ابن عمار ثقفى
| کاتب، محدث و مؤلف شیعی | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابوالعباس احمد بن عبیدالله بن محمد بن عمار ثقفی |
| لقب | ابن عَمّار |
| تاریخ وفات | ۳۱۰ق، ۳۱۴ق یا ۳۱۹ قمری |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | عثمان بن ابی شیبه • سلیمان بن ابی شیخ • عمر بن شبّه • اسحاق بن ابی اسرائیل • محمد بن قاسم و ... |
| شاگردان | احمد بن جعفر بن سلم • قاضی ابوبکر ابن جعابی • ابن زنجی کاتب • ابوعمر ابن حیویه • ابوالفرج اصفهانی و ... |
| تألیفات | کتاب المبیضه درباره مقاتل الطالبیین • مثالب ابی نواس • الزیادات فی اخبار الوزراء ابن جراح و ... |
احمد بن عبیدالله ثقفی (درگذشت پس از ۳۱۰ق)، مشهور به اِبْن عَمّار، کاتب، محدث و مؤلف شیعی بغدادی، از بزرگان شیعه بود و بعضی او را از قدریه دانسته‌اند.
زندگی نامه
ابوالعباس احمد بن عبیدالله بن محمد بن عمار ثقفی مشهور به ابن عمّار است که برخی به جای ابن عمّار، نام او را «ابن عماد» نوشته‌اند[۱] که نادرست است. از ابن عمار در چند مأخذ با عنوان «حمار العُزیر» یاد شده است[۲] که بی‌گمان این لقب را اهل سنت آن زمان به طعن و استهزاء به او داده بوده‌اند. ابن عمّار از وابستگان قاسم بن عبیدالله وزیر عباسی و نیز فرزند او بود و با ابن جراح محمد بن داوود مصاحبت داشت و او را با وی مباحثات و اخباری است.[۳]
سال وفات ابن عمار در منابع به اختلاف یاد شده است. یاقوت حموی، سال‌های ۳۱۰ق[۴] و ۳۱۴ق[۵] را برای درگذشت او نقل کرده و ابن ندیم، درگذشت او را در ۳۱۹ق می‌داند.[۶]
مذهب
وی از بزرگان شیعه بود و بعضی او را از قدریه دانسته‌اند.[۷] ابن رومی نیز در شعر خود به قَدَری بودن وی اشاره کرده است.[۸]
ابن رومی که در اشعار خود به ابن عمار اشاراتی دارد، او را به سبب اینکه اهل جدال بوده، با عُزیر مقایسه کرده است.[۹] [۱۰]
از راویان حدیث
ابن عمار از ابن جراح روایت نقل می‌کرد[۱۱] و نیز از پدرش عبیدالله، عثمان بن ابی شیبه، سلیمان بن ابی شیخ، عمر بن شبّه، اسحاق بن ابی اسرائیل، محمد بن قاسم معروف به مانی موسوس و دیگران روایت کرده است.
احمد بن جعفر بن سلم قاضی ابوبکر ابن جعابی، ابن زنجی کاتب، ابوعمر ابن حیویه، ابوالفرج اصفهانی و دیگران از او روایت نموده‌اند. [۱۲] ابن اثیر هم از ابن عمار اخباری نقل کرده است. از جمله در یک مورد به روایت از او از گرایش سخت ِ مأمون به علویان و نیکی هایش به آنان سخن گفته است.[۱۳]
آثار
ابن عمار شعر نیز می‌سرود و یاقوت حموی [۱۴] و ابن شاکر کتبی[۱۵] قطعه شعری از او به نقل از معجم الشعراء مرزبانی نقل کرده‌اند، ولی به گفته فراج این قطعه در نسخه خطی ناقصی از معجم که در اختیار او بوده، نیامده است.[۱۶]
ابن عمار آثار متعددی داشته است، اما با بررسی فهرست‌های موجود معلوم گردید که از هیچ کدام از آنها نسخه‌ای در دست نیست. عناوین آثار او چنین است:
- کتاب المبیضه درباره مقاتل الطالبیین
- الاَنواء
- مثالب ابی نواس
- اخبار سلیمان ابن ابی شیخ
- الزیادات فی اخبار الوزراء ابن جراح
- اخبار حجر بن عدی
- اخبار ابی نواس
- اخبار ابن الرومی
- الاختیار من شعره
- المناقضات
- اخبار ابی العتاهیه
- رسالة فی بنی امیه
- رسالة فی تفضیل بنی هاشم و اولیائهم و ذم ّ بنی امیه و اتباعهم
- رسالة فی امر ابن المحرز المحدث
- رسالة فی مثالب معاویه و اخبار عبدالله بن معاویه بن جعفر[۱۷]
ظاهراً مطالبی از کتاب اخیر در الاغانی آمده است. [۱۸]
پانویس
- ↑ آقابزرگ، الذریعه، جلد۱، ص۳۱۳، ص۳۱۸، ص۳۱۹، جم؛ قس: ابن ندیم، الفهرست، چ فلوگل، ۱۴۸
- ↑ خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، جلد ۴، ص۲۵۲؛ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، جلد ۷، ص۱۷۲
- ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص۱۶۶
- ↑ ادبا، ج۳، ص۲۴۱، به نقل از مرزبانی
- ↑ مقایسه کنید: خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ج۴، ص۲۵۳
- ↑ ابن ندیم، ص۱۶۶
- ↑ ذهبی، محمد، میزان الاعتدال، جلد۱، ص۱۱۸؛ ابن حجر عسقلانی، احمد، لسان المیزان، ص۲۱۹
- ↑ ابن رومی، دیوان، ج۳، ص۹۱۳-۹۱۴
- ↑ نگاه کنید:ابن رومی، علی، دیوان، ج۱، ص۲۳۲ - ۲۳۸، جاهای مختلف
- ↑ یاقوت، ادبا، جلد ۳، ص۲۳۵
- ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص ۱۶۶.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۶، ص۱۵۷، ج۷، ص۱۵۷؛ خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ج۳، ص۱۶۹، و ج۴، ص۲۵۲-۲۵۳؛ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۷، ص۱۷۱؛ یاقوت، ادبا، ج۳، ص۲۳۳؛ ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، ج۲، ص۱۴۰
- ↑ ابن اثیر، الکامل، جلد ۶، ص۴۳۸
- ↑ یاقوت، ادبا، ج۳، ص۲۴۱
- ↑ ابن شاکر کتبی، محمد، عیون التواریخ، ص۱۵۴- ۱۵۵
- ↑ فراج، عبدالستار احمد، تکمله بر معجم الشعراء مرزبانی، ص۵۱۶
- ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص۱۶۶؛ ابن ندیم، چ فلوگل، ص۴۸؛ یاقوت، ادبا، ج۳، ص۲۴۰
- ↑ سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲ (بخش۳)، ص۵۶؛ مقایسه کنید: ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۱، ص۷۳-۷۶
منابع
- آقابزرگ، الذریعه.
- ابن اثیر، الکامل.
- ابن حجر عسقلانی، احمد، لسان المیزان، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۹ق.
- ابن رومی، علی، دیوان، به کوشش حسین نصار، قاهره، ۱۳۹۳ق /۱۹۷۳م.
- ابن شاکر کتبی، محمد، عیون التواریخ، نسخه خطی کتابخانه احمد ثالث، شم ۲۹۲۲.
- ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، به کوشش قیصر فرح، بیروت، دارالکتب العلمیه.
- ابن ندیم، الفهرست.
- همان، به کوشش گوستاو فلوگل، لایپزیگ، ۱۸۷۱م.
- ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، بولاق، ۱۳۲۳ق.
- خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق.
- ذهبی، محمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۸۲ق /۱۹۶۳م.
- سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ترجمه محمود فهمی حجازی، ریاض، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م.
- صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۸۹ق /۱۹۶۹م.
- فراج، عبدالستار احمد، تکمله بر معجم الشعراء مرزبانی، قاهره، ۱۳۷۹ق /۱۹۶۰م.
- یاقوت، ادبا.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی