بحث:آیه تخییر

شان نزول

@Mohamadpur: @Hasanejraei:

"چنانکه مفسرانی از جمله علامه طباطبایی، طبرسی و مکارم شیرازی گفته‌اند ..."

"چنانکه خواجه عبدالله انصاری و مکارم شیرازی در آثار خود آورده‌اند،... "

• شان نزول بایستی قاعدتا از منابع متقدم نقل شود در صورتی که در اینجا تنها منبع متقدم مجمع البیان است که در مجمع البیان هم شان نزول گفته شده به گونه دیگری بود. این شان نزول را المیزان از تفسیر قمی آورده است و نمونه بدون ذکر منبع آورده.

• آیه شان نزولهای دیگری نیز دارد که نیامده

• گویا جناب اجرائی با دقت به دو مطلب به تصحیح متن پرداخته اند:

1. نبایستی گفت به عقیده فلانی شان نزول چنین است مگر اینکه او به نقل چند شان نزول و انتخاب یکی یا اظهار نظر پیرامون آنها پرداخته باشد که کاشف از باور او باشد.
2. نباید با صرف دیدن شان نزول در چند تفسیر گفت مفسران گفته اند.

اما متن با وضعیت فعلی این القا را دارد که بخشی از شان نزول یعنی کناره گیری پیامبر از همسران به مدت یکماه را تنها خواجه عبدالله و مکارم شیرازی گفته اند؛ حال اینکه با مراجعه به منابع معلوم شد در هر سه منبع پیشین این مطلب وجود دارد.

با این وصف به کمک منابع متقدم دیگر و مجمع البیان متن زیر را برای این قسمت پیشنهاد میکنم تا دوستان نظر بدهند:

مطابق با برخی شان نزولها، بعد از پیروزی مسلمانان در غزوه خیبر و رسیدن گنج آل ابی الحقیق به پیامبر، همسران پیامبر اسلام(ص) از او آن را خواستند؛ اما پیامبر پاسخ داد که آن را به دستور خدا بین مسلمانان تقسیم کردم. پس آنان خشمگین شده و به او گفتند آیا گمان می کنی که اگر ما را طلاق بدهی هم کفوی از قوم ما پیدا نمی شود که با ما ازدواج کند. به دنبال گفته آنها پیامبر اسلام(ص) به دستور خدا از همسرانش ۲۹ روز کناره گیری نمود تا این آیه نازل شد. این روایت در مورد اینکه کدامیک از همسران پیامبر این سخن را گفته چیزی نگفته اما در روایت دیگری که در مورد این آیه در کتاب کافی آمده است مشابه با این جمله به زینب بنت جحش نسبت داده شده است.

طبری از مفسران اهل سنت در تفسیر خود روایاتی نقل می کند که بر مبنای آنها این آیه به خاطر درخواست عایشه از پیامبر برای زیاد نمودن نفقه یا چیز دیگری یا به خاطر غیرتی که عایشه در حق دیگران همسران پیامبر از خود نشان داد نازل شده است بر طبق روایت دیگری که در مجمع البیان آمده است. انزوای پیامبر از همسرانش در پی مشاجره حفصه با او پیش آمد.

به عقیده علامه طباطبایی، و آیت الله مکارم شیرازی ...

--zamani (بحث) ‏۲ فوریهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۰:۱۳ (UTC)

یادداشت

@Saeedzamani:

سلام و ادب؛ ممنون از توجه شما به این مدخل

1. ملاک اعتبار در شأن نزول قرآن، قدمت کتاب نیست بلکه اعتبار خود کتاب است. اساسا در مباحث تفسیر قرآنی خود کتاب موضوعیت دارد. حتی در برخی مباحث تاریخی قرآنی منابع متقدم مورد توجه قرار نمی‌گیرد البته این شیوه در علم تاریخ برعکس بوده و قدمت کتاب مهم است.
2. در مجمع البیان نسخه عربی شأن نزول آمده است و در نسخه فارسی به اسم عایشه خصوصا اشاره شده اما در نسخه عربی به صورت عمومی نام همسران پیامبر ذکر شده که ۹ نفر هستند.
3. در نسخه ۱۲ دی ۱۳۹۷ش برخی اشکالات وارد نیست. لذا باید در ویرایش‌ها دقت شود.
4. در متن سعی شده آن مطلبی که تقریبا همه بیان کرده اند مطرح شود. در نوشتار شما موضوعاتی جدید آمده که بسیار مهم است و ان شاء الله در متن می‌آید اما به اندازه وزن خودش. به عنوان مثال تقریبا بیشتر مفسران نام غزوه را ذکر نکرده و اشاره‌ای هم به گنج نداشته اند این دو مطلب مهم است اما باید با ذکر ناقل به اندازه وزنی که در متون تفسیری دارد در این مدخل آورده شود.--Mohamadpur (بحث) ‏۲ فوریهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۵:۳۹ (UTC)

@Mohamadpur:

علکیم السلام و خدا قوت

1. شان نزول نقل یک رویداد تاریخی است و همانطور که فرمودید در تاریخ قدمت منبع مهم است. نمی توان گفت فلان عالم معاصر ما می گوید این آیه در این واقعه نازل شد. چون او شاهد ماجرای نزول نبوده است و ارزش منابع متقدم به علت نزدیکی به رویداد و دسترسی به طبقات نخستین ناقلان یا نزدیک به آنهاست. خصوصا اینکه منابع متقدم شان نزول در بسیاری از مواقع سند را نیز می آوردند که برای محقق فرصت پیگیری را باز می کند.
2. نه در متن عربی نیست. گمان کنم رفرنس مجمع اشتباها به جای بخش بعدی در اینجا خورده چون بخش بعدی یعنی این عبارات را دارد: همچنین برخی از آنها با اصرار بر خواسته خود و گفتن سخنان ناروا، به آزار پیامبر(ص) می‌پرداختند. متن مجمع:«قال المفسرون إن أزواج النبي ص سألنه شيئا من عرض الدنيا و طلبن منه زيادة في النفقة و آذينه لغيرة بعضهن على بعض فآلى رسول الله ص منهن شهرا فنزلت آية التخيير و هو قوله «قُلْ لِأَزْواجِكَ» و كن يومئذ تسعا عائشة و حفصة و أم حبيبة بنت أبي سفيان و سودة بنت زمعة و أم سلمة بنت أبي أمية فهؤلاء من قريش و صفية بنت حيي الخيبرية و ميمونة بنت | مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏8، ص: 555| الحارث الهلالية و زينب بنت جحش الأسدية و جويرية بنت الحارث المصطلقية و روى الواحدي بالإسناد عن سعيد بن جبير عن ابن عباس قال كان رسول الله ص جالسا مع حفصة فتشاجرا بينهما فقال لها هل لك أن أجعل بيني و بينك رجلا قالت نعم فأرسل إلى عمر فلما أن دخل عليهما قال لها تكلمي فقالت يا رسول الله تكلم و لا تقل إلا حقا فرفع عمر يده فوجأ وجهها ثم رفع يده فوجأ وجهها فقال له النبي ص كف فقال عمر يا عدوة الله النبي لا يقول إلا حقا و الذي بعثه بالحق لو لا مجلسه ما رفعت يدي حتى تموتي فقام النبي ص فصعد إلى غرفة فمكث فيها شهرا لا يقرب شيئا من نسائه يتغدى و يتعشى فيها فأنزل الله تعالى هذه الآيات»
3. من ویرایشهای انجام شده را دیدم. لزومی در آوردن اسامی ندیدم و میشد به جای کلمه مفسران، برخی از مفسران آورد، ولی اشکلات در متن اولیه بوده است که با ویرایشها ظاهر شده
4. متن شما بیشتر متکی به تفسیر نمونه است که یک تفسیر نوشته شده برای عموم است. این گونه تفاسیر چون ملاحظه برخی از مسائل و سطح و حوصله مخاطب را می نمایند خواه ناخواه با مسائل گزینشی برخورد می کنند. اتفاقا اگر بخواهیم عموم تفاسیر را در نظر بگیریم اینکه عایشه یا حفصه مسبب این اتفاق باشند بسیار پر رنگ تر است چون عموم تفاسیر تفسیر های اهل سنت را هم در بر می گیرد که بیشتر این بخش را پوشش داده اند. البته من شکلی که حضرتعالی آورده اید یعنی با شان نزول برخواسته از قول معصوم شروع نمودید را بسیار پسندیدم چون شان نزول تفسیر قمی به هر حال متکی بر قول معصوم است و ویکی شیعه متناسب با عنوان خود باید وزن بیشتری به این موارد بدهد. اما بحث باید ادامه پیدا کند و معلوم شود که چه کسی یا کسانی از زنان پیامبر موجب رنجش او شدند و منعکس کننده اختلافات روایات هم باشد.

زیاده گویی بنده را عفو نمایید--zamani (بحث) ‏۳ فوریهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۸:۵۳ (UTC)

تغییرات پیشنهادی پس از اینکه تا جای ممکن خلاصه تر شد در متن اعمال گردید--zamani (بحث) ‏۱۲ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۴۹ (UTC)