آثار جعفری (کتاب)

آثار جعفری
اطلاعات کتاب
نویسنده	میرزا محمد جعفرخان حقایق نگار خورموجی (۱۲۲۵ـ۱۳۰۱ق/۱۸۱۰ـ۱۸۸۴م)
تاریخ نگارش	(۱۲۲۵ـ۱۳۰۱ق) اواسط دوره قاجار در شیراز
موضوع	کتابی درباره تاریخ و جغرافیای منطقه فارس و جغرافیای عمومی جهان
زبان	فارسی
اطلاعات نشر
ناشر	به خط میرزا آقا کمره ای
تاریخ نشر	۱۲۷۶ق/۱۸۵۹م

آثارِ جَعْفَری، کتابی درباره تاریخ و جغرافیای منطقه فارس و جغرافیای عمومی جهان، تألیف میرزا محمد جعفرخان حقایق نگار خورموجی (۱۲۲۵ـ۱۳۰۱ق/۱۸۱۰ـ۱۸۸۴م)، از تاریخ نگاران معروف اواسط دوره قاجار است.

محتوا و موضوعات کتاب

محتوای بخش اول

در بخش اول کتاب که درباره فارس است، نویسنده نخست مطالبی مربوط به تقسیمات جغرافیایی و شناخت اماکن تاریخی و مذهبی آن منطقه بیان کرده و سپس به شرح احوال بزرگان و دانشمندان و وزیران و سیاستمداران معروف آنجا پرداخته است.

عنوان‌های بخش اول

عنوان‌های کتاب بر حسب تقسیم بندی مؤلف چنین است:

فضیلت فارس
حالات فارس
کیفیات شیراز
مساجد شیراز
بِقاع شیراز
مدارس شیراز
حکام شیراز و فارس
وزرای فارس
علمای فارس
مشایخ فارس
شعرای فارس
بلوکات فارس
ایلات فارس و جزایر فارس.

محتوای بخش دوم

بخش دوم کتاب، جغرافیای عمومی جهان است که با استفاده از پژوهش‌های اروپایی تدوین شده است. نویسنده در این بخش، نخست کشورهای جهان را به ترتیب قاره‌ها تقسیم کرده و سپس با اجمال به شرح یکایک آن‌ها پرداخته است.

این بخش با قاره آسیا و کشور ایران آغاز گشته و در ضمن آن تاریخ بسیار فشرده این کشور از آغاز تا زمان تألیف کتاب شرح داده شده است.

تاریخ و محل تالیف

حقایق نگار این کتاب را در زمان اقامت خود در شیراز نوشته و آن را به سال ۱۲۷۶ق/۱۸۵۹م در تهران به خط میرزا آقا کمره‌ای به چاپ رسانده است.

نسخه چاپی و خطی کتاب

نسخه چاپی دارای ۳۹۶ صفحه است که ۲۰۶ صفحه آن به ایالت فارس و بقیه به جغرافیای جهان اختصاص دارد.

علاوه بر نسخه چاپی که به کلی نایاب است، از این کتاب چند نسخه خطی در کتابخانه‌های شورای ملی (سابق)، دکتر مفتاح و صدرالدین محلاتی موجود است.

اشتباه در انتساب کتاب

این کتاب را آقا بزرگ تهرانی^[۱] به میرزا جعفرخان مشیرالدوله نیز نسبت داده و به دنبال وی خانبابا مشار صریحاً آن را از مشیرالدوله دانسته است و هر دو انتساب آن را به حقایق نگار نیز یاد کرده‌اند، لیکن آقا بزرگ در مستدرکات الذریعه^[۲] این اشتباه را تصحیح کرده است.

پانویس

↑ آقابزرگ، الذریعه،۱۴۰۸ق، ج۱، ص۷.
↑ آقابزرگ، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۲۶، ص۱۰.

یادداشت

منابع

آقابزرگ، الذریعه، ج۱، ص۷، ج۲۶، ص۱۰؛
بامداد، مهدی، تاریخ رجال ایران، تهران، زوار، ۱۳۴۷ـ۱۳۵۳ش، ج۵، صص۲۲۱، ۲۲۲؛
خورمرجی، میرزا جعفرخان، حقایق الاخبار ناصری، به کوشش حسین خدیوجم، تهران، نشرنی، ۱۳۶۳ش، مقدمه؛
خورمرجی، نزهة الاخبار، نسخه خطی کتابخانه شورای ملی (سابق)، شم۵۰۰۷، مقدمه؛
رکنزاده آدمیت، محمدحسین، دانشمندان و سخن سرایان فارس، تهران، اسلامیه، ۱۳۳۸ش، ج۲، صص۲۸۶ـ۲۸۷؛
زهرایی، فضلالله، «‌حاجی میرزا جعفرخان حقایق نگار خورموجی »، یغما، س ۱۷، شم۹ (آذر ۱۳۴۳ش)، صص۴۳۱ـ ۴۳۵؛
شورای ملی (سابق)، فهرست خطی، ج۶، ص۱۸۳، ج۱۴، صص۳۰۴ـ ۳۰۵؛
فرصت شیرازی، محمدنصیر، آثار عجم، بمبئی، ۱۳۱۴ق، ص۵۴۲؛
فسایی، میرزا حسن، فارسنامه ناصری، تهران، ۱۳۱۳ق، صص۷۹، ۱۵۵، ۲۰۸، کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد، فهرست میکروفیلم‌ها، ج۱، ص۱؛
کتابخانه مرکزی، فهرست خطی، ج۵، ص۲۷۱؛ مشار، خانبابا، فهرست چاپی فارسی، ج۱، ص۳۶؛
منزوی، احمد، فهرست خطی فارسی، ج۶، صص۳۰ـ۳۹.

پیوند به بیرون

منبع مقاله : دائرة المعارف بزرگ اسلامی

[1] آقابزرگ، الذریعه،۱۴۰۸ق، ج۱، ص۷.

[2] آقابزرگ، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۲۶، ص۱۰.

[۱]

[۲]