آیه ابتلای ابراهیم: تفاوت میان نسخه‌ها

علمای امامیه با استناد به '''لاینالُ عَهدی الظّالِمینَ''' لزوم عصمت امام را استدلال کرده‌اند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۸۰.</ref> آنها معتقدند که بر اساس این ایه امام حتما باید معصوم باشد و هیچ گناه و ظلمی نداشته باشد و چون فرزندان حضرت ابراهیم اینگونه نبودند خداوند درخواست ابراهیم برای امامت فرزندانش را قبول نکرد. <ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۸۰.</ref>

برخی بر اساس '''إِنّی جاعِلُک لِلنّاسِ إِماماً'''؛ استدلال کرده‌اند اقتدا به امام، حتی در گناه نیز واجب است.<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۳۶-۳۷.</ref>

که امام کسی است که به او اقتدا می‌شود، بنابراین اگر از او [[گناه|گناهی]] سرزند، پیروی از او در آن [[گناه]] واجب می‌شود، ولی این باطل است، زیرا لازمه معصیت بودن فعل، حرمت آن است، و از طرفی چون پیروی از امام واجب است، انجام آن واجب خواهد شد، و جمع میان حرمت و وجوب در یک فعل و یک زمان محال است.<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۳۶-۳۷.</ref>

[[متکلمان]] و [[مفسران]] [[امامیه]] با استناد به جمله: '''لاینالُ عَهدی الظالمین'''؛ «پیمان من به ستمکاران نمی‌رسد»، استدلالشان چنین است: کسی که مرتکب [[گناه]] شود، [[ظلم]] کرده است، زیرا [[حدود الهی]] را نقض نموده و به نص قرآن «... و هر کس از حدود الهی تجاوز کند، ستمکار است»<ref>بقره: ۲۲۹</ref> ظالم می‌باشد. و خداوند فرموده است: '''لاینالُ عَهدی الظالمین''' و مقصود از عهد، امامت است، زیرا پیش از آن، جمله: '''إِنّی جاعِلُک لِلنّاسِ إِماماً''' آمده است، و ابراهیم(ع) مقام امامت را برای فرزندان خود درخواست کرد و خداوند در پاسخ فرمود: «عهد من به ظالمان نمی‌رسد». اگر مقصود از عهد، امامت نباشد، پاسخ با سؤال هم‌آهنگ نخواهد بود.<ref>فاضل مقداد، اللوامع الالهیه، ۱۴۰۵ق، ص۳۳۲-۳۳۳؛ سید مرتضی،الشافی فی الامامة، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۴۱</ref>

 

==== اشکال و جواب ====

گفته شده ظالم کسی است که اوّلاً، مرتکب [[گناه کبیره]] شود و ثانیاً، از [[گناه]] خود توبه نکند، اما بر گناهکاری که [[توبه]] نماید، عنوان [[ظالم]] صدق نمی‌کند.<ref>جرجانی، شرح المواقف، ۱۴۱۲ق، ج۸، ص۳۵۱؛ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۴۲.</ref>

 

پاسخ این است که نفی در [[آیه]] '''لاینالُ عَهدی الظالمین''' اطلاق دارد، و مفادش این است که بر هر کس در لحظه‌ای از زندگی خود عنوان [[ظالم]] منطبق گردد، از عهد [[امامت]] بهره‌ای نخواهد داشت، و تقیید این اطلاق به دلیل دیگری نیاز دارد که چنین دلیلی در دست نیست.<ref>طوسی، التبیان، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۴۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۲۰۲.</ref>

 

'''پاسخ دوم ''': در این جا به دلیل وجود قرینه‌ای قطعی، کسانی که مرتکب [[گناه]] گردند و سپس [[توبه]] کنند از عهد امامت بهره‌ای نخواهند داشت. فرزندان [[حضرت ابراهیم]](ع) را در یک تقسیم بندی کلی به چهار دسته می‌توان تقسیم کرد:

 

#کسانی که در آغاز زندگی ظالم بوده، سپس توبه می‌کنند و تا پایان زندگی راه صواب را می‌پویند.

#کسانی که در آغاز زندگی ظالم نیستند، ولی در ادامه ظالم می‌شوند و این رویه تا پایان زندگی آنان ادامه می‌یابد.

#کسانی که از آغاز تا پایان زندگی راه ظلم را می‌پویند.

 

بدون شک، [[حضرت ابراهیم]](ع) برای دسته دوم و سوم از ذریه خود از خداوند درخواست [[امامت]] نکرده است، آنچه مورد سؤال او قرار گرفته باشد دسته اول و چهارم است، از سوی دیگر، جمله '''لاینالُ عَهدی الظالمین''' بیانگر آن است که گروه نخست از عهد [[امامت]] بهره‌ای ندارند. بنابراین، تنها گروه چهارم بهره‌مند از امامت می‌باشند؛ یعنی کسانی که هیچ گاه مرتکب کاری نمی‌شوند که مصداق ظالم باشند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۲۷۴.</ref>