حدوث و قدم: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حدوث و قِدَم'''، یکی از مباحث و مسائل [[فلسفه]] و [[كلام اسلامى]] و مربوط به آغاز پیدایش جهان است. حدوث زمانی به معنای این است که پیدایش جهان، توسط خداوند از یک زمانی آغاز شده است و قبل از آن زمان، عالمی در کار نبوده است. قدم زمانی نیز به این معناست که جهان از ازل وجود داشته است و هیچ زمانی نبوده که جهان در آن زمان وجود نداشته باشد.

==اهمیت مسئله==

مسئله حادث یا قدیم بودن عالم مبحث قدیمی است كه از قرنها پیش تاكنون فیلسوفان و متكلمان در مورد آن اختلاف نظر داشته اند.<ref>رجوع کنید به: دلالة الحائرین، ج 1، ص 183</ref>

توجه و اهمیت این مسئله نزد متكلمان باعث شده كه اثبات حدوث عالم، شكل مستقلی بیابد و نیز نقطه شروعی براى انتقال ذهنیت متكلمان از مباحث طبیعی به مباحث [[مابعدالطبیعه]] شود. <ref>من العقیدة الى الثورة، ج 2، ص 8ـ10</ref>

==واژه شناسی==

===معنای لغوی===

حدوث، از ریشه "ح د ث" و به معناى پدید آمدن و به وجود آمدن چیزی، پس از نبودنش است.بر این اساس، قدیم نیز که از ریشه "ق د م" گرفته شده برخلاف حدوث، سابقه نیستی و نبودن ندارد. و مدت زمان زیادی بر آن گذشته است.<ref>الصحاح: تاج‌اللغة و صحاح‌العربیة، ذیل «حدث»، «قدم»</ref>

===معنای اصطلاحی===

اصطلاحات كلامى حدوث و قدم و نیز حادث و قدیم با معانى لغوى پیش‌گفته ارتباط دارد.

===مصداق قدیم===

برخى متكلمان، قدیم را تنها منحصر در [[خدا|خداوند]] می دانند. از جمله بعضى [[معتزله]] معتقدند که واژه قدیم، چیزی است که ابتدایی ندارد و مصداق آن منحصر در خداوند است. <ref>رجوع کنید به مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین، ص 180؛ شرح الاصول الخمسة، ص 117ـ118؛ الشامل فى اصول‌الدین، ص108</ref>

===مباحث مرتبط===

به دنبال این بحث‌ها، مباحث ومسائل کلامی مهمی همانند حادث یا قدیم بودن [[قرآن]] و نیز قدیم بودن [[صفات خدا|صفات الهى]] در تاریخ کلام اسلامی آغاز شد و نزاع‌ها و اختلاف نظرهای شدیدی را ایجاد کرد.

==نظرات در باب حدوث و قدم==

در باب حدوث و قدم عالم، پنج قول مطرح شده است:

#بیشتر متکلمان مسلمان و یهودى و مسیحى و [[مجوس]]: ذات و صفاتِ اجسام، هر دو، حادث‌اند؛

#ذات اجسام حادث است و صفاتشان قدیم. این قول هیچ قائلی نداشته است و باطل بودنش بدیهی و واضح است؛

#[[جالینوس]]: توقف و عدم اظهار نظر در این مسئله. <ref>رجوع کنید به: اصول‌الدین، ص55، 59ـ60؛ كتاب الفصل فى الملل و الاهواء و النحل، ج 1، ص 9، 23ـ25، 34؛ نهایة الاقدام فى علم الكلام، ص 5ـ 6؛ الاربعین فى اصول‌الدین، ج 1، ص 29ـ32؛ انوار الملكوت فى شرح الیاقوت، ص 28ـ29</ref> البته رگه‌هایى از این نظریه را نزد [[ابن‌ میمون]] <ref>دلاله الحائرین، ج 1، ص 181، 183</ref> نیز می‌توان یافت.

==حدوث و قدم در روایات==

در [[احادیث]] [[امامان شیعه|امامان شیعه ]] علیهم ‌السلام  بیاناتی درباره حدوث عالم و نفى قدیم بودن آن آمده است.

همچنین [[امام صادق(ع)]]  در پاسخ [[ابن‌ابی‌العوجاء]] درباره دلیل حدوث عالم، بیان می کند که وجود تغییر و از بین رفتن در اشیاى عالم، نشان دهنده بطلان قدیم بودن است. <ref>نیز رجوع کنید به الکافی، ج 1، ص 77؛ براى سایر روایات شیعى درباره حدوث رجوع کنید به نهج‌البلاغة، خطبه 1، 90، 152، 182، 185، 186؛ الکافی، ج 1، ص 134ـ135؛ التوحید، 1385ـ1386، ج 2، ص 607؛ بحارالانوار، ج 54، جاهاى متعدد</ref>

==براهین اثبات حدوث عالم==

متکلمان برای اثبات حدوث عالم، چندین دلیل ارائه کرده اند.

این ادله به دو دسته اثباتی و نقضی تقسیم می شوند.

ادله اثباتی، مستقیما حدوث عالم را اثبات می کند و ادله نقضی، قدیم و ازلی بودن عالم را نفی می کند. <ref>نهایة الاقدام فى علم الكلام، ص 11؛ دلاله الحائرین، ج 1، ص 214</ref> وقتی ازلی بودن عالم باطل شد، حدوث آن اثبات می شود. <ref>شرح الاصول الخمسة، ص 118؛ كتاب الفصل فى الملل و الاهواء و النحل، ج 1، ص 9؛ مقالة... فى ان دلیل یحیى النحوى على حدث العالم اولى بالقبول من دلیل المتكلمین اصلا، ص 246</ref>

== پانویس ==

{{پانویس|2}}

== منابع ==

{{ستون-شروع}}

*علی‌بن محمدآمدى، ابكارالافكار فى اصول‌الدین، چاپ احمد محمد مهدى، قاهره 1423/2002م.

*ابن‌بابویه، التوحید، چاپ هاشم حسینى طهرانى، قم [? 1357ش].

*ابن‌بابویه، التوحید، چاپ هاشم حسینى طهرانى، قم [? 1357ش].

{{پایان}}

[[en:Temporality and Eternity]]

[[رده:مباحث کلامی]]

[[رده:مباحث فلسفی]]