Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۹۵
ویرایش
حفصه دختر عمر بن خطاب: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
}} | }} | ||
حَفْصه بنت عمربن خطّاب، نام یکی از همسران [[پیامبر اکرم]] است که پس از مرگ همسر اولش، [[خنیس بن حذافه سهمی|خُنَیس بن حُذافه سهمی]] در [[شعبان]] سال سوم هجرت، به همسری حضرت رسول درآمد. او و [[عایشه]] دو تنی بودند که مایه آزار پیامبر (ص) شدند و در [[آیه]] اول و چهارم [[سوره تحریم]] به این موضوع اشاره شده است. از وقایع دیگر زندگی حفصه، تصمیم وی در همراهی با عایشه در خروج بر [[امام علی (ع)]] در [[جنگ جمل]] است که برادرش او را از این تصمیم منصرف نمود. حفصه احادیثی از پیامبر اکرم، بیشتر درباره [[حج]] و نماز و ازدواج و [[روزه]]، نقل کرده است. | حَفْصه بنت عمربن خطّاب، نام یکی از همسران [[پیامبر اکرم]] است که پس از مرگ همسر اولش، [[خنیس بن حذافه سهمی|خُنَیس بن حُذافه سهمی]] در [[شعبان]] سال سوم هجرت، به همسری حضرت رسول درآمد. او و [[عایشه]] دو تنی بودند که مایه آزار پیامبر (ص) شدند و در [[آیه]] اول و چهارم [[سوره تحریم]] به این موضوع اشاره شده است. از وقایع دیگر زندگی حفصه، تصمیم وی در همراهی با عایشه در خروج بر [[امام علی (ع)]] در [[جنگ جمل]] است که برادرش او را از این تصمیم منصرف نمود. حفصه احادیثی از پیامبر اکرم، بیشتر درباره [[حج]] و نماز و ازدواج و [[روزه]]، نقل کرده است. | ||
==نسب== | ==نسب== | ||
پدرش [[عمر بن خطاب]]، خلیفه دوم و مادرش زینب، خواهر [[عثمان بن مظعون]]، [[صحابه|صحابی]] مشهور پیامبر، بود.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱؛ بلاذری، ۱۴۱۷، ج ۲، ص ۵۴؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۶</ref> | پدرش [[عمر بن خطاب]]، خلیفه دوم و مادرش زینب، خواهر [[عثمان بن مظعون]]، [[صحابه|صحابی]] مشهور پیامبر، بود.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱؛ بلاذری، ۱۴۱۷، ج ۲، ص ۵۴؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۶</ref> | ||
==تولد== | ==تولد== | ||
حفصه در سال پنجم پیش از [[بعثت]]، سال تجدید بنای [[کعبه]]، به دنیا آمد.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱؛ خرّاط، ص ۱۲۱۵</ref> | حفصه در سال پنجم پیش از [[بعثت]]، سال تجدید بنای [[کعبه]]، به دنیا آمد.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱؛ خرّاط، ص ۱۲۱۵</ref> | ||
==ازدواج با خنیس== | ==ازدواج با خنیس== | ||
وی پیش از هجرت به مدینه، با خُنَیس بن حُذافه سهمی ازدواج کرد.<ref>ابوعبیده، ص ۵۹؛ زبیربن بکّار، ص ۳۹؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۶</ref> و به هنگام هجرت پیامبر به [[مدینه]]، به همراه خنیس به مدینه کوچید<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱</ref> خنیس با وجود بیماری در [[جنگ بدر]] شرکت جست<ref>بلاذری، ۱۴۱۷، ج۲، ص۵۴</ref> و چندی پس از جنگ، درگذشت.<ref>ابن‌سعد، ج ۳، ص ۳۹۳، ج ۸، ص ۸۱؛ قس ابن‌قتیبه، ص ۱۳۵، که به حیات خنیس در زمانی متأخرتر اشاره کرده است.</ref> | وی پیش از هجرت به مدینه، با خُنَیس بن حُذافه سهمی ازدواج کرد.<ref>ابوعبیده، ص ۵۹؛ زبیربن بکّار، ص ۳۹؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۶</ref> و به هنگام هجرت پیامبر به [[مدینه]]، به همراه خنیس به مدینه کوچید<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱</ref> خنیس با وجود بیماری در [[جنگ بدر]] شرکت جست<ref>بلاذری، ۱۴۱۷، ج۲، ص۵۴</ref> و چندی پس از جنگ، درگذشت.<ref>ابن‌سعد، ج ۳، ص ۳۹۳، ج ۸، ص ۸۱؛ قس ابن‌قتیبه، ص ۱۳۵، که به حیات خنیس در زمانی متأخرتر اشاره کرده است.</ref> | ||
==همسری پیامبر== | ==همسری پیامبر== | ||
حفصه پس از مرگ شوهرش، در [[شعبان]] سال سوم هجرت، دو ماه<ref>زبیربن‌بکّار، ص ۳۹؛ ابن‌قتیبه، ص ۱۵۸؛ بلاذری، ۱۴۱۷، ج۲، ص۵۴</ref> یا سه ماه قبل از [[جنگ احد]]<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۳، ۲۱۷</ref> به همسری پیامبر اکرم درآمد.<ref>برای تفصیل ماجرای ازدواج وی با پیامبر رجوع کنید به ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱۸۳؛ بلاذری، ۱۴۱۷، ج ۲، ص ۵۴۵۵؛ احمدبن عبداللّه طبری، ص ۶۷۶۸؛ د. اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه</ref> | حفصه پس از مرگ شوهرش، در [[شعبان]] سال سوم هجرت، دو ماه<ref>زبیربن‌بکّار، ص ۳۹؛ ابن‌قتیبه، ص ۱۵۸؛ بلاذری، ۱۴۱۷، ج۲، ص۵۴</ref> یا سه ماه قبل از [[جنگ احد]]<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۳، ۲۱۷</ref> به همسری پیامبر اکرم درآمد.<ref>برای تفصیل ماجرای ازدواج وی با پیامبر رجوع کنید به ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱۸۳؛ بلاذری، ۱۴۱۷، ج ۲، ص ۵۴۵۵؛ احمدبن عبداللّه طبری، ص ۶۷۶۸؛ د. اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه</ref> | ||
در برخی گزارش‌های تاریخی گفته شده است که پیش از ازدواج پیامبر با او، [[ابوبکر]] و [[عثمان بن عفان]] نیز از وی تقاضای ازدواج کرده بودند؛ اما در صحت این اخبار تردید وجود دارد.<ref>رجوع کنید به ابوعبیده، ص ۶۰؛ ابن‌سعد،، ج ۸، ص ۸۳، ۲۱۷؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۶۱۸۷؛ ابن‌عبدالبرّ، قسم ۴، ص ۱۸۱۱</ref> رسول اکرم مهریه او را ۴۰۰ [[درهم]] تعیین کرد.<ref>ابن‌هشام، ج ۴، ص ۲۹۴؛ قس زبیربن‌بکّار، ص۳۹، که صورت متفاوتی از مهریه حفصه عرضه کرده است</ref> | در برخی گزارش‌های تاریخی گفته شده است که پیش از ازدواج پیامبر با او، [[ابوبکر]] و [[عثمان بن عفان]] نیز از وی تقاضای ازدواج کرده بودند؛ اما در صحت این اخبار تردید وجود دارد.<ref>رجوع کنید به ابوعبیده، ص ۶۰؛ ابن‌سعد،، ج ۸، ص ۸۳، ۲۱۷؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۶۱۸۷؛ ابن‌عبدالبرّ، قسم ۴، ص ۱۸۱۱</ref> رسول اکرم مهریه او را ۴۰۰ [[درهم]] تعیین کرد.<ref>ابن‌هشام، ج ۴، ص ۲۹۴؛ قس زبیربن‌بکّار، ص۳۹، که صورت متفاوتی از مهریه حفصه عرضه کرده است</ref> | ||
==آموزش کتابت== | ==آموزش کتابت== | ||
به دستور پیامبر اکرم زنی به نام شفا، دختر عبداللّه عَدویه، که خود در [[جاهلیت]] خواندن و نوشتن می‌دانست، به وی کتابت آموخت.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۴؛ بلاذری، ۱۴۰۷، ص ۶۶۱</ref> | به دستور پیامبر اکرم زنی به نام شفا، دختر عبداللّه عَدویه، که خود در [[جاهلیت]] خواندن و نوشتن می‌دانست، به وی کتابت آموخت.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۴؛ بلاذری، ۱۴۰۷، ص ۶۶۱</ref> | ||
==آیات سوره تحریم== | ==آیات سوره تحریم== | ||
حفصه و عایشه دو تنی بودند که مایه آزار پیامبر اکرم شدند و در آیه اول و چهارم [[سوره تحریم]] به این موضوع اشاره شده است.<ref>رجوع کنید به محمدبن جریر طبری، جامع، ذیل آیات؛ واحدی نیشابوری، ص ۶۸۵۶۸۹؛ احمدبن عبداللّه طبری، ص ۱۴۰۱۴۴؛ ذهبی، ج ۲، ص ۲۲۹</ref> به همین علت پیامبر اکرم وی را طلاق داد.<ref>ابوعبیده، ص ۷۷؛ ابن‌حنبل، ج ۳، ص ۴۷۸؛ زبیر بن بکّار، ص ۴۰؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۷۱۸۸</ref> اما بعداً به او [[طلاق رجعی|رجوع]] کرد.<ref>ابن‌سعد؛ ج ۸، ص ۸۴ ابن‌حنبل،، ج ۳، ص ۴۷۸</ref> | حفصه و عایشه دو تنی بودند که مایه آزار پیامبر اکرم شدند و در آیه اول و چهارم [[سوره تحریم]] به این موضوع اشاره شده است.<ref>رجوع کنید به محمدبن جریر طبری، جامع، ذیل آیات؛ واحدی نیشابوری، ص ۶۸۵۶۸۹؛ احمدبن عبداللّه طبری، ص ۱۴۰۱۴۴؛ ذهبی، ج ۲، ص ۲۲۹</ref> به همین علت پیامبر اکرم وی را طلاق داد.<ref>ابوعبیده، ص ۷۷؛ ابن‌حنبل، ج ۳، ص ۴۷۸؛ زبیر بن بکّار، ص ۴۰؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۷۱۸۸</ref> اما بعداً به او [[طلاق رجعی|رجوع]] کرد.<ref>ابن‌سعد؛ ج ۸، ص ۸۴ ابن‌حنبل،، ج ۳، ص ۴۷۸</ref> | ||
| خط ۸۸: | خط ۷۶: | ||
این اخبار عموماً در منابع [[اهل حدیث]] و [[حنبلیان]] رواج داشته است و درباره صحت آن‌ها تردید وجود دارد.<ref>برای بحثی درباره طلاق حفصه رجوع کنید به.خرّاط، ص ۴۳۵۷</ref> | این اخبار عموماً در منابع [[اهل حدیث]] و [[حنبلیان]] رواج داشته است و درباره صحت آن‌ها تردید وجود دارد.<ref>برای بحثی درباره طلاق حفصه رجوع کنید به.خرّاط، ص ۴۳۵۷</ref> | ||
==حفصه در زمان بیماری پیامبر== | ==حفصه در زمان بیماری پیامبر== | ||
دیگر اطلاع درباره حفصه در زمان پیامبر، راجع به ماجرای بیماری پیامبر و دستور آن حضرت برای فرستادن کسی نزد [[امام علی (ع)]] برای اقامه نماز است که حفصه و عایشه به سراغ پدران خود رفتند و آن دو را نزد پیامبر آوردند.<ref>رجوع کنید به مفید، ص ۴۲۸</ref> | دیگر اطلاع درباره حفصه در زمان پیامبر، راجع به ماجرای بیماری پیامبر و دستور آن حضرت برای فرستادن کسی نزد [[امام علی (ع)]] برای اقامه نماز است که حفصه و عایشه به سراغ پدران خود رفتند و آن دو را نزد پیامبر آوردند.<ref>رجوع کنید به مفید، ص ۴۲۸</ref> | ||
==دستور قتل کنیز== | ==دستور قتل کنیز== | ||
از دیگر حوادث زندگی حفصه، دستور قتل کنیزک خود بود که وی را سحر کرده بود و این مایه ناراحتی [[عثمان بن عفان]] شد.<ref>مالک‌بن انس، ج ۲، ص ۸۷؛ شافعی، ج ۱، ص ۲۹۳؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۷</ref> | از دیگر حوادث زندگی حفصه، دستور قتل کنیزک خود بود که وی را سحر کرده بود و این مایه ناراحتی [[عثمان بن عفان]] شد.<ref>مالک‌بن انس، ج ۲، ص ۸۷؛ شافعی، ج ۱، ص ۲۹۳؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۷</ref> | ||
==نگهداری مصحف== | ==نگهداری مصحف== | ||
گفته شده است که حفصه از کاتب [[مصحف]] خواسته بود زمانی که به نگارش [[آیه]] ۲۳۸ [[سوره بقره]] می‌رسد، وی را خبر دهد تا آیه را به صورتی که او می‌گوید کتابت کند.<ref>رجوع کنید به ابن‌ابی‌داوود، ص ۹۶۹۷</ref> | گفته شده است که حفصه از کاتب [[مصحف]] خواسته بود زمانی که به نگارش [[آیه]] ۲۳۸ [[سوره بقره]] می‌رسد، وی را خبر دهد تا آیه را به صورتی که او می‌گوید کتابت کند.<ref>رجوع کنید به ابن‌ابی‌داوود، ص ۹۶۹۷</ref> | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۹۰: | ||
==حفصه و جنگ جمل== | ==حفصه و جنگ جمل== | ||
از دیگر رویدادهای زندگی حفصه، تصمیم وی در همراهی با [[عایشه]] در خروج بر حضرت علی علیه‌السلام و وقوع [[جنگ جمل]] است که برادرش او را از این تصمیم منصرف نمود. <ref>محمدبن‌جریر طبری، تاریخ، ج ۴، ص ۴۵۱، ۴۵۴؛ ابن ابی‌الحدید، ج ۶، ص ۲۲۵</ref> | از دیگر رویدادهای زندگی حفصه، تصمیم وی در همراهی با [[عایشه]] در خروج بر حضرت علی علیه‌السلام و وقوع [[جنگ جمل]] است که برادرش او را از این تصمیم منصرف نمود. <ref>محمدبن‌جریر طبری، تاریخ، ج ۴، ص ۴۵۱، ۴۵۴؛ ابن ابی‌الحدید، ج ۶، ص ۲۲۵</ref> | ||
هنگامی که حضرت علی علیه‌السلام به [[ذی‌قار]] رسید، عایشه به حفصه نامه‌ای نوشت و در آن از محاصره شدن حضرت علی و یارانش برای وی توضیح داد، حفصه هم از سر شادمانی، کودکان بنی‌تیم و عدی را جمع کرد و به کنیزکان خود دف‌هایی داد تا با خواندن اشعاری در این باب، شادی و پایکوبی کنند. این خبر چون به [[ام سلمه|ام ّسلمه]]، همسر پیامبر، رسید ناراحت شد و امّ کلثوم، دختر حضرت علی، به نیابت از او به‌طور ناشناس به مجلس شادی حفصه رفت و وی را سرزنش کرد و حفصه شرمنده شد و از این کار دست برداشت.<ref>مفید، ص ۲۷۶ـ ۲۷۷، ۴۳۱؛ ابن ابی‌الحدید، ج ۱۴، ص ۱۳؛</ref> | هنگامی که حضرت علی علیه‌السلام به [[ذی‌قار]] رسید، عایشه به حفصه نامه‌ای نوشت و در آن از محاصره شدن حضرت علی و یارانش برای وی توضیح داد، حفصه هم از سر شادمانی، کودکان بنی‌تیم و عدی را جمع کرد و به کنیزکان خود دف‌هایی داد تا با خواندن اشعاری در این باب، شادی و پایکوبی کنند. این خبر چون به [[ام سلمه|ام ّسلمه]]، همسر پیامبر، رسید ناراحت شد و امّ کلثوم، دختر حضرت علی، به نیابت از او به‌طور ناشناس به مجلس شادی حفصه رفت و وی را سرزنش کرد و حفصه شرمنده شد و از این کار دست برداشت.<ref>مفید، ص ۲۷۶ـ ۲۷۷، ۴۳۱؛ ابن ابی‌الحدید، ج ۱۴، ص ۱۳؛</ref> | ||
==نقل روایت== | ==نقل روایت== | ||
حفصه احادیثی از [[پیامبر اکرم]]، بیشتر درباره حج و نماز و ازدواج و روزه، نقل کرده است<ref>برای متن این احادیث رجوع کنید به ابن‌حنبل، ج ۶، ص ۲۸۳۲۸۸؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۹۲۱۸؛ ابن‌کثیر، ج ۱۵، ص ۳۶۱ ـ۳۸۵</ref> و کسانی چون برادرش [[عبداللّه بن عمر]]، [[عبدالله بن صفوان جمحی|عبداللّه بن صفوان جَمحی]]، و [[عمرو بن رافع]] از او روایت کرده‌اند.<ref>مِزّی، ج ۳۵، ص ۱۵۴</ref> بَقْی‌بن مَخْلَد، در مسند خود، شصت حدیث از حفصه نقل کرده است.<ref>رجوع کنید به ذهبی، ج ۲، ص ۲۳۰</ref> | حفصه احادیثی از [[پیامبر اکرم]]، بیشتر درباره حج و نماز و ازدواج و روزه، نقل کرده است<ref>برای متن این احادیث رجوع کنید به ابن‌حنبل، ج ۶، ص ۲۸۳۲۸۸؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۹۲۱۸؛ ابن‌کثیر، ج ۱۵، ص ۳۶۱ ـ۳۸۵</ref> و کسانی چون برادرش [[عبداللّه بن عمر]]، [[عبدالله بن صفوان جمحی|عبداللّه بن صفوان جَمحی]]، و [[عمرو بن رافع]] از او روایت کرده‌اند.<ref>مِزّی، ج ۳۵، ص ۱۵۴</ref> بَقْی‌بن مَخْلَد، در مسند خود، شصت حدیث از حفصه نقل کرده است.<ref>رجوع کنید به ذهبی، ج ۲، ص ۲۳۰</ref> | ||
==اجتهادات== | ==اجتهادات== | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۰۱: | ||
==خطبه‌ها== | ==خطبه‌ها== | ||
ابن ابی‌طاهر <ref>ص ۳۶۳۸</ref> دو خطبه از خطبه‌هایی را که به نقل از حفصه شهرت داشته، نقل کرده است <ref>نیز رجوع کنید به خرّاط، ص ۹۴ـ ۱۰۸</ref> ابن‌شهر آشوب <ref>ج ۳، ص ۴۰۳</ref> از حفصه شعری در مدح [[حضرت فاطمه]] نقل کرده است. | ابن ابی‌طاهر <ref>ص ۳۶۳۸</ref> دو خطبه از خطبه‌هایی را که به نقل از حفصه شهرت داشته، نقل کرده است <ref>نیز رجوع کنید به خرّاط، ص ۹۴ـ ۱۰۸</ref> ابن‌شهر آشوب <ref>ج ۳، ص ۴۰۳</ref> از حفصه شعری در مدح [[حضرت فاطمه]] نقل کرده است. | ||
==درگذشت== | ==درگذشت== | ||
درباره تاریخ وفات حفصه اختلاف‌نظر وجود دارد<ref>رجوع کنید به ابن‌عبدالبرّ، قسم ۴، ص ۱۸۱۲؛ ابن‌حجر عسقلانی، ج ۷، ص ۵۸۳</ref>، اما بیشتر [[مورخان]]، از جمله [[ابن سعد]] <ref>ج ۸، ص ۸۶</ref> و [[زبیر بن بکار|زبیر بن بکّار]]، <ref>ص ۴۰</ref> سال ۴۵ را ذکر کرده‌اند. [[مروان بن حکم]]، که در آن هنگام امیر [[مدینه]] بود، بر جنازه وی نماز خواند.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۶؛ قس احمدبن عبداللّه طبری، ص ۶۹، که گفته برادر حفصه، عبداللّه‌بن عمر، بر او نماز گزارد</ref> جسد او را در [[بقیع]] دفن کردند.<ref>ابن‌سعد؛ ج ۸، ص ۸۶زبیربن‌بکّار، ص ۴۰؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۹</ref> | درباره تاریخ وفات حفصه اختلاف‌نظر وجود دارد<ref>رجوع کنید به ابن‌عبدالبرّ، قسم ۴، ص ۱۸۱۲؛ ابن‌حجر عسقلانی، ج ۷، ص ۵۸۳</ref>، اما بیشتر [[مورخان]]، از جمله [[ابن سعد]] <ref>ج ۸، ص ۸۶</ref> و [[زبیر بن بکار|زبیر بن بکّار]]، <ref>ص ۴۰</ref> سال ۴۵ را ذکر کرده‌اند. [[مروان بن حکم]]، که در آن هنگام امیر [[مدینه]] بود، بر جنازه وی نماز خواند.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۶؛ قس احمدبن عبداللّه طبری، ص ۶۹، که گفته برادر حفصه، عبداللّه‌بن عمر، بر او نماز گزارد</ref> جسد او را در [[بقیع]] دفن کردند.<ref>ابن‌سعد؛ ج ۸، ص ۸۶زبیربن‌بکّار، ص ۴۰؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۹</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*[[ابن ابی الحدید]]، شرح نهج‌البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ـ ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵۱۹۶۷، چاپ افست بیروت (بی‌تا)؛ | *[[ابن ابی الحدید]]، شرح نهج‌البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ـ ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵۱۹۶۷، چاپ افست بیروت (بی‌تا)؛ | ||
| خط ۱۶۷: | خط ۱۳۸: | ||
*محمدبن محمد [[مفید]]، الجمل و النُصرة لسیدالعترة فی حرب‌البصرة، چاپ علی میرشریفی، قم ۱۳۷۴ش؛ | *محمدبن محمد [[مفید]]، الجمل و النُصرة لسیدالعترة فی حرب‌البصرة، چاپ علی میرشریفی، قم ۱۳۷۴ش؛ | ||
*علی‌بن احمد واحدی نیشابوری، اسباب نزول‌القرآن، روایة بدرالدین ابی‌نصر محمدبن عبداللّه ارغیانی، چاپ ماهر یاسین فحل، ریاض ۱۴۲۶/۲۰۰۵؛ | *علی‌بن احمد واحدی نیشابوری، اسباب نزول‌القرآن، روایة بدرالدین ابی‌نصر محمدبن عبداللّه ارغیانی، چاپ ماهر یاسین فحل، ریاض ۱۴۲۶/۲۰۰۵؛ | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
*[http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=6314 دانشنامه جهان اسلام] | *[http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=6314 دانشنامه جهان اسلام] | ||