قاعده جب: تفاوت میان نسخه‌ها

معروف‌ترین آیه‌ای که فقها به آن استناد نموده‌اند [[آیه]] ۳۸ [[سوره انفال]] است «قُلْ لِلَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ يَنْتَهُوا يُغْفَرْ لَهُمْ مٰا قَدْ سَلَفَ وَ إِنْ يَعُودُوا فَقَدْ مَضَتْ سُنَّتُ الْأَوَّلِينَ.»<ref>نجفی، جواهر الكلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۱، ص۲۵۹؛ آقاضیاء عراقی، شرح تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۶۱؛ منتظری، کتاب الزکاة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۷.</ref>{{یادداشت|به آنها كه كافر شدند بگو: چنان‌چه از مخالفت باز ايستند، (و ايمان آورند،) گذشته آنها بخشوده خواهد شد؛ و اگر به اعمال سابق بازگردند، سنّت خداوند در گذشتگان، درباره آنها جارى می‌شود؛ ـ و حكم نابودى آنان صادر می‌گردد ـ (مكارم شيرازى، ترجمه قرآن، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۸۱.)}} [[مقدس اردبیلی]] در کتاب [[مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان (کتاب)|مجمع الفائدة و البرهان]] معتقد است این آیه فقط شامل بخشش [[گناهان|گناهانی]] می‌شود که فرد در حال [[کفر]] انجام داده است؛ و [[واجب]] نبودنِ قضای عباداتِ فوت‌شده پس از مسلمان‌شدن، از این آیه فهمیده نمی‌شود.<ref> مقدس اردبيلى، مجمع الفائدة و البرهان، ۱۴۰۳ق، ج‌۳، ص۲۳۶.</ref> آیه ۲۲ [[سوره نساء]] و آیه ۹۵ [[سوره مائده]] از دیگر مستندات این قاعده هستند.<ref>مصطفوى، مائة قاعدة فقهية، ۱۴۲۱ق، ص۴۱.</ref>

حدیث «الإسلامُ‏ يَجُبُّ‏ ما قَبلَهُ» مشهورترین حدیثی است که در توجیه شرعی این قاعده، به آن استناد شده است.<ref>فقیه، قواعد الفقیه، ۱۴۰۷ق، ص۱۶۶؛علامه حلّی، نهاية الإحكام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۰۸؛ شیخ انصاری، کتاب الصوم، ۱۴۱۳ق، ص۱۹۵.</ref> به گزارش [[محمدرضا مبلغی|محمدرضا مُبلّغی]] (از مدرسین حوزه علمیه قم)، [[فقها]] این [[حدیث]] را از لحاظ سندی ضعیف و مورد خدشه می‌دانند.<ref>مبلّغی، «بررسی قاعدۀ جَبّ با نگاهی تاریخی و تطبیقی»، ص۱۱۴.</ref> امّا [[صاحب جواهر]] در کتاب [[جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (کتاب)|جواهر الکلام]] بر این باور است که عمل‌نمودنِ اصحاب (مشهور) به این حدیث، [[ضعف سند]] و دلالتِ آن را جبران کرده است، و از سوی دیگر مضمون آن نیز با [[آیه]] ۳۸ [[سوره انفال]] نیز موافق است.<ref>نجفی، جواهر الكلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۵، ص۶۲.</ref> زارعی سبزواری پژوهش‌گر [[فقه]] در توجیه شرعی این قاعده، به روایتی از [[امام علی(ع)]] که «اسلام آوردن، گذشته را منهدم می‌کند.»،<ref>ابن حیون، شرح الأخبار، ۱۴۰۹ق، ج۲،ص۳۱۷.</ref> استناد نموده است.<ref>زارعی سبزواری، القواعد الفقهیة، ۱۴۳۰ق، ج۹، ص۳۳۰.</ref> [[علی‌اکبر فیض مشکینی|علی مشکینی]] فقیه قرن چهاردهم نیز ضمن شمردن دلایلی که برای این قاعده استفاده شده به یک حدیث از پیامبر(ص) در [[صحیح مسلم (کتاب)|صحیح مسلم]] و یک حدیث از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] اشاره می‌کند.<ref>مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۹۲ش، ص۱۹۱.</ref>

مطابق نظر [[محمدحسین کاشف‌الغطاء]] از مراجع تقلید [[نجف]] افراد تازه‌مسلمان در [[سیره نبوی|سیره پیامبر اکرم(ص)]]، به [[قضاء]] و جبرانِ عبادت‌ها و واجباتِ مالی که در دوران کفر از آنان فوت شده بود، مُلزَم نمی‌شدند.<ref>كاشف الغطاء، تحرير المجلة، ۱۳۵۹ق، ج۱، ص۹۳.</ref> [[آیت‌الله فاضل لنکرانی]] از مراجع تقلید معتقد است هدف رسول خدا(ص) از این رفتار آسان‌گرفتن و تشویق کُفّار به پذیرفتن [[اسلام]] است مانند جریان اسلام‌آوردن [[مغیرة بن شعبه]] و [[عمرو بن عاص]] که از گذشته آنها چشم‌پوشی شد.<ref>فاضل‌ لنکرانی، القواعد الفقهيه، ۱۴۱۶ق، ص۲۶۱-۲۶۲.</ref>

[[آیت‌الله مکارم شیرازی]] بر این باور است «[[سیره عقلاء|بنای عقلا]]» که مورد تأييد [[شارع]] نيز بوده قوانین را عطف بما سَبَق (قوانین وضع‌شده توسط عقلا شامل موارد گذشته نمی‌شود) نمی‌کنند.<ref>مکارم‌ شیرازی، القواعد الفقهیة، ۱۳۷۰ش، ج۲، ص۱۸۸.</ref>