تربت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تربت''' در فرهنگ [[شیعه|شیعی]] به خاکی که از اطراف قبر [[امام حسین(ع)]] برداشته می‌شود، اطلاق می‌گردد. محدوه‌ای تا پنج فرسخ را دربر می‌گیرد، هرچند هرچه نزدیک‌تر به قبر حضرت باشد، اثر بیشتری دارد. [[جبرئیل]] به [[پیامبر اکرم|پیامبر(ص)]] خبر داده بود که به رنگ خون درآمدن این تربت، از علائم [[شهادت]] امام حسین(ع) است. شفابخشی، ایمنی از ترس، زیاد شدن روزی، علم نافع، عزت یافتن، رفع فقر، ظهور هر گونه اثر نیک و پسندیده از آثار و برکات تربت است و در روایات بر فضیلت [[سجده]] بر تربت تاکید شده است. توهین به تربت نیز آثار دنیوی ناگواری به همراه دارد

==در لغت==

تربت در لغت به معنای «خاک » است<ref>ابن منظور؛ فیروزآبادی ، ذیل «ترب »</ref> و در فرهنگ شیعی صرفاً به خاکی که از اطراف قبر امام حسین(ع) برداشته می شود، اطلاق می گردد. برخی احتمال داده اند که به خاکی که از اطراف هر قبر مقدّسی، همچون قبر [[امامان شیعه|امامان]]، پیامبران، شهیدان و صالحان، برداشته می شود، تربت می گویند، ولی معنای شایع یا منحصر آن خاک قبر امام حسین(ع) است و مراد از کلمه «الطین » یا «طین القبر» هم در روایات [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] همین معناست.<ref>شهیدثانی، الفوائد الملیّة لشرح الرسالة النفلیّة،ص 211</ref><ref>بحرانی،الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة،ج 7، ص 261</ref>

[[ابوریحان بیرونی]]<ref>بیرونی، آثارالباقیه،ص 329</ref> از مزار امام حسین(ع) با تعبیر «تربت مسعوده» یاد کرده است . تربت همواره نزد [[شیعه|شیعیان]] محترم، مقدّس و «شعار» آنان بوده است.<ref>آل کاشف الغطاء، الارض و التربة الحسینیة،ص 32</ref>

==در احادیث==

دیگر [[امامان شیعه|امامان معصوم]] نیز در باره تربت سخن گفته اند و با اوصاف «مبارکه»، «طاهره» و «مِسکة مبارکه» آن را ستوده و بر فضیلت آن تأکید کرده اند.<ref>ابن قولویه، ص 267ـ 268، 270ـ271؛ عصفری، ص 16ـ17؛ مجلسی، ج 98، ص 128ـ132</ref> [[امام رضا]](ع) هنگام برداشتن تربت، آن را بوییده و گریسته است<ref>مجلسی، ج 98، ص 131</ref>. در برخی احادیث از علاقه فرشتگان به تربت سخن رفته است.<ref>ابن قولویه، ص 68؛ مفید،کتاب المزار، ص 151؛ صدری، ص 49</ref>

==آثار تربت در روایات==

برای تربت آثار دیگری هم ذکر شده است ، از جمله زیاد شدن روزی، علم نافع، عزت یافتن، رفع فقر، ظهور هر گونه اثر نیک و پسندیده.<ref>ابن قولویه، ص 277، 282ـ 285؛ ابن بسطام، ص 52؛ نوری، 1407ـ 1408، ج 8، ص 237؛ کلباسی، ص 109؛ فرهاد میرزا قاجار، ص 6</ref> در باره برخی آثار تربت این بحث مطرح شده است که آیا این آثار با خوردن تربت حاصل می شود یا ناشی از همراه داشتن آن است.<ref>نراقی، ج 15، ص 163؛ کلباسی، ص 67، 77</ref>

==فضیلت سجده بر تربت==

بنا بر حدیثی از [[امام صادق]](ع)، تسبیح حضرت [[فاطمه(س)]] نخست از نخ پشمیِ تابیده بود که عدد تکبیرات بر آن گره زده شده بود. با شهادت [[حمزه بن عبدالمطلب]] در [[جنگ احد]]، [[حضرت فاطمه]](س) از تربت وی تسبیح ساختند. پس از ''[[شهادت]]'' امام حسین(ع) ساختن تسبیح تربت آن حضرت معمول شد. در حدیث دیگری از [[امام صادق]](ع)، تسبیح تربت حمزه با تسبیح تربت امام حسین(ع) مقایسه و تربت امام حسین(ع) برتر دانسته شده است.<ref>مفید، الارشاد، ص 150ـ 151</ref> در روایات بر ثوابِ در دست گرفتن تسبیح تربت امام حسین(ع)، حتی بدون گفتن [[ذکر]]، تأکید شده است،<ref>طوسی، مصباح المتهجّد، ص 735؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ج 6، ص 75ـ 76؛ احمد طبرسی، ج 2، ص 583؛ مفید،کتاب المزار، ص 152</ref> ولی ظاهراً استفاده از تسبیح تربت نیز همچون مهر تربت تا سال 308 (تاریخ مکاتبة حمیری) هنوز سنّتی فراگیر نشده بوده است.

==احکام فقهی تربت==

در برخی روایات، خوردن تربت [[امامان شیعه|امامان]] دیگر نیز مجاز دانسته شده است، اما مورد پذیرش فقها و سازگار با برخی احادیث دیگر نیست.<ref>ابن قولویه، ص 280ـ281؛ ابن بابویه، عیون اخبارالرضا، ج 1، ص 104؛ مجلسی، ج 57، ص 156</ref>

از نظر فقها خرید و فروش تربت جایز است،<ref>شهید اول،  الدروس، ج 2، ص 26؛آل کاشف الغطاء، ص 376</ref> ولی در برخی روایات از آن نهی شده است.<ref>ابن قولویه، ص 286</ref>

==محدوده تربت==

برای برداشتن ، خوردن یا به همراه داشتن تربت، دعاها و اعمال خاصی مانند [[غسل]]، خواندن آیاتی از [[قرآن]]، بوسیدن و برچشم نهادن آن ذکر شده است.<ref>ابن قولویه، باب 93ـ94؛ طوسی، الامالی، ص 318، ابن طاووس، الامان، ص 47؛ ابن طاووس، فلاح السائل، ص 62، 224ـ 225؛ ابن مشهدی، ص 363ـ366</ref> به نظر فقها این آداب تأثیر تربت را بیشتر یا سریع تر می کند، ولی اصل تأثیر تربت بدانها وابسته نیست.<ref>مقدّس اردبیلی، ج 11، ص 236</ref>

==آثار نوشته شده درباره تربت==

برخی آثار چاپ نشده در باره تربت اینهاست: [[شرف التربة]] تألیف [[محمد بن بکران رازی]]،<ref>نجاشی، ص 394؛ آقابزرگ طهرانی، ج 14، ص 180</ref> [[شرف التربة]] تألیف [[ابوالمفضل شیبانی]]،<ref>نجاشی، ص 396؛ آقابزرگ طهرانی، ج 14، ص 180</ref> [[لمعة معانی]] به فارسی در اثبات فضیلت سجده بر تربت اثر [[سیدعلی رضوی لاهوری]]،<ref>آقابزرگ تهرانی، ج 18، ص 354</ref> [[مثنوی شفانامه]] در باره اثر تربت [[سیدالشهدا]](ع) سروده [[تائب تبریزی]].<ref>آقابزرگ تهرانی،ج 19، ص 84</ref>

== پانویس ==

{{پانویس|2}}

== منابع ==

*حسین بن محمدتقی نوری، دارالسلام فیما یتعلق بالرؤیا والمنام ، قم 1378.

*حسین بن محمدتقی نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل ، قم 1407ـ 1408.

==پیوند به بیرون==

* [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=3421  دانشنامه جهان اسلام]

* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20130203082256-9467-18.pdf بررسی فقهی افضلیت سجده بر تربت امام حسین]

[[en:Turbah of Imam Husayn (a)]]