حسینیه: تفاوت میان نسخه‌ها

بیشتر حسینیه‌‏ها، معماری ساده‌‏ای دارند. کارکرد حسینیه‏ در [[محرم]] و [[صفر]] بیشتر است و هزینه‌‏های آن، معمولا از کمک‌‏های مردمی تامین می‌شود.

==تاریخچه==

واژه حسینیه، در نوشته‌‏های قدیمی وجود ندارد. ظاهراً حسینیه‌ها، در امتداد ساختارهای [[مسجد]]، زاویه و [[تکیه]]، و در نتیجه تلفیق و بازتولید بخش‌هایی از ساختار و کارکردهای آنها، به‌‏وجود آمده‌‏اند. به احتمال زیاد، نخستین حسینیه‌‏ها از عصر [[صفویه|صفوی]] به بعد و در حوزه فرهنگی [[شیعه|شیعی]] [[ایران]] پدید‏آمده است.

===برپایی سوگواری===

با وجود اهمیت زیاد [[مسجد|مساجد]]، حسینیه‌ها در اجرای مراسم ویژه سوگواری [[شیعه|شیعی]] ([[سینه زنی|سینه زنی]]، [[روضه خوانی|روضه خوانی]] و [[وعظ]] و، در برخی مناطق، [[تعزیه|تعزیه خوانی]]) جایگاهی ویژه دارد. بارزترین کارکردهای حسینیه‏‌ها عبارتند از: برپایی سوگواری دردهه اول [[محرّم]] یا اول محرّم تا ۲۸ صفر برای [[امام حسین(ع)]]؛ مراسم سوگواری یا میلاد، برای [[پیامبر(ص)]] یا دیگر [[امامان شیعه|معصومان(ع)]] در دیگر روزهای سال قمری؛ مراسم ماه [[رمضان]]، به‏ ویژه در [[شب قدر|شبهای قدر]]؛ مجالس قرائت [[قرآن]]؛ اجرای [[مجلس ترحیم|مجالس ترحیم]] شهروندان؛ و سایر برنامه‌های مذهبی و فرهنگی.

===تقویت روحیه همدلی===

پررونق‌ترین مرکز ارتباط جمعی [[شیعه|شیعیان]] در [[محرّم]] و [[صفر]]، حسینیه‌ها هستند. حضور و همیاری مردم در این مکانها برای آماده سازی و تأمین خدمات و اجرای مراسم، بدون در نظر گرفتن سن و جنسیت و وضع مالی و جایگاه و رتبه اجتماعی، امکان گسترده‌ای برای تقویت حس همدلی و همبستگی شیعیان فراهم می‌آورد.

===کارهای عام‏ المنفعه===

در دوره‏‌های اخیر، حسینیه‌ها مرکزی برای برنامه‌های عام المنفعه، از جمله تشکیل صندوق‌های [[قرض الحسنه|قرض الحسنه]]، نیز هستند.

===سکونت‌‏گاه موقت زائران در شهرهای زیارتی===

در شهرهای زیارتی پراهمیتی چون [[کربلا]] و [[نجف]]، حسینیه‌ها برای پذیرایی از مسافران نیز به کار می‌روند؛ مانند حسینیه تهرانی‏ها در کربلا، که بزرگ‌ترین حسینیه آنجا به شمار می‌رفت و با هدایا و نذورات مردم [[تهران]] ساخته شده بود. این حسینیه، علاوه برداشتن شبستانی وسیع در طبقه اول و زیرزمینهای بزرگ و متعدد، بیش از دویست اتاق برای سکونت [[زائر|زائران]] داشت ولی در جریان قیام شیعیان [[عراق]] در ۱۳۷۰ش، به دست ارتش بعث ویران شد.<ref>انصاری قمی، وقف، سال ۲، ش ۳، ص۸۴</ref>

==سبک معماری==

===نقش حسینیه در معماری شهری===

در بسیاری موارد از لحاظ موقعیت در بافتِ شهری (مثلاً در شهرهای نائین، زواره، تفت و میبد)، حسینیه‌ها نقطه ارتباط اصلی میان خیابانها هستند و بخش مهمی از کالبد معماری شهر را تشکیل می‌دهند و مهم‌ترین فضای سرپوشیده هر محله تلقی می‌شوند.<ref>سلطان زاده، ۱۳۷۴ش، ص۱۳۱</ref>

==تطور تاریخی و جغرافیایی واژه حسینیه==

نام‏گذاری مکان‏های ویژه عزاداری حسینی، در مناطق گوناگون شیعه نشین تابع مناسبات و ادبیات محلی بوده است؛ مثلاً در [[ایران]] و [[عراق]]، بیشتر از واژه [[تکیه]] استفاده می‏شده و در روندی رو به رشد، حسینیه در کنار واژه هایی چون میدان و چهارسوق به ‏کار می‌رفته است. در ایران معاصر، بیشترِ مکان‌هایی که برای برگزاری مراسم عزاداری حسینی بنا می‌شوند حسینیه نامیده می‌شوند<ref>ر ک. معتمدی، ج۱، ص۱۴۵ـ ۳۵۱</ref>و تقریباً دیگر هیچ مکان نوساخته‌ای را با این کاربرد، تکیه نمی‌نامند و حتی در بازسازیها، نام تکیه‌ها را به حسینیه یا [[مسجد]] برمی گردانند.<ref>ر ک.همان، ج۱، ص۵۱۰؛ شاطری، ص۳۳</ref>

شیعیان [[عمان]] و [[بحرین]] درباره این مکان‌‏ها از واژه مَأتم، شیعیان شبه قاره و [[پاکستان]] از امام بارا/ امامباره، عاشورخانه و عزاخانه، و در [[افغانستان]] از واژه منبر استفاده می‌کرده‌اند.<ref>ر.ک توسلی، ص۸۲؛ جانب اللهی، ص۱۵ـ۲۰؛ د.اسلام، چاپ دوم، ذیل"Imam-bara"؛ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ذیل «‌اِمامْ باره »؛ دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد، ذیل واژه؛ تاسی، ۵۳؛ فرهنگ، ص۳۰۸ـ۳۱۸؛ ولی، ص۱۲۵ـ۱۲۶</ref>

==نام‏گذاری حسینیه‏‌ها==

گاه، نام واقف یا بانی را بر روی حسینیه می‌گذارند، مثل حسینیه سیدمحمد صالح در [[کربلا]]، حسینیه اصطهباناتی در [[نجف]] و حسینیه مؤمن علی یزدی در [[کاظمین]]<ref>ر ک. انصاری قمی، وقف، سال ۲، ش ۱، ص۷۷، ش ۳، ص۸۴، سال ۳، ش ۱، ص۱۰۱</ref>یا آنها را به نام اصناف می‌خوانند، مانند حسینیه خیاطها، حسینیه دباغها، حسینیه صباغها، هر سه در [[بیرجند]]<ref>رضائی، ص۱۲۶ـ۱۲۷</ref> یا حسینیه خرازها، حسینیه نجارها، حسینیه قنادها و حسینیه بزازها، همگی در [[سبزوار]].<ref>محمدی، ص۲۶۱</ref> حسینیه‌هایی که اهالی برخی شهرها در شهرهای دیگر بنا می‌کنند، به نام گروه مهاجران یا زائران خوانده می‌شوند، مانند حسینیه اصفهانی‌ها، حسینیه تهرانی‌ها، حسینیه قمی‌ها، و حسینیه آذربایجانی‌ها، همگی در کربلا<ref>انصاری قمی، وقف، سال ۲، ش ۳، ص۸۳ـ۸۴</ref>. برخی حسینیه‌ها نیز به نام محله‌ای که در آن واقع شده‌اند خوانده می‌شوند، از جمله در نائین، ابیانه و [[کاشان]].<ref>ر ک. سلطان زاده، ۱۳۷۴ش، ص۱۳۰؛ بلوکباشی، ص۵۹، ۶۱؛ مشهدی نوش آبادی، ص۱۰</ref> نام گذاری حسینیه‌ها به نام [[امامان]] و معصومان و فرزندان آنها نیز مرسوم است<ref>ر ک. معتمدی، ج۱، ص۱۵۱، ۱۶۵، ۱۶۸، ۱۸۰ و جاهای دیگر</ref>

==هزینه‏‌ها و درآمدها==

تأمین هزینه‌های احداث، نگهداری و برگزاری مراسم در حسینیه‌ها را برخی بانیانِ متمول برعهده می‌گیرند و معمولاً درآمدها یا املاکی را به این منظور وقف می‌کنند.‌گاه این هزینه‌ها را مردم به صورت دسته جمعی برعهده می‌گیرند. برخی نیز منزل خود را به طور دائم یا موقت به صورت حسینیه درمی آورند. غیر از انگیزه عمومی مذهبی، نذر برای شفای بیماران یا حصول موفقیت در کاری مهم نیز از انگیزه‏های احداث حسینیه‌های دائم یا موقت است.<ref>ر ک. انصاری قمی، همانجا؛ شهری باف، ج۲، ص۳۶۰؛ طعمه، ص۱۸۰ـ۱۸۱؛ دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد، همانجا.</ref>

== جستارهای وابسته ==

* [[عزاداری]]

{{پایان}}

==پانویس==