کاربر ناشناس
التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح پاورقی و منابع
imported>M.r.seifi (اصلاح منابع) |
imported>M.r.seifi (اصلاح پاورقی و منابع) |
||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
== انگیزه تألیف == | == انگیزه تألیف == | ||
بنابر گفته [[شیخ طوسی]] در مقدمه، او قصد داشته است با این تالیف، کاستیهای تالیفات تفسیری پیشین را برطرف سازد. به گفته او هیچ یک از علمای شیعه کتابی جامع و کامل در تفسیر قرآن ننوشته بودند که آیات قرآن را از نظرگاههای مختلف مانند علم کلام، حدیث، لغت و جز آن تفسیر کند و روایات تفسیری و اندیشه‌گریهای مفسران پیشین را به گونه مستوفی بررسد و آنچه را بدان نیاز هست، خود تفسیر کند. تنها گروهی به گردآوری احادیث درباره آیات پرداخته‌اند بی‌آن که روایات و آرای تفسیری را استقصا(= تفحص و جست و جوی کامل)و بررسی و ارزیابی کنند و از خود چیزی برای تبیین و تفسیر آیات بیفزایند.<ref>طوسی، ج۱، ص۱ - ۳.</ref><br /> | بنابر گفته [[شیخ طوسی]] در مقدمه، او قصد داشته است با این تالیف، کاستیهای تالیفات تفسیری پیشین را برطرف سازد. به گفته او هیچ یک از علمای شیعه کتابی جامع و کامل در تفسیر قرآن ننوشته بودند که آیات قرآن را از نظرگاههای مختلف مانند علم کلام، حدیث، لغت و جز آن تفسیر کند و روایات تفسیری و اندیشه‌گریهای مفسران پیشین را به گونه مستوفی بررسد و آنچه را بدان نیاز هست، خود تفسیر کند. تنها گروهی به گردآوری احادیث درباره آیات پرداخته‌اند بی‌آن که روایات و آرای تفسیری را استقصا(= تفحص و جست و جوی کامل)و بررسی و ارزیابی کنند و از خود چیزی برای تبیین و تفسیر آیات بیفزایند.<ref>طوسی، ج۱، ص۱-۳.</ref><br /> | ||
شیخ طوسی معتقد است که عالمان اهل سنت نیز در تفسیر قرآن یا هر روایتی درباره قرآن را نقل کرده و از این رو از اختصار و تمرکز بر موضوع دور مانده‌اند و یا تنها به تفسیر الفاظ غریب و مشکل قرآن نگریسته‌اند. برخی نیز کوشیده‌اند راهی میان این دو را برگزینند و از زاویه دانشی که در آن تخصص دارند قرآن را تفسیر کرده‌اند. شیخ طوسی تفاسیر گروه سوم، از جمله ابومُسلم محمد بن بحر اصفهانی (م. ۳۲۰ق.) و علی بن عیسی رمانی (م. ۳۸۴ق.)، از علمای معتزله را بهتر از دیگر آثار تفسیری دانسته ولی تذکار داده که همینان نیز از نظرگاههای علوم مختلف به تفسیر دست نزده و افزون بر این، گاه مطالبی طولانی آورده‌اند که نیازی به ذکر آنها نبوده است. بدین رو، او خود بر آن شده است تا تفسیری در عین اختصار، جامع و کامل تالیف کند که در آن، به علوم مختلف قرآنی مانند قرائت، معانی بیان، صرف و نحو و متشابهات بپردازد و نیز به شبهه‌ها و طعنه‌های ملحدان و مبطلان مانند اهل جبر و تشبیه و جز آن پاسخ دهد. طوسی وعده داده است که در این اثر نه چنان کوتاه می‌نویسد که فهم مطالب مشکل شود و نه اصل ایجاز و اختصار را فرو می‌گذارد.<ref>طوسی، ج۱، ص۱ - ۳.</ref><br /><br /> | شیخ طوسی معتقد است که عالمان اهل سنت نیز در تفسیر قرآن یا هر روایتی درباره قرآن را نقل کرده و از این رو از اختصار و تمرکز بر موضوع دور مانده‌اند و یا تنها به تفسیر الفاظ غریب و مشکل قرآن نگریسته‌اند. برخی نیز کوشیده‌اند راهی میان این دو را برگزینند و از زاویه دانشی که در آن تخصص دارند قرآن را تفسیر کرده‌اند. شیخ طوسی تفاسیر گروه سوم، از جمله ابومُسلم محمد بن بحر اصفهانی (م. ۳۲۰ق.) و علی بن عیسی رمانی (م. ۳۸۴ق.)، از علمای معتزله را بهتر از دیگر آثار تفسیری دانسته ولی تذکار داده که همینان نیز از نظرگاههای علوم مختلف به تفسیر دست نزده و افزون بر این، گاه مطالبی طولانی آورده‌اند که نیازی به ذکر آنها نبوده است. بدین رو، او خود بر آن شده است تا تفسیری در عین اختصار، جامع و کامل تالیف کند که در آن، به علوم مختلف قرآنی مانند قرائت، معانی بیان، صرف و نحو و متشابهات بپردازد و نیز به شبهه‌ها و طعنه‌های ملحدان و مبطلان مانند اهل جبر و تشبیه و جز آن پاسخ دهد. طوسی وعده داده است که در این اثر نه چنان کوتاه می‌نویسد که فهم مطالب مشکل شود و نه اصل ایجاز و اختصار را فرو می‌گذارد.<ref>طوسی، ج۱، ص۱ - ۳.</ref><br /><br /> | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
== جایگاه تفسیر التبیان == | == جایگاه تفسیر التبیان == | ||
اهمیت التبیان افزون بر مطالب و محتوای آن، بیشتر در روشی است که به جریان تفسیرنویسی شیعی وارد کرده و برای تفاسیر بعدی شیعی به سرمشق تبدیل شده است.<ref>نک: ذیل عنوان ویژگیهای روشی همین مقاله.</ref> مفسران شیعه بعدی و کتاب‌شناسان، این کتاب را ستوده و از محاسن آن سخن گفته‌اند.<ref>برای نمونه نک: الذریعه، ج ۳، ص ۳۲۹؛ بحر العلوم،الفوائد الرجالیه، ج ۳، ص ۲۲۸</ref> [[فضل بن حسن طبرسی]] مولف تفسیر مجمع البیان تصریح دارد که التبیان سرمشق او در تدوین تفسیرش بوده است.<ref>مجمع البیان، | اهمیت التبیان افزون بر مطالب و محتوای آن، بیشتر در روشی است که به جریان تفسیرنویسی شیعی وارد کرده و برای تفاسیر بعدی شیعی به سرمشق تبدیل شده است.<ref>نک: ذیل عنوان ویژگیهای روشی همین مقاله.</ref> مفسران شیعه بعدی و کتاب‌شناسان، این کتاب را ستوده و از محاسن آن سخن گفته‌اند.<ref>برای نمونه نک: الذریعه، ج ۳، ص ۳۲۹؛ بحر العلوم،الفوائد الرجالیه، ج ۳، ص ۲۲۸</ref> [[فضل بن حسن طبرسی]] مولف تفسیر مجمع البیان تصریح دارد که التبیان سرمشق او در تدوین تفسیرش بوده است.<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۷۵.</ref> | ||
== منابع تفسیر== | == منابع تفسیر== | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
== گزیده‌های تفسیر تبیان == | == گزیده‌های تفسیر تبیان == | ||
تفسیر تبیان را دو عالم شیعی خلاصه کرده‌اند: | تفسیر تبیان را دو عالم شیعی خلاصه کرده‌اند: | ||
# «[[مختصر التبیان]]» اثر [[ابن ادریس حلی]].<ref>الذریعه، | # «[[مختصر التبیان]]» اثر [[ابن ادریس حلی]].<ref>تهرانی، الذریعه، ج۲۰، ص۱۸۴.</ref> او در این کتاب با اندیشه‌های اصولی و فقهی شیخ مخالفت کرده است.<ref>الفوائد الرجالیه، ج ۳، ص ۲۲۹.</ref> | ||
# «مختصر التبیان» اثر ابوعبدالله محمد بن هارون معروف به [[ابن کال]].<ref>الذریعه، | # «مختصر التبیان» اثر ابوعبدالله محمد بن هارون معروف به [[ابن کال]].<ref>تهرانی، الذریعه، ج۲۰، ص ۱۸۵.</ref> | ||
== چاپ‌ها == | == چاپ‌ها == | ||