Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۹۵
ویرایش
خطبه شقشقیه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>M.bahrami بدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
این خطبه بارها ترجمه و شرح شده است. برخی از [[اهل سنت]] در [[اسناد|سند]] و مضمون آن تردید کرده‌اند و برخی آن را قطعی و صحیح می‌دانند. بعضی از پژوهشگران معاصر گفته‌اند این سخنان امام(ع)، خطبه عمومی نبوده و تنها برای [[ابن عباس]] بیان شده است. | این خطبه بارها ترجمه و شرح شده است. برخی از [[اهل سنت]] در [[اسناد|سند]] و مضمون آن تردید کرده‌اند و برخی آن را قطعی و صحیح می‌دانند. بعضی از پژوهشگران معاصر گفته‌اند این سخنان امام(ع)، خطبه عمومی نبوده و تنها برای [[ابن عباس]] بیان شده است. | ||
== زمان و مکان خطبه == | |||
به قرینه نکات تاریخی خطبه از جمله: سخن گفتن امام از [[ناکثین]] (اصحاب [[جنگ جمل|جمل]]، جمادی سال ۳۶) و [[قاسطین]] ([[معاویه]] و یارانش در [[صفین|صفّین]]، اواخر سال ۳۶ و اوایل سال ۳۷) و [[مارقین]] (''[[خوارج]]'' [[جنگ نهروان|نهروان]]، اواخر سال ۳۷ یا در سال ۳۸)، و به قرینه حضور [[ابن عباس]] در [[کوفه]]، می‌توان حدس زد این خطبه را امام در اواخر سال ۳۸ یا اوایل سال ۳۹ خوانده است.<ref>طالقانی، پرتوی از نهج البلاغه، ص۱۲۸.</ref> | |||
[[شیخ مفید]]<ref>مفید، ارشاد، ج۱، ص۲۸۷.</ref> و [[قطب الدین راوندی]]<ref>الراوندی، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۱۳۳.</ref> مکان ایراد خطبه را در «رحبه» دانسته‌اند. هرچند رحبه می‌تواند مصادیق گوناگونی داشته باشد، به نظر می‌رسد در اینجا مقصود، جایی در وسط صحن (حیاط) [[مسجد کوفه]] است که امام علی(ع) معمولاً برای قضاوت یا موعظه کردن در آنجا می‌نشسته است؛ چندان که گفته‌اند در زمان [[زیاد بن ابیه]] محدثان از ترس، به جای نام امام(ع)، «صاحب الرحبة» می‌گفتند.<ref>مدنی، الطراز الأول، ج۲، ص۶۱.</ref> | |||
چنانکه مطرزی (متوفای ۶۱۰ق.) می‌گوید، «رحبه کوفه،» سکویی وسط مسجد کوفه بوده است که امام علی(ع) در آنجا می‌نشسته و موعظه می‌کرده است و وقتی گفته می‌شود حضرت، غنائم خوارج را در «رحبه» ریخت، مقصود همین جاست.<ref>مطرزی، المغرب، ج۱، ص۳۲۴.</ref> | |||
{| class="wikitable" style="float:left" | {| class="wikitable" style="float:left" | ||
|- | |- | ||
| خط ۱۵: | خط ۲۱: | ||
|} | |} | ||
== نامگذاری خطبه == | |||
این خطبه را به اعتبار جمله نخستین آن یعنی «واللّهِ لَقَدْ تَقَمَّصَها فلان»، «مُقَمّصه» نامیده‌اند، تقمّص یعنی «لباس پوشید» که امام، خلافت را به لباسی تشبیه کرده است که ابوبکر با آگاهی از اینکه برازنده‌اش نیست آن را بر تن کرده است.<ref>طالقانی، پرتوی از نهج‌البلاغه، ۱۳۷۴ش، ص۱۳۰-۱۳۵.</ref> اما نام مشهور این خطبه، «شقشقیه» است که به اعتبار جمله‌ای است که پس از پایان خطبه و درخواست [[ابن عباس]] از امام برای ادامه دادن آن، توسط امام بیان شده است: «هیهاتَ یا ابنَ عباس تلک شِقشِقَةٌ هَدَرَت ثُم قَرَّت.» شقشقه، چنانکه از مجموع سخنان لغویون و شارحان خطبه استفاده می‌شود، چیزی است مانند شش که هنگام هیجان یا غضب از دهان شتر بیرون می‌آید که با چرخیدن صدا در گلوی شتر همراه است و سپس در جای خود آرام می‌گیرد، در مواقع عادی چنین چیزی پیش نمی‌آید. امام در اینجا حالت خود را به حالت هیجان شتر تشبیه کرده است که گویا لحظه‌ای از خود بی‌خود شده و آن خطبه چون شعله‌ای از دل او زبانه کشیده و اکنون دیگر در حال عادی خود است و لذا دیگر آن را ادامه نخواهد داد.<ref>طالقانی، پرتوی از نهج‌البلاغه، ۱۳۷۴ش، ص۱۳۰. </ref> بدین طریق، امام به درخواست ابن عباس، که راوی این خطبه است، برای ادامه دادن خطبه، پاسخ منفی داد. از این رو، ابن عباس می‌گوید: بر ناتمام ماندن هیچ سخنی مانند این، دریغ نخوردم.<ref>طالقانی، پرتوی از نهج‌البلاغه، ۱۳۷۴ش، ص۱۳۰. </ref> | |||
{{جعبه نقل قول | عنوان = نکات عمده خطبه شقشقیه| نقل‌قول = | {{جعبه نقل قول | عنوان = نکات عمده خطبه شقشقیه| نقل‌قول = | ||
#آگاهی [[ابوبکر]] از برتری امام علی(ع) نسبت به خودش در امر خلافت. | #آگاهی [[ابوبکر]] از برتری امام علی(ع) نسبت به خودش در امر خلافت. | ||
| خط ۲۸: | خط ۳۶: | ||
#اشارتی به [[ناکثین]]، [[مارقین]]، و [[قاسطین]]، و اینکه دنیاطلبی آنها باعث مخالفتشان بود. | #اشارتی به [[ناکثین]]، [[مارقین]]، و [[قاسطین]]، و اینکه دنیاطلبی آنها باعث مخالفتشان بود. | ||
#وجه پذیرش خلافت توسط امام.|تاریخ بایگانی | منبع = | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px | اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}} | #وجه پذیرش خلافت توسط امام.|تاریخ بایگانی | منبع = | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px | اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}} | ||
== اسناد شقشقیه قبل از سید رضی == | == اسناد شقشقیه قبل از سید رضی == | ||
با توجه به انتقادات صریح از خلفای سه گانه در این خطبه، نه تنها سند خود این خطبه مورد تردید برخی از علمای اهل سنت قرار گرفته، بلکه گفته‌اند یکی از بزرگترین اسباب تردید در اسناد کل نهج البلاغه توسط اهل سنت نیز، همین خطبه است.<ref>الحسینی الخطیب، مصادر نهج البلاغة وأسانیده، ج۱، ص۳۳۶.</ref> برخی از علمای [[اهل سنت]] معتقدند که از [[امام علی(ع)]] بعید است چنین انتقادات و سخنانی را نسبت به خلفای سه گانه بیان کند، لذا آنها بر این باورند که اگر کل نهج‌البلاغه ساخته سید رضی نباشد لا اقل این خطبه را [[سید رضی]] نوشته و به امام علی(ع) نسبت داده است.<ref>بحرانی، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۵۱؛ قرن هشتم، شرح نهج البلاغه، ۱۳۷۵ش، ص۱۵؛ شهرستانی و دیگران، مقالاتی پیرامون نهج‌البلاغه، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۶-۱۲۷.</ref> | با توجه به انتقادات صریح از خلفای سه گانه در این خطبه، نه تنها سند خود این خطبه مورد تردید برخی از علمای اهل سنت قرار گرفته، بلکه گفته‌اند یکی از بزرگترین اسباب تردید در اسناد کل نهج البلاغه توسط اهل سنت نیز، همین خطبه است.<ref>الحسینی الخطیب، مصادر نهج البلاغة وأسانیده، ج۱، ص۳۳۶.</ref> برخی از علمای [[اهل سنت]] معتقدند که از [[امام علی(ع)]] بعید است چنین انتقادات و سخنانی را نسبت به خلفای سه گانه بیان کند، لذا آنها بر این باورند که اگر کل نهج‌البلاغه ساخته سید رضی نباشد لا اقل این خطبه را [[سید رضی]] نوشته و به امام علی(ع) نسبت داده است.<ref>بحرانی، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۵۱؛ قرن هشتم، شرح نهج البلاغه، ۱۳۷۵ش، ص۱۵؛ شهرستانی و دیگران، مقالاتی پیرامون نهج‌البلاغه، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۶-۱۲۷.</ref> | ||