خطبه متقین: تفاوت میان نسخه‌ها

{{نقل قول دوقلو تاشو|

عنوان ستون چپ= ترجمه<ref>ترجمه از اسدالله مبشری.</ref>

|<center>و من خطبة له ع يصف فيها المتقين </center> رُوِيَ أَنَّ صَاحِباً لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع يُقَالُ لَهُ هَمَّامٌ-  كَانَ رَجُلًا عَابِداً فَقَالَ لَهُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ-  صِفْ لِيَ الْمُتَّقِينَ حَتَّى كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَيْهِمْ-  فَتَثَاقَلَ ع عَنْ جَوَابِهِ-  ثُمَّ قَالَ يَا هَمَّامُ اتَّقِ اللَّهَ وَ أَحْسِنْ-  فَ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ الَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ-

{{سخ}} فَلَمْ يَقْنَعْ هَمَّامٌ بِهَذَا الْقَوْلِ حَتَّى عَزَمَ عَلَيْهِ-  فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ وَ صَلَّى عَلَى النَّبِيِّ ص-  ثُمَّ قَالَ ع أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى خَلَقَ الْخَلْقَ حِينَ خَلَقَهُمْ-  غَنِيّاً عَنْ طَاعَتِهِمْ آمِناً مِنْ مَعْصِيَتِهِمْ-  لِأَنَّهُ لَا تَضُرُّهُ مَعْصِيَةُ مَنْ عَصَاهُ-  وَ لَا تَنْفَعُهُ طَاعَةُ مَنْ أَطَاعَهُ فَقَسَمَ بَيْنَهُمْ مَعَايِشَهُمْ-  وَ وَضَعَهُمْ مِنَ الدُّنْيَا مَوَاضِعَهُمْ-{{سخ}} فَالْمُتَّقُونَ فِيهَا هُمْ أَهْلُ الْفَضَائِلِ-  مَنْطِقُهُمُ الصَّوَابُ وَ مَلْبَسُهُمُ الِاقْتِصَادُ وَ مَشْيُهُمُ التَّوَاضُعُ-  غَضُّوا أَبْصَارَهُمْ عَمَّا حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ-  وَ وَقَفُوا أَسْمَاعَهُمْ عَلَى الْعِلْمِ النَّافِعِ لَهُمْ-  نُزِّلَتْ أَنْفُسُهُمْ مِنْهُمْ فِي الْبَلَاءِ-  كَالَّتِي نُزِّلَتْ فِي الرَّخَاءِ-  وَ لَوْ لَا الْأَجَلُ الَّذِي كَتَبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ- لَمْ تَسْتَقِرَّ أَرْوَاحُهُمْ فِي أَجْسَادِهِمْ طَرْفَةَ عَيْنٍ- شَوْقاً إِلَى الثَّوَابِ وَ خَوْفاً مِنَ الْعِقَابِ-{{سخ}} عَظُمَ الْخَالِقُ فِي أَنْفُسِهِمْ فَصَغُرَ مَا دُونَهُ فِي أَعْيُنِهِمْ- فَهُمْ وَ الْجَنَّةُ كَمَنْ قَدْ رَآهَا فَهُمْ فِيهَا مُنَعَّمُونَ-  وَ هُمْ وَ النَّارُ كَمَنْ قَدْ رَآهَا فَهُمْ فِيهَا مُعَذَّبُونَ- قُلُوبُهُمْ مَحْزُونَةٌ وَ شُرُورُهُمْ مَأْمُونَةٌ-  وَ أَجْسَادُهُمْ نَحِيفَةٌ وَ حَاجَاتُهُمْ‏ خَفِيفَةٌ وَ أَنْفُسُهُمْ عَفِيفَةٌ- صَبَرُوا أَيَّاماً قَصِيرَةً أَعْقَبَتْهُمْ رَاحَةً طَوِيلَةً-  تِجَارَةٌ مُرْبِحَةٌ يَسَّرَهَا لَهُمْ رَبُّهُمْ-  أَرَادَتْهُمُ الدُّنْيَا فَلَمْ يُرِيدُوهَا- وَ أَسَرَتْهُمْ فَفَدَوْا أَنْفُسَهُمْ مِنْهَا-{{سخ}} أَمَّا اللَّيْلَ فَصَافُّونَ أَقْدَامَهُمْ- تَالِينَ لِأَجْزَاءِ الْقُرْآنِ يُرَتِّلُونَهَا تَرْتِيلًا- يُحَزِّنُونَ بِهِ أَنْفُسَهُمْ وَ يَسْتَثِيرُونَ بِهِ دَوَاءَ دَائِهِمْ-  فَإِذَا مَرُّوا بِآيَةٍ فِيهَا تَشْوِيقٌ رَكَنُوا إِلَيْهَا طَمَعاً- وَ تَطَلَّعَتْ نُفُوسُهُمْ إِلَيْهَا شَوْقاً وَ ظَنُّوا أَنَّهَا نُصْبَ أَعْيُنِهِمْ- وَ إِذَا مَرُّوا بِآيَةٍ فِيهَا تَخْوِيفٌ- أَصْغَوْا إِلَيْهَا مَسَامِعَ قُلُوبِهِمْ-  وَ ظَنُّوا أَنَّ زَفِيرَ جَهَنَّمَ وَ شَهِيقَهَا فِي أُصُولِ آذَانِهِمْ- فَهُمْ حَانُونَ عَلَى أَوْسَاطِهِمْ-  مُفْتَرِشُونَ لِجِبَاهِهِمْ وَ أَكُفِّهِمْ وَ رُكَبِهِمْ وَ أَطْرَافِ أَقْدَامِهِمْ- يَطْلُبُونَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى فِي فَكَاكِ رِقَابِهِمْ{{سخ}} وَ أَمَّا النَّهَارَ فَحُلَمَاءُ عُلَمَاءُ أَبْرَارٌ أَتْقِيَاءُ-  قَدْ بَرَاهُمُ الْخَوْفُ بَرْيَ الْقِدَاحِ- يَنْظُرُ إِلَيْهِمُ النَّاظِرُ فَيَحْسَبُهُمْ مَرْضَى- وَ مَا بِالْقَوْمِ مِنْ مَرَضٍ وَ يَقُولُ لَقَدْ خُولِطُوا-  وَ لَقَدْ خَالَطَهُمْ أَمْرٌ عَظِيمٌ- لَا يَرْضَوْنَ مِنْ أَعْمَالِهِمُ الْقَلِيلَ- وَ لَا يَسْتَكْثِرُونَ الْكَثِيرَ-  فَهُمْ لِأَنْفُسِهِمْ مُتَّهِمُونَ وَ مِنْ أَعْمَالِهِمْ مُشْفِقُونَ- إِذَا زُكِّيَ أَحَدٌ مِنْهُمْ خَافَ مِمَّا يُقَالُ لَهُ فَيَقُولُ- أَنَا أَعْلَمُ بِنَفْسِي مِنْ غَيْرِي وَ رَبِّي أَعْلَمُ بِي مِنِّي بِنَفْسِي- اللَّهُمَّ لَا تُؤَاخِذْنِي بِمَا يَقُولُونَ- وَ اجْعَلْنِي أَفْضَلَ مِمَّا يَظُنُّونَ وَ اغْفِرْ لِي مَا لَا يَعْلَمُونَ {{سخ}} فَمِنْ عَلَامَةِ أَحَدِهِمْ أَنَّكَ تَرَى لَهُ قُوَّةً فِي دِينٍ- وَ حَزْماً فِي لِينٍ وَ إِيمَاناً فِي يَقِينٍ وَ حِرْصاً فِي عِلْمٍ- وَ عِلْماً فِي حِلْمٍ وَ قَصْداً فِي غِنًى وَ خُشُوعاً فِي عِبَادَةٍ- وَ تَجَمُّلًا فِي فَاقَةٍ وَ صَبْراً فِي شِدَّةٍ وَ طَلَباً فِي حَلَالٍ- وَ نَشَاطاً فِي هُدًى وَ تَحَرُّجاً عَنْ طَمَعٍ-  يَعْمَلُ الْأَعْمَالَ الصَّالِحَةَ وَ هُوَ عَلَى وَجَلٍ-  يُمْسِي وَ هَمُّهُ الشُّكْرُ وَ يُصْبِحُ وَ هَمُّهُ الذِّكْرُ- يَبِيتُ حَذِراً وَ يُصْبِحُ فَرِحاً- حَذِراً لِمَا حُذِّرَ مِنَ الْغَفْلَةِ-  وَ فَرِحاً بِمَا أَصَابَ مِنَ الْفَضْلِ وَ الرَّحْمَةِ- إِنِ اسْتَصْعَبَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ فِيمَا تَكْرَهُ- لَمْ يُعْطِهَا سُؤْلَهَا فِيمَا تُحِبُّ- {{سخ}} قُرَّةُ عَيْنِهِ فِيمَا لَا يَزُولُ وَ زَهَادَتُهُ فِيمَا لَا يَبْقَى-  يَمْزُجُ الْحِلْمَ بِالْعِلْمِ وَ الْقَوْلَ بِالْعَمَلِ- تَرَاهُ قَرِيباً أَمَلُهُ قَلِيلًا زَلَلُهُ خَاشِعاً قَلْبُهُ-  قَانِعَةً نَفْسُهُ مَنْزُوراً أَكْلُهُ سَهْلًا أَمْرُهُ-  حَرِيزاً دِينُهُ مَيِّتَةً شَهْوَتُهُ مَكْظُوماً غَيْظُهُ- الْخَيْرُ مِنْهُ مَأْمُولٌ وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ- إِنْ كَانَ فِي الْغَافِلِينَ كُتِبَ فِي الذَّاكِرِينَ- وَ إِنْ كَانَ فِي الذَّاكِرِينَ لَمْ يُكْتَبْ مِنَ الْغَافِلِينَ-  {{سخ}} يَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَهُ وَ يُعْطِي مَنْ حَرَمَهُ-  وَ يَصِلُ مَنْ قَطَعَهُ بَعِيداً فُحْشُهُ-  لَيِّناً قَوْلُهُ غَائِباً مُنْكَرُهُ حَاضِراً مَعْرُوفُهُ- مُقْبِلًا خَيْرُهُ مُدْبِراً شَرُّهُ- فِي الزَّلَازِلِ وَقُورٌ وَ فِي الْمَكَارِهِ صَبُورٌ- وَ فِي الرَّخَاءِ شَكُورٌ لَا يَحِيفُ عَلَى مَنْ يُبْغِضُ- وَ لَا يَأْثَمُ فِيمَنْ يُحِبُّ- يَعْتَرِفُ بِالْحَقِّ قَبْلَ أَنْ يُشْهَدَ عَلَيْهِ- لَا يُضِيعُ مَا اسْتُحْفِظَ وَ لَا يَنْسَى مَا ذُكِّرَ- وَ لَا يُنَابِزُ بِالْأَلْقَابِ وَ لَا يُضَارُّ بِالْجَارِ-  وَ لَا يَشْمَتُ بِالْمَصَائِبِ وَ لَا يَدْخُلُ فِي الْبَاطِلِ-  وَ لَا يَخْرُجُ مِنَ الْحَقِّ- إِنْ صَمَتَ لَمْ يَغُمَّهُ صَمْتُهُ وَ إِنْ ضَحِكَ لَمْ يَعْلُ صَوْتُهُ- وَ إِنْ بُغِيَ عَلَيْهِ صَبَرَ حَتَّى يَكُونَ اللَّهُ هُوَ الَّذِي يَنْتَقِمُ لَهُ-  نَفْسُهُ مِنْهُ فِي عَنَاءٍ وَ النَّاسُ مِنْهُ فِي رَاحَةٍ- أَتْعَبَ نَفْسَهُ لِآخِرَتِهِ وَ أَرَاحَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ- بُعْدُهُ عَمَّنْ تَبَاعَدَ عَنْهُ زُهْدٌ وَ نَزَاهَةٌ-  وَ دُنُوُّهُ مِمَّنْ دَنَا مِنْهُ لِينٌ وَ رَحْمَةٌ- لَيْسَ تَبَاعُدُهُ بِكِبْرٍ وَ عَظَمَةٍ وَ لَا دُنُوُّهُ بِمَكْرٍ وَ خَدِيعَةٍ- {{سخ}} قَالَ فَصَعِقَ هَمَّامٌ صَعْقَةً كَانَتْ نَفْسُهُ فِيهَا- فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ كُنْتُ أَخَافُهَا عَلَيْهِ- ثُمَّ قَالَ أَ هَكَذَا تَصْنَعُ الْمَوَاعِظُ الْبَالِغَةُ بِأَهْلِهَا- فَقَالَ لَهُ قَائِلٌ فَمَا بَالُكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ-  فَقَالَ ع وَيْحَكَ إِنَّ لِكُلِّ أَجَلٍ وَقْتاً لَا يَعْدُوهُ- وَ سَبَباً لَا يَتَجَاوَزُهُ فَمَهْلًا لَا تَعُدْ لِمِثْلِهَا- فَإِنَّمَا نَفَثَ الشَّيْطَانُ عَلَى لِسَانِك| <center>از خطبه‌های امام علی(ع) در توصیف پرهیزکاران</center> آورده‌اند كه یكی از اصحاب امیرالمؤمنین(ع) كه «همام» نامیده می‌شد و مردی عابد بود، به او گفت یا امیرالمؤمنین(ع) برای من متقیان را توصیف فرمای، آن‌سان كه گویی آنان را می‌بینم. امیر(ع) در پاسخ او درنگ فرمود، سپس گفت: ای همام تقوا ورز و نیكویی كن: «خدای با آنان است كه تقوا می‌ورزند، با كسانی كه آنان نیكوكاران‌اند». {{سخ}} همام به این قول بس نكرد تا او را سوگند داد. پس خدای را حمد و ثنا گفت و بر پیمبر صلوات فرستاد. آنگاه او(ع) چنین گفت: اما بعد، همانا كه خدای سبحان و متعال آفریدگان را هنگامی آفرید كه از طاعت آنان بی‌نیاز و از نافرمانی‌شان ایمن بود؛ چه او را از نافرمانی كسی كه به درگاه او عصیان ورزد زیانی نیست و از طاعت كسی كه او را اطاعت كند سودی نه. پس معیشت آنان را بینشان تقسیم فرمود و آنان را در موضع‌هایی كه سزاوار بودند قرار داد. {{سخ}} پس تقواورزان در دنیا مردمی باشند اهل فضیلت‌ها، گفتارشان صواب است و پوشش آنان میانه‌روی، روش آنان فروتنی. از آنچه خدا بر آنان حرام كرده است چشم می‌پوشند و به دانشِ سودمند برای خویش گوش فرا می‌دارند. وقتی گرفتار بلایند دل به امید خدا می‌بندند و گویی در فراخی و آسانی‌اند. نه بی‌تابی می‌كنند نه كوچكی و هنگامی كه در فراخی و آسانی‌اند از خوف الهی گویی در بلایند. نه خودستایی می‌كنند، نه سركشی و اگر اجل كه خدای بر آنان نوشته و مقرر داشته است نبودی، ارواحشان از شوق ثواب و خوف عقاب در كالبدهاشان یك چشم بر هم زدن قرار نگرفتی. {{سخ}} آفریدگار در دلشان بزرگ است، و غیر از حق در چشمشان كوچك. پس آنان و بهشت، مانند كسانی هستند كه بهشت را دیده باشند و گویی در آن به ناز و نعمت سرگرم‌اند و آنان و دوزخ، مانند كسانی هستند كه دوزخ را دیده باشند و گویی در آن گرفتار عذاب‌اند. دل‌هاشان غمزده و همه از شرشان ایمنی یافته، جسدهاشان نحیف و نیازشان خفیف و نفوسشان عفیف. روزهای اندك زندگانی را شكیبا باشند و آسایش طولانی در پی آن روزها در آید. تجارتشان سودآور است و پروردگارشان آن را برای آنان آسان كرد. دنیا آنان را طلب كرد و آنان دنیا را نطلبیدند. آنان را به اسارت گرفت و آنان جان به فدیه دادند و رها شدند. {{سخ}} اما در شب، به صف نماز می‌ایستند، حالی كه جزوه‌های قرآن را به تبیین و ایضاح تلاوت می‌كنند، نفس‌های خود را به اندیشه در آن اندوهناك می‌گردانند و داروی بیماری خود را از آن به دست می‌آورند. وقتی به آیه‌ای برمی‌خورند كه در آن تشویق است دل در آن می‌بندند و جانشان از روی شوق به آن چشم می‌دوزد و می‌پندارند آن نعمت پیش چشمشان برپاست. هنگامی كه به آیه‌ای می‌رسند كه در آن بیم داده‌اند و وعید الهی در آن است، با گوش دل آن را بشنوند و گمان برند بانگ سوختن آتش و دم برآوردن و دم فروبردن آن در بیخ گوششان است، پس قامت دو تا می‌سازند و با جبین و پیشانی زمین را فرش سازند، كف دست و سر زانو و اطراف قدم‌هاشان را بر خاك می‌نهند و از خدای تعالی آزادی خود را می‌طلبند. {{سخ}} اما در روز، بردباران و دانایانند و نیكو كاران و پرهیزگاران. ترس، ایشان را مانند تیر بی‌پیكان تراشیده است. بیننده وقتی به آنان می‌نگرد پندارد بیمارانند؛ اما این گروه را بیماری نیست و ببینده می‌گوید: «همانا كه امری بزرگ گفتارشان را مشوش ساخته است». از كارهای اندك خود خرسند نیستند و عمل بسیار را نیز بسیار نمی‌شمرند. به نفس خویش تهمت می‌زنند و از اعمال خود ترسِ كوتاهی و تقصیر دارند. اگر یكی از آنان را مدح گویند از آنچه گفته‌اند می‌ترسد، پس می‌گوید: «من خویش را بهتر می‌شناسم تا دیگری مرا و پروردگار من به من داناتر است تا من به نفس خویش. بارالها مرا به آنچه گویند مگیر و مرا بهتر از آن گردان كه به من گمان می‌برند و از گناهانی كه كس به آن آگاه نیست مرا ببخشای». {{سخ}} و از نشانه‌های هر یك از آنان این است كه او را می‌بینی در دین استوار است و در نرمی و بردباری محتاط، و در یقین، ایمان دارد، و در علم حرص، و در حلم، علم و در بی‌نیازی میانه‌روی، و در عبادت، خشوع و در تنگدستی تظاهر به فراخی و آسانی می‌کند و در شدت، بردباری و در روزی حلال، طلب و در راه راست، نشاط [دارد] و از طمع، دوری [می‌کند]. عمل صالح به جا می‌آورد و نگران است، روز را به شب می‌رساند و همت او در شكرگزاری است، و شب را به روز می‌آورد و هم او یاد الهی است. شب را هراسان می‌گذارد و بامداد شادان است، هراسان از ترس بی‌خبری و غفلت، و شادان از آنچه از فضل و رحمت نصیب او شده است. اگر نفس در چیزی كه خوشایندش نیست بر او سركشی كند، خواهش نفس را در آنچه دوست می‌دارد بر نیاورد.

{{سخ}} روشنی چشم او از چیزی است كه رنگ زوال ندارد و پرهیزگاری و زهد او در چیزی است كه بقا نپذیرد. بردباری را به علم آمیزد و قول را به عمل. او را می‌بینی كه آرزویش نزدیك است و لغزش‌هایش اندك. قلبش خاشع و نفسش قانع، خوراكش ناچیز، امرش آسان، دینش محفوظ، شهوتش مرده، خشمش فروخورده، خیر به او امیدوار و مردم از شر او در امان. اگر در میان بی‌خبران باشد، از دل‌آگاهان شمرده شود و اگر در میان دل‌آگاهان باشد، در زمره بی‌خبران به حساب نیابد. از كسی كه به او ستم كند در می‌گذرد و به آن كس كه او را محروم سازد عطا می‌كند. به كسی كه از او ببرد بپیوندد. سخن ناسزا نگوید، گفتارش نرم است. كار ناشایسته او ناپیدا است و كار پسندیده او پیدا. خیر او روی می‌آورد و شر او پشت می‌كند. در فتنه‌های بزرگ باوقار است و خویشتندار، و در ناگواری‌ها بردبار، و در فراخی نعمت شكر گذار. {{سخ}} بر كسی كه دشمن اوست ستم نكند و با كسی كه دوست اوست گناه نورزد. پیش از آنكه علیه او گواهی دهند به حق اعتراف میكند، چیزی را كه به او بسپارند تباه نسازد چیزی را كه به یادش آورند فراموش نكند كسی را با لقب زشت نمی‌نامد. به همسایه گزند نمی‌رساند. به مصیبت دیگران شادی نمی‌نماید، در كار باطل پای پیش نمی‌گذارد. از جاده حق بیرون نمی‌رود.{{سخ}} آن مدهوشی جان سپرد. پس امیرالمؤمنین(ع) فرمود به خدا سوگند همانا كه ازین خطبه بر او بیم داشتم سپس گفت: موعظه‌های بالغه با اهلش چنین می‌كند. یكی به او گفت: پس چرا در تو اثر نكرد یا امیرالمؤمنین؟ سپس او(ع) فرمود: وای بر تو، همانا كه هر اجل را وقتی است كه از آن نمی‌گذرد و سببی است كه از آن تجاوز نمی‌كند. پس آهسته. مانند این سخنان را دیگر مگوی. همانا كه شیطان بر زبان تو این گفته را دمید.}}