آیه ۱۵ سوره فجر

از ویکی شیعه
آیه ۱۵ سوره فجر
مشخصات آیه
جزء۳۰
اطلاعات محتوایی
دربارهآزمایش انسان‌ها بوسیله نعمت و شأنیت
آیات مرتبطآیه ۳۵ سوره انبیاء، آیه ۵۱ سوره فصلت


آیه ۱۵ سوره فجر اشاره دارد که خداوند انسان‌ها را گاه با بخشیدن نعمت و شأنیت در میان مردم آزمایش می‌کند[۱] اما آنان مغرور شده این نعمت‌ها را به جهت مقام‌شان می‌دانند.[۲]

﴿فَأَمَّا الْإِنْسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِي ۝١٥ [فجر:15]|﴿اما انسان هنگامی که پروردگارش وی را می‌آزماید و عزیزش می‌دارد و نعمت فراوان به او می‌دهد می‌گوید پروردگارم مرا گرامی داشته است « ۝١٥

مقدم‌شدن کلمه انسان در این آیه را نشان از توجه کامل به انسان، و چگونگی اندیشه وی در آزمایش الهی دانسته‌اند.[۳] کلمه انسان در ابتدای آیه شامل تمام انسان‌ها می‌شود.[۴] در مقابل، برخی دیگر معتقدند انسان در آیه تنها شامل کافران[۵] و بزرگان مشرکان می‌شود که استدلال می‌کردند خداوند آنها را محترم داشته و به آن‌ها ثروت زیاد داده است.[۶]

خداوند آزمودن این افراد[۷] را چنین می‌خواند که به آنها شأنیت در میان مردم و نعمت‌های مادی عطا کرده است.[۸] این نعمت و مقام بیشتر از شایستگی آنان است.[۹] این افراد از این نعمت‌ها خوشحال می‌شوند و اعتقاد دارند که خداوند این نعمت‌ها را به جهت کرامت و منزلت‌شان به آنها داده است.[۱۰]

فضل‌الله معتقد است وقتی خداوند انسان‌ها را با نعمت و آسایش امتحان می‌کند، بنده باید شکر کند. شکر این نعمت‌ها چنین است که آنها را در مواردی که رضایت خداوند در آن است مانند اکرام یتیم و اطعام مسکین مصرف نماید. این افراد نباید کفر نعمت کنند. کفر نعمت در این موارد چنین است که بگوید خداوند مرا مستحق می‌دانست و به جهت مقام من این نعمت‌ها را به من داده است.[۱۱]

پانویس

  1. طیب، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۸ش، ج۱۴، ص۱۰۷.
  2. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۶، ص۴۶۱.
  3. طالقانی، پرتوی از قرآن، ۱۳۶۲ش، ج۴، ص۶۸.
  4. مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۷، ص۵۶۱.
  5. قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۲۱، ص۵۱.
  6. مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۷، ص۵۶۲.
  7. قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۴۲۰.
  8. حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۶۱۶.
  9. شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج‏۱۰، ص۳۴۵.
  10. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۷۳۹.
  11. ابن‌عربی، تفسیر ابن عربی، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۴۳۰.

منابع

  • ابن‌عربی، محی‌الدین محمد، تفسیر ابن عربی، تحقیق: سمیر مصطفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
  • حسینی شیرازی، سید محمد، تبیین القرآن، بیروت، دار العلوم، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق.
  • شبر، سید عبدالله، تفسیر القرآن الکریم، دار البلاغة للطباعة و النشر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه: شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق: احمد قصیرعاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  • طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم، ۱۳۶۲ش.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: محمدجواد بلاغی‏، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
  • طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
  • فضل‌الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.
  • قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.
  • قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح: سید طیب موسوی جزائری،‏ قم، دار الکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
  • مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.