حلیمه سعدیه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حلیمه سعدیّه'''، مادر رضاعی [[پیامبر (ص)]]، که پس از [[ثویبه|ثُوَیبه]]، شیردادن به حضرت رسول(ص) را برعهده گرفت، حلیمه پس از برعهده گرفتن شیردهی به پیامبر(ص) آثار خیر و برکت را در زندگی‌اش مشاهده کرد.

پدر حلیمه، ابو ذُؤَیْب عبداللّه بن حارث بن شِجْنَه سَعدی، از قبیله سعد بن بکر بن هَوازِن بود.<ref>ابن‌اسحاق، ص ۲۵؛ ابن‌سعد، ج ۱، ص ۱۱۰؛ قس ابن‌حبیب، ص ۱۳۰؛ بلاذری، ج ۱، ص:۱۰۶ حارث‌بن عبداللّه‌بن شِجْنه</ref>

حلیمه پس از ثُوَیبه، کنیز [[ابولهب]] که چند روزی به [[پیامبر (ص)]] شیر داد، شیردادن به پیامبر اکرم(ص) را برعهده گرفت. <ref>طبری، ج ۲، ص ۱۵۸؛ ابن‌جوزی، ج ۲، ص ۲۶۰۲۶۱</ref>

==دایگی محمد (ص) ==

{{اصلی|کودکی پیامبر اسلام‎}}

ظاهراً مردم [[مکه]] کودکانشان را برای آموختن فصاحت به قبایل بادیه‌نشین می‌سپردند. حلیمه در سالی که قحطی بزرگی میان قبیله بنی‌سعد افتاده بود، همراه با نُه تن از زنان قبیله، برای امرار معاش از طریق شیردهی به کودکان قبایل ثروتمند مکه، عازم این شهر شد، اما چون مرکب او از شدت تنگدستی و قحطی ناتوان و لاغر بود، از دیگران عقب افتاد و دیر به مکه رسید. در نتیجه، فقط نوه [[عبدالمطلب]] مانده بود که به دلیل یتیم بودنش، کسی حاضر نشده بود به او شیر بدهد، زیرا می‌ترسیدند دستمزد مناسبی دریافت نکنند. <ref>ابن‌اسحاق، ص ۲۶؛ ابن‌سعد، ج ۱، ص۱۱۰ـ ۱۱۱؛ بلاذری، ج ۱، ص ۱۰۶۱۰۷؛ طبری، ج ۲، ص ۱۵۸ـ ۱۵۹؛ ابن‌جوزی، ج ۲، ص ۲۶۱</ref> حلیمه دایگی [[محمد (ص)|محمد]](ص) را بر عهده گرفت.

حلیمه بلافاصله پس از برعهده گرفتن شیردهی به پیامبر(ص)، آثار خیر و برکت را در زندگی‌اش مشاهده کرد. او که بر اثر تنگدستی شیرش کم شده بود و به‌سختی به پسر خود شیر می‌داد، از آن پس به‌راحتی [[محمد (ص)|محمد]](ص) و پسر خویش را سیر می‌کرد. حتی شتر ضعیف و ناتوانش نیز پُرشیر و نیرومند گشت، به گونه‌ای که هنگام بازگشت، از همراهانش سبقت گرفت و همه با حیرت دلیل آن را جویا می‌شدند و حلیمه همه این‌ها را نتیجه حضور کودک [[بنی‌هاشم]] می‌دانست و بارها بدان اشاره می‌کرد. <ref>ابن هشام، ج ۱، ص ۱۷۲۱۷۳؛ ابن‌سعد، ج ۱، ص ۱۱۱،۱۵۱؛ بلاذری، ج ۱، ص ۱۰۷؛ طبری، ج ۲، ص ۱۵۹</ref>

==اصرار بر نگهداری بیشتر محمد (ص)==

پس از آنکه حضرت محمد(ص) به دو سالگی رسید، حلیمه او را از شیر گرفت و به مکه نزد مادرش، [[آمنه بنت وهب]]، برد. اما از آنجا که حضور این کودک باعث شده بود که گله گوسفندان حلیمه از دیگر گله‌های قبیله بنی‌سعد پربارتر شود، او ترجیح می‌داد کودک را بیشتر نزد خود نگاه دارد. سرانجام، با اصرار حلیمه و به دلیل شیوع وبا در مکه و ترس آمنه از سرایت بیماری به فرزندش، حلیمه بار دیگر کودک شیرخوار را نزد خود نگاه داشت. <ref>ابن اسحاق، ص ۲۷؛ ابن‌هشام، ج۱، ص۱۷۳؛ طبری، ج۲، ص۱۵۹۱۶۰؛ ابن‌جوزی، ج ۲، ص ۲۶۲۲۶۳</ref>

گفته شده است هنگامی که محمد(ص) با حلیمه می‌زیست، واقعه‌ای عجیب برایش روی داد که به [[شقّ صدر]] معروف است. نقل شده است فرشتگانی به شکل مردانی با لباس سفید بر محمد(ص) ظاهر شدند، سینه او را شکافتند، لکه سیاهی را از قلب او بیرون آوردند، قلب او را در تشتی زرین شستشو دادند و سپس سینه او را التیام بخشیدند. پسر حلیمه (برادر رضاعی محمد(ص)) که در وادی نزدیک منزل شاهد این ماجرا بود، سراسیمه به حلیمه خبر رساند.<ref>ابن‌اسحاق، ص ۲۷؛ ابن‌هشام، ج۱، ص ۱۷۳۱۷۴؛ ابن‌سعد، ج ۱، ص ۱۱۲؛ یعقوبی، ج ۲، ص ۱۰</ref>

حلیمه به‌شدت نگران شد و کودک را نزد کاهنی برد تا در این‌باره حکم کند. کاهن پس از شنیدن سخنان کودک، هشدار داد که او در آینده دین مردم را تغییر خواهد داد. حلیمه نگران‌تر شد و تصمیم گرفت برای حفظ جان کودک از دست دشمنان، او را به نزد مادرش در مکه بازگرداند.<ref>طبری، ج ۲، ص ۱۶۳؛ ابن‌جوزی، ج۲، ص۲۶۷؛ ابن‌اثیر، ۱۳۹۹۱۴۰۲، ج ۱، ص۴۶۴ـ ۴۶۵</ref>

البته محققان دلایل بسیاری در رد این داستان ــ که گفته شده چند نوبت در زندگی پیامبر(ص) رخ دادــ و ساختگی بودن روایات راجع به آن ذکر کرده‌اند.<ref>برای نمونه رجوع کنید به ابوریّه، ص ۱۸۷۱۸۸؛ حسنی، ص۴۶؛ عاملی، ج۲، ص۱۶۷۱۷۲</ref>

حضرت محمد(ص) چهار یا پنج سال در قبیله بنی‌سعدبن بکر بود و آنگاه، حلیمه او را نزد [[آمنه بنت وهب|مادر]] و جدش [[عبدالمطلب]] بازگرداند <ref>یعقوبی، ج ۲، ص ۱۰؛ ابن‌قتیبه، ص۱۳۲؛ بلاذری، ج ۱، ص ۱۰۷؛ مسعودی، تنبیه، ص ۲۲۹۲۳۰</ref>

حلیمه پس از ظهور [[اسلام]] به خدمت پیامبر(ص) رسید و همراه همسرش اسلام آورد و هر دو با پیامبر(ص) [[بیعت]] کردند <ref>ابن‌جوزی، ج ۲، ص ۲۷۰</ref>

==احترام پیامبر (ص)==

سال‌ها بعد، پس از ازدواج حضرت محمد(ص) با [[خدیجه]]، حلیمه نزد او به [[مکه]] رفت و از سختی روزگار شکایت کرد. حضرت درباره او با خدیجه صحبت کرد و خدیجه چند گوسفند و شتر به او هدیه داد. گاه پیامبر(ص)، برای احترام، به محض ورود حلیمه عبای خود را بر زمین پهن می‌کرد تا او بر آن بنشیند. <ref>ابن‌جوزی، ج ۲، ص ۲۷۰؛ذهبی، ص ۴۸</ref> پس از [[جنگ حنین]] و شکست هوازن، رسول خدا(ص) به احترام حلیمه و پیوندی که با آن قبیله داشت و به درخواست خواهر رضاعی‌اش، [[شیماء]]، تمام سهم خود و [[بنی‌هاشم]]، از اموال و اسرا، را بخشید و [[اصحاب]] نیز، به پیروی از او، همین کار را کردند. <ref>یعقوبی، ج ۲، ص ۶۳؛ مسعودی، تنبیه، ص ۲۲۹؛ نیز رجوع کنید به ابن‌سعد، ج ۱، ص ۱۱۴۱۱۵</ref>

بنا به روایتی حلیمه قبل از [[فتح مکه]] به دست [[مسلمانان]] ([[رمضان]] سال۸ق) وفات یافت. پس از فتح مکه، وقتی پیامبر(ص) با خواهر رضاعی‌اش، شَیْماء، دیدار کرد، احوال حلیمه را پرسید و او خبر مرگ حلیمه را به پیامبر(ص) داد. چشمان پیامبر(ص) پر از اشک شد و از بازماندگان او پرسید. سپس، خواهرش از او درخواست عطیه‌ای کرد و پیامبر(ص) نیازش را بر آورده ساخت.<ref>ابن‌اثیر، ۱۳۹۹۱۴۰۲، ج ۱، ص ۴۶۰</ref>

در شمال شرقی بقیع، بقعه‌ای وجود داشت كه به حلیمه سعدیه، دایه پیامبر(ص) منسوب بود. منابع پیشین از زمان وفات این بانو و مكان دفن وی سخن نگفته‌اند. تنها قاضی عیاض از دیدار وی با ابوبكر و عمر<ref> قاضی عیاض، ج2، ص115.</ref> و مقریزی از وفاتش در روزگار پیامبر و تأثر رسول خدا از مرگ او یاد كرده است.<ref> مقریزی، ج2، ص6.</ref>

 

ابن بطوطه از قبر حلیمه در بصره گزارش داده؛ اما در سفرنامه‌های سده‌های اخیر<ref> ورثیلانی، ج2، ص539؛ جعفر خلیلی، ج3، ص282؛ جعفریان، ج5، ص478.</ref>از وجود قبر این بانو در بقیع و در مسیر قبر عثمان بن عفان <ref> جعفریان، ج5، ص478-479.</ref> یاد شده است. بر این قبر، گنبد و بارگاهی ساخته بودند كه تاریخ ساخت آن نامعلوم است. درون این بارگاه، ضریحی چوبی بر قبر نصب شده بود.<ref> جعفریان، ج5، ص242.</ref> نایب الصدر شیرازی در گزارش سفر حج خود به سال 1305ق. از دو بیت شعر تركی نگاشته شده بر در این بقعه یاد كرده است.<ref>جعفریان، ج5، ص479.</ref>

{{پانویس|2}}

 

{{ستون-شروع|3}}

* ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، بیروت ۱۳۸۵۱۳۸۶/ ۱۹۶۵۱۹۶۶، چاپ افست، ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ـ ۱۹۸۲م.

* جعفریان، رسول، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، تهران، نشر علم، 1389ش.

* خلیلی، جعفر، المدخل الی موسوعة العتبات المقدسه، بیروت، الاعلمی، 1987م.

* قاضی عیاض، الشفاء بتعریف حقوق المصطفی، عمان، دارالفیحاء، 1407ق.

* محمود ابوریّه، اضواء علی‌السنة المحمدیة، او، دفاع عن‌الحدیث، قاهره: دارالمعارف، بی‌تا، چاپ افست قم، بی‌تا.

* مقریزی،امتاع الاسماع، به كوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دارالكتب العلمیه، 1420ق.

* ورثیلانی، حسن بن محمد، الرحلة الورثیلانیه، قاهره، مكتبة الثقافة الدینیه، 1429ق.