بحث:اثبات خدا
سلام
با تشکر از زحمات نویسنده محترم، چند نکته را یادآور میشوم:
ساختار مدخل
- شناسه انسجام منطقی ندارد؛ چرا که ساختار و مطالب ارائه شده در مدخل منطقاً منسجم نیست و این بدین خاطر است که باید بدانیم درباره موضوعی با عنوان «اثبات خدا» ما چه چیزی می‌خواهیم بیان کنیم. خود مفهوم‌شناسی «اثبات خدا» در این مدخل درست انجام نشده است.
- به این جمله دقت کنید «یکی از باورهای اساسی دینی است که از جانب خداناباوران رد شده و مورد اشکال قرار می‌گیرد.» اثبات خدا خودش باور نیست؛ بلکه فعل معرفت‌شناسانه است. شما در این فعل معرفت‌شناسانه، گزاره «خدا وجود دارد.» را اثبات می‌کنید و اگر اثبات کردید، محتوای این گزاره، متعلق باور شما واقع می‌شود. بنابراین خود اثبات خدا، باور محسوب نمی‌شود.
- موضوع این مدخل بیش از آنکه یک موضوع کلامی محض باشد، یک موضوعی است که به «معرفت‌شناسی دین» اختصاص دارد و شما باید ادبیات بحث را به این سمت و سو ببرید. این مدخل بیش از آنچه در فضای مباحث معرفت‌شناسی دین نوشته شده باشد، صبغه کلامی دارد؛ یعنی هدف نویسنده و تلاش ایشان بیشتر در این جهت است که خدا را اثبات کند و نقدهایی که وارد شده را پاسخ دهد و نه بحث درباره خود موضوع «اثبات خدا».
- @H.ahmadi: با تشکر از لطف حضرتعالی و نکات خوبی که فرمودید، در مورد نکته‌ای که فرمودید بله مطلب مربوط به معرفت‌شناسی دینی است و سعی شده در همان حیطه بحث پیش برود و نقل نقدها از این باب است که مخاطب ناآشنا با مباحث برایش طرح شبهه نشود. شعی شده سیاست عدم جانبدارانه بودن رعایت شود.
- پس از بیان مفهومی این موضوع، یکی از مهم‌ترین مباحثی که با موضوع «اثبات خدا» مرتبط می‌شود، همین امکان‌پذیری اثبات گزاره وجود خدا و یا عدم امکان پذیری آن است که به آن اشاره کرده‌اید، ولی زیاده‌نویسی دارد و سیر منطقی ندارد. مدخل را به دو بخش عمده تقسیم کنید: یک بخش «امکان‌پذیری اثبات خدا» و بخش دیگر «عدم امکان اثبات خدا»
- در بخش «امکان‌پذیری اثبات خدا» حتماً به براهینی که برای اثبات خدا تا الان از سوی فیلسوفان و الهیدانان ارائه شده اشاره کنید و هرکدام را در حد یک خط یا دو خط توضیح دهید. (برای برخی نیز می‌توانید نوشتار اصلی بزنید و مدخلش را داریم مانند برهان جهان‌شناختی) همه این براهین شش دسته هستند: ۱-دلیل وجودشناختی ۲-دلیل جهان‌شناختی ۳-دلیل از راه نظم ۴-دلیل از راه معجزه ۵-دلیل اخلاقی ۶-دلیل عمل‌گرایانه. براهین اثبات وجود خدا در این مدخل آمده ولی به صورت مفصل و همین حجم مدخل را زیاد کرده است.
- @H.ahmadi: توضیحات ذیل راه‌های اثبات خدا به نحوی مرتبط با موضوع مدخل است و به نظرم زیاده نویسی نیست. گرچه نظر حضرتعالی محترم است و ممکن است نظر خیلی دیگران هم همین باشد.
- عمده نظر کسانی هم که می‌گویند گزاره «خدا وجود دارد» اثبات‌پذیر نیست، یکی این است که می‌گویند باور به این گزاره ناسازگاری درونی و منطقی دارد که از موارد این ناسازگاری، وجود شرور در عالم است و دیگری این که قرینه‌ای برای اثبات این گزاره وجود ندارد. همین دو مورد را اندکی بسط دهید. منابع‌شان هم موجود است اگر خواستید ارائه می‌کنم.
- @H.ahmadi: بنده مواردی دلایل را بیان کرده‌ام در مورد قرینه اثبات وجود ندارد هم اگر منبعی محبت کنید ممنون میشوم.
- از فضای کلی مدخل چنین برداشت می‌شود که نویسنده، اثبات خدا را فقط در اثبات عقلانی وجود خدا دانسته است. حتما حتما در یک زیربخش به انواع روش‌هایی که می‌توان با آن خدا را اثبات کرد، اشاره کنید: روش عقلی، روش تجربی، روش نقلی و تاریخی (مثل معجزه)، روش فطری، روش شهود عرفانی (که البته آن را از سنخ روش تجربی دانسته‌اند آن هم تجربه‌ای خاص)
- @H.ahmadi: این برداشت به نظرم صحیح نیست گرچه شاید این برداشت از چیدمان جدید مدخل دیگر فهم نشود.
- دقت داشته باشید کسانی که قائل به عدم امکان‌پذیری اثبات وجود خدا هستند، لزوماً خداناباور نیستند. به عنوان نمونه الوین پلانتینگا (فیلسوف آمریکایی) که خیلی جایش در این مدخل خالی است، خداباور است، در عین حال می‌گوید باور به وجود خدا یک باور پایه است که اثبات‌پذیر نیست. همچنین ایمان‌گرایان از این دسته‌اند.
- @H.ahmadi: در مدخل بیان نشده که کسانی که خداوند را اثبات ناپذیر می‌دانند لزوما خدا ناباور هستند. الوین پلانتینگا و ایمان‌گرایان خدا را به استدلال عقلی قابل اثبات نمی‌دانند ولی به شهود درونی و تجربه دینی ثابت می‌دانند. میان اصل اثبات ناپذیری و عدم باور به خدا یک رابطه منطقی وجود دارد. نمی تواند کسی بگوید به هیچ عنوان و هیچ راهی خدا قابل اثبات نیست ولی وجود دارد!
- جای سه مقاله بسیار مرتبط با موضوع اثبات خدا، از سه فیلسوف دین معاصر یعنی مقالات «آیا اعتقاد به خدا معقول است؟» (از پلانتینگا)، «آیا اعتقاد به خدا، باوری پایه است؟» (از پلانتینگا) و «اثبات‌پذیری گزاره‌های دینی» (از جان هیک) در این مدخل خالی است. محتوای این مقالات در حوزه معرفت‌شناسی دین است و خیلی به درد این مدخل می‌خورد. در مقاله جان هیک یک بحث مبسوط و خوبی درباره معنای اثبات انجام داده است و می‌توانید برای مفهوم‌شناسی از آن استفاده کنید. همه این مقالات به فارسی ترجمه شده و در کتابی با عنوان کلام فلسفی چاپ شده است. پیشنهاد می‌کنم این مقالات را مطالعه کنید و مدخل را براساس آن‌ها بازنویسی کنید.
- @H.ahmadi: با تشکر از پیشنهاد شما ان شاء الله مطالعه خواهم کرد.
- وقتی درباره اثبات‌پذیری گزاره وجود خدا صحبت می‌کنید، حتماً درباره ابطال‌پذیری آن نیز بحث کنید. یک مقاله خوب از آنتونی فلو با عنوان «ابطال‌پذیری گزاره‌های دینی» هست که ترجمه شده و در همین کتاب کلام فلسفی آمده است.
- @H.ahmadi: ان شاء‌الله
نکاتی دیگر
- همه مطالب موجود در بخش «اهمیت و ضرورت»، به غیر از پاراگراف آخر، زائد و نامرتبط است و اگر حذف شود به خلاصه شدن مدخل کمک می‌کند.
- @H.ahmadi: به نظر بنده اضافه و غیر مرتبط نیست.
- در پانویس برخی از آدرس‌های انگلیسی، واژه «God» را با «g» کوچک «god»نوشته‌اید و این درست نیست.
- دیوید هیوم فیلسوف بریتانیایی معتقد است همانگونه که وجود خدا ممکن است عدم آن نیز ممکن است. در این جمه از دیوید هیوم یک چیزی نقل شده و یا بیان شده ولی به یک منبع دیگری آدرس داده شده است.
- منظور از «اثبات علمی خداوند» چیست؟ مگر علم تجربی می‌تواند خدا را اثبات کند؟ برهان شهید صدر هم برهان احتمالاتی است که مربوط به منطق و ریاضی است، نه علوم تجربی.
- @H.ahmadi: این ادعای خود شهید صدر است که به روش علمی خدا را اثبات می‌کنند. روش علمی ترکیبی از حس و عقل است که همان حساب احتمالات است.
- نکات دیگری هست که حضوری اگر توفیقی حاصل شد، عرض می‌کنم.
- @H.ahmadi: با تشکر از لطفتان ممنونم استفاده کردم. باز هم اگر نکته‌ای بود استفاده می‌کنم.--رضا پوراسمعیل (بحث) ۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۳۴ (+0330)
باتشکر
H.ahmadi (بحث) ۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۳۰ (+0330)
نقطه نظر
@R.pouresmaeil: با عرض سلام و خدا قوت
- به نظر می‌رسد شناسه و از جمله سرشناسه نیاز به بازنویسی دارد. «ثابت کردن خدا» تعبیر جالب و دقیقی نیست گرچه در رایج و عام است. تعابیر پیشنهادی حقیر: ثابت کردن وجود خدا است. موجه ساختن اعتقاد به وجود خداست. اثبات این مدعاست که خدا وجود دارد.
همچنین جملات دوم و سوم شناسه راجع به ایمان به خداست نه اثبات وجود خدا.
آنچه فطری است میل به خداست نه میل به اثبات خدا
- @Gholamzadeh: میل و گرایش به سمت این که خدایی هست یا نه را فطری می‌دانند یا از باب دفع ضرر محتمل و وجوب شکر منعم
- گویا بهتر است در شناسه و در مدخل ابتدا به اصل مطلب اثبات پذیری و ناپذیری وجود خدا پرداخته شود.
- @Gholamzadeh: این صورت پیشنهادی شما هم خوب است ولی با توجه به این که سعی شده اولویت سنجی ذکر مطالب بر اساس رویکرد شیعی باشد، بحث آیات و روایات مقدم شده است.
- به نظر می‌رسد بهتر است این مدخل نه تنها فرا اسلامی بلکه فرا دینی نوشته شود.--Gholamzadeh (بحث) ۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۹:۲۲ (+0330)
- @Gholamzadeh: بله فرمایشتان کاملا صحیح است و اگر بحث آیات و روایات آمده است به دلیل رویکرد درون دینی نیست. نگاه شیعی از ذاتیات ویکی شیعه هست. نمی‌شود مدخلی نوشت که هیچ رویکرد شیعی نداشته باشد. بنابراین باید بحث آیات و روایات ذکر گردد.--رضا پوراسمعیل (بحث) ۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۲۱:۴۸ (+0330)