ابوعلی صولی
احمد بن محمد بن جعفر معروف به ابوعلی صولی محدث بصری سدۀ ۴ق/۱۰م. بزرگانی چون شیخ طوسی و نجاشی او را توثیق کرده‌اند. وی صاحب تألیفاتی هم بوده است که «اخبار فاطمة(س)» از جملۀ آنهاست.
تولد و نسب
صولی در آثار امامیه مورد توجه قرار گرفته است. در نسخۀ چاپی رجال طوسی[۱] نسبت «جَلودی» نیز به او داده شده که بنابر نسخه‌ای کهن از رجال[۲] باید گفت که این نسبت از افتادن کلمۀ «صَحِبَ» در نسخۀ چاپی ناشی شده است. از جزئیات زندگی او اطلاعات چندانی در دست نیست؛ تنها با بهره‌گیری از اسانید برخی روایات وی، می‌توان به نکاتی از زندگی او دست یافت. باتوجه به اینکه وی از محمد بن یحیی منذر قَزّاز (درگذشتۀ ۲۹۰ق) روایت می‌کرده، می‌توان گفت که او سال‌ها پیش از ۲۹۰ق متولد شده است.[۳]
به گفتۀ نجاشی[۴] و طوسی[۵] در ۳۵۳ق و بر پایۀ سندی که در الامالی شیخ مفید[۶] آمده است، وی در ۳۵۲ق در بغداد به گفتن حدیث اشتغال داشته و شیخ مفید از او حدیث شنیده است. به نوشتۀ خطیب بغدادی، [۷]. ابوعلی صولی در اوخر عمر سفری به اهواز داشته و به گمان همو در همانجا وفات یافته است.
استادان و راویان
از میان مشایخ و استادان او می‌توان عبدالعزیز بن یحیی جلودی، ابوخلیفۀ جُمَحی، احمد بن عبدالعزیز جوهری، زکریا بن یحیی ساجی، محمد بن زکریا غلابی و محمد بن حسین طائی را نام برد.[۸]
از راویان او نیز می‌توان هارون بن موسی تلعکبری، ابوالفرج محمد بن موسی قزوینی، ابن عیاش جوهری و محمد بن جعفر بن علان شروطی را ذکر کرد.[۹]
در نگاه رجالیان
شیخ طوسی[۱۰] و نجاشی[۱۱] احمد صولی را توثیق کرده‌اند، اما خطیب بغدادی[۱۲] از رجالیون اهل سنت نه شخص او، بلکه برخی از احادیث وی را ضعیف دانسته است.[۱۳]
آثار
به گفتۀ شیخ طوسی، [۱۴] ابوعلی صولی تألیفاتی داشته که از آنهاست:
- اخبار فاطمه زهرا(س) [۱۵] که ابن شهر آشوب در مناقب[۱۶] از آن استفاده کرده است. همچنین در دلائل الامامة[۱۷] دو روایت در شأن حضرت فاطمه(س) به نقل از ابوعلی صولی آمده که شاید از این کتاب برگرفته شده باشد.
- نیز از شیخ طوسی در الفهرست[۱۸] کتابی در شرح احوال سید حمیری (اسماعیل بن محمد) به شخصی صولی نام منسوب ساخته و تصریح کرده که این کتاب را به دو واسطه از مؤلف روایت کرده است.
پانویس
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ص۴۵۵.
- ↑ طوسی، رجال (خطی)، ص۲۰۶.
- ↑ نکـ: خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۴۰۸.
- ↑ نجاشی، ص۸۴.
- ↑ طوسی، الفهرست، ص۳۲.
- ↑ مفید، الامالی، ص۱۶۵.
- ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۴۰۸
- ↑ مفید، ص۹۱؛ ابن شاذان، مائة منقبة، ص۱۲۸؛ طوسی، امالی، ج۱، ص۲۱۳؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۴۰۸؛ دلائل الامامة، ص۱۸.
- ↑ ابن عیاش، مقتضب الاثر، ص۶؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۴۰۸؛ نجاشی، رجال، ص۸۴؛ دلائل الامامة، ص۱۹.
- ↑ الفهرست، ص۳۲.
- ↑ نجاشی، ص۸۴.
- ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۴۰۸.
- ↑ نیز نکـ: ابن حجر، لسان المیزان، ج۱، ص۲۸۶.
- ↑ طوسی، الفهرست، ص۳۲.
- ↑ نیز نکـ: نجاشی، رجال، ص۸۴.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، صص۳۳۱، ۳۳۳، ۳۳۷.
- ↑ دلائل الامامة، صص۱۸-۱۹.
- ↑ طوسی، الفهرست، ص۸۲.
منابع
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، حیدر آباد دکن، ۱۳۲۹ق.
- ابن شاذان، محمد بن احمد، مائة منقبة، قم، ۱۴۰۷ق.
- ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، قم، چاپخانۀ علمیه.
- ابن عیاش جوهری، احمد بن محمد، مقتضب الاثر، به کوشش هاشم رسولی محلاتی، قم، ۱۳۷۹ق.
- خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق.
- دلائل الامامة، منسوب به ابن رستم طبری، نجف، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۳م.
- طوسی، محمد بن حسن، امالی، بغداد، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۵م.
- همو، رجال، به کوشش محمد صادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
- همو، نسخۀ عکسی موجود در کتابخانۀ مرکز.
- همو، الفهرست، به کوشش محمد صادق بحرالعلوم، نجف، کتابخانۀ مرتضویه.
- مفید، محمد بن محمد، الامالی، به کوشش غفاری و استادولی، تهران، ۱۴۰۳ق.
- نجاشی، رجال.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایره المعارف بزرگ اسلامی