة فی شرح الروضة البهیة (کتاب)|المباحث الفقهیة]] نوشته [[سید محمدجواد ذهنی تهرانی|ذهنی تهرانی]] (درگذشته ۱۳۸۱ش) و نیز شرح ۴۵ جلدی [[النضید فی شرح روضة الشهید|النَّضید]] نوشته [[حسن قاروبی]] از مفصل‌ترین و مشهورترین شرح‌های فارسی بر الروضة‌اند. [[النجعة فی شرح اللمعة]] نوشته [[محمدتقی شوشتری]] (درگذشته ۱۳۷۴ش) نیز شرحی انتقادی است.<ref>مختاری، مقدمه، صفحه بیست و یک.</ref> | ||
== چاپ و نشر == | == چاپ و نشر == | ||
کتاب الروضة البهیة در [[ایران]]، لبنان، [[مصر]] و [[عراق]] بارها به صورت سنگی یا حروفی چاپ و منتشر شده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۳.</ref> بهترین چاپ سنگی آن چاپ خوانساری دانسته شده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.</ref> و معروف‌ترین چاپ آن چاپ جامعة النجف الدینیة با تحقیق و حاشیه‌های [[سید محمد کلانتر]] است که اولین بار در سال ۱۳۸۶ق و در ۱۰ جلد منتشر شد.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.</ref> [[مجمع الفکر الاسلامی]] در قم نیز شرح لمعه را در چهار جلد در سال ۱۴۲۴ق منتشر کرده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.</ref> | کتاب الروضة البهیة در [[ایران]]، لبنان، [[مصر]] و [[عراق]] بارها به صورت سنگی یا حروفی چاپ و منتشر شده است.<ref> ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۳.</ref> بهترین چاپ سنگی آن چاپ خوانساری دانسته شده است.<ref> ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.</ref> و معروف‌ترین چاپ آن چاپ جامعة النجف الدینیة با تحقیق و حاشیه‌های [[سید محمد کلانتر]] است که اولین بار در سال ۱۳۸۶ق و در ۱۰ جلد منتشر شد.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.</ref> [[مجمع الفکر الاسلامی]] در قم نیز شرح لمعه را در چهار جلد در سال ۱۴۲۴ق منتشر کرده است.<ref> ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.</ref> | ||
===تلخیص الروضة البهیة=== | ===تلخیص الروضة البهیة=== | ||
[[مرکز تدوین و نشر متون درسی]] حوزه علمیه قم برای تحصیل طلاب حوزه علمیه در سال‌های چهارم تا ششم کتاب الروضة البهیة را خلاصه کرده است.<ref>مختاری، مقدمه، صفحه سی و یک.</ref> | [[مرکز تدوین و نشر متون درسی]] حوزه علمیه قم برای تحصیل طلاب حوزه علمیه در سال‌های چهارم تا ششم کتاب الروضة البهیة را خلاصه کرده است.<ref>مختاری، مقدمه، صفحه سی و یک.</ref> در این خلاصه بخش‌هایی از کتاب که پیچیده و فراتر از فهم فقه‌آموزان مبتدی است،<ref>مختاری، مقدمه، صفحه سی و یک.</ref> مطالبی که ساده و بی‌نیاز از تدریس است،<ref> مختاری، مقدمه، صفحه سی و دو.</ref> مطالبی که محل ابتلا نیست،<ref> مختاری، مقدمه، صفحه سی و سه.</ref> و مطالبی که نیازمند توجیهاتی غیرفقهی است<ref> مختاری، مقدمه، صفحه سی و سه.</ref> به پاورقی منتقل شده‌اند. و بنا به گفته تخلیص‌کنندگان هیچ مطلبی از شرح لمعه حذف نشده است.<ref>مختاری، مقدمه، صفحه سی و یک.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۱۱۸: | خط ۱۱۸: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
* امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، بی‌تا. | * امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، بی‌تا. | ||
* تهرانی، | * آقابزرگ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق. | ||
* سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسة الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۰ق. | * سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسة الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۰ق. | ||
* عالم‌زاده نوری، محمد، راه و رسم طلبگی، قم، ولاء منتظر، ۱۳۹۱ش. | * عالم‌زاده نوری، محمد، راه و رسم طلبگی، قم، ولاء منتظر، ۱۳۹۱ش. | ||
* مختاری، رضا، الشهید الاول حیاته و آثاره، در جلد المدخل از موسوعة الشهید الاول، قم، مرکز العلوم و الثقافة الإسلامیة، ۱۴۳۰ق. | * مختاری، رضا، الشهید الاول حیاته و آثاره، در جلد المدخل از موسوعة الشهید الاول، قم، مرکز العلوم و الثقافة الإسلامیة، ۱۴۳۰ق. | ||
* مختاری، رضا، مقدمه، فقه ۴ درسنامه فقه برای طلاب پایه چهارم، قم، نشر دانش حوزه، ۱۳۹۷ش. | * مختاری، رضا، مقدمه، فقه ۴ درسنامه فقه برای طلاب پایه چهارم، قم، نشر دانش حوزه، ۱۳۹۷ش. | ||
* مکی عاملی، محمد بن | * مکی عاملی، محمد بن جمال‌الدین، شرح اللمعة، نجف، منشورات جامعة النجف الدینیة، ۱۳۸۶ق. | ||
* ناطقی، علی‌اوسط، مقدمة التحقیق، موسوعة الشهید الثانی، | * ناطقی، علی‌اوسط، مقدمة التحقیق، موسوعة الشهید الثانی، ج۶، قم، المرکز العالی للعلوم و الثقافة الإسلامیة، ۱۴۳۴ق. | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
| خط ۱۴۳: | خط ۱۴۳: | ||
| کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد | | کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد | ||
| استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل | | استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل | ||
| شناسه= <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل | |||
| جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد | | جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد | ||
| رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد | | رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد | ||