شام: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شام''' یا '''شامات''' منطقه وسيع‏ى كه شامل [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[اردن]] و بخشى از [[فلسطین]] مى‏‌شده است.  پايتخت پادشاهان [[اموی]]، [[دمشق]] بود. به دمشق شام نیز گفته می‌شود. [[اسیران کربلا|اسراى اهل‌‏بيت]] را پس از [[حادثه کربلا]]، به [[کوفه]] و شام بردند. شام، سرزمينى باستانى است و اماكن زيارتى و سياحتى فراوان دارد.

زائران قبر [[حضرت زینب]] و [[حضرت رقیه]] به شام مى‏‌روند. [[قبرستان باب‏‌الصغیر]] كه محلّ دفن عده‏‌اى از شهدا، از جمله سرهاى مطهّر [[شهدای کربلا]] است و نیز قبر [[عبدالله بن جعفر]] و [[بلال حبشی]] و [[مسجد جامع اموی]] و مساجد و مدارس و بناهاى قديمى بسيارى در این سرزمین قرار دارد.

سلسله پادشاهان اموی با حکومت معاویه بن أبی سفیان آغاز گردید و دوران حکومت وی سراسر همراه با ظلم و نابرابری و ستم بود. پس از وی پسر نالایق او یزیدبن معاویه به قدرت رسید و در همین زمان بود که [[امام حسین| امام حسین علیه‌السلام]] از بیعت با وی خودداری نمود و بنا به دستور یزید در صحرای [[کربلا]] به شهادت رسید. در دوران حکومت [[امویان]] دمشق به عنوان پایتخت خلافت انتخاب شد و قصرها و بناهای متعددی در آن ساخته شد. آخرین پادشاه اموی [[مروان بن محمد]] نام داشت که در سال ۱۳۲ق. از کار برکنار شد و سلسله پادشاهان اموی منقرض شد.

در سال ۱۳۲ قمری (۷۵۰ م) مروان بن محمد آخرین خلیفه أموی به مصر فرار کرده و در همانجا کشته شد و سرزمین شام توسط عبداللَّه بن علی (عموی خلیفه ابوالعباس) تصرف شد و از آن زمان به بعد سوریه تحت تصرف عباسیان درآمد. در دوران خلافت عباسی، سوریه از رونق افتاده و توجه چندانی به آن نشد. [[منصور دوانیقی]] شهر رقه را بنا کرد و [[هارون الرشید]] در غرب آن شهر، دژی به نام دژ هرکول بنا نهاد و مامون نیز شهری به نام «الرحبه» بنا کرد که در نزدیکی شهر میادین فعلی واقع شده است. در دوره کوتاهی طولونی ها بر [[سوریه]] سیطره یافتند.

دولت طولون منسوب به موسس آن «أحمد بن طولون» است که موفق شد در سال ۲۵۷ قمری/ ۸۷۰ م. دولتی را در مصر تأسیس نماید و پس از استقرار حکومت در مصر، به سوی سرزمین شام رفته و بدون مقاومت بخشهای وسیعی از آن را به تصرف خود در آورد و بسیاری از حکمرانان آن را که سر به اطاعت او نهاده بودند بر سرکار باقی نگه داشت و بدینگونه بود که سرزمین شام یک ایالت وابسته به حکومت طولونی گردید که پایتخت آن شهر قاهره در مصر بود. چندی نگذشت که الموفق برادر خلیفه عباسی مزاحمتهایی را برای دولت طولونی فراهم آورد و در همین دوران بود که سرزمین شام صحنه درگیریهای مختلف گردید و اسماعیلیه و قرمطیان در آن قدرت گرفته و شروع به غارت کاروانهای تجاری نمودند. اما پس از چندی حکومت طولونی رو به ضعف نهاد و سرزمین شام دوباره زیر سلطه عباسیها درآمد و به تدریج ستاره اقبال «محمد بن طغج» دمید. وی فرزند «طغج» یکی از فرماندهان مورد اعتماد طولونیها بود که به حکمرانی دمشق انتخاب شده بود و فرزند وی محمد با نشان دادن شایستگیهای نظامی خود موفق شد که اعتماد خلیفه عباسی را به خود جلب نموده و عاقبت خلیفه عباسی المقتدر او را به حکمرانی دمشق برگزید و در سال ۳۲۳ قمری خلیفه الراضی باللَّه او را به حکمرانی مصر انتخاب کرد و وی به مصر رفته و پایهگذار دولت اخشیدی ها در مصر گردید.

یکی از حکومتهای شیعی سوریه است که توانست از ضعف [[خلافت عباسی]] استفاده کرده و در شمال سوریه به قدرت برسد، مقر اصلی آنان در شهر موصل عراق بود و در سال ۳۳۳ قمری/ ۹۴۴ م. سیفالدوله حمدانی موفق شد شهرهای [[حلب]]، [[حمص]] و [[دمشق]] را به تصرف خود درآورد و جنگهای زیادی بین وی و اخشید حکمران [[مصر]] و کافور فرمانده نیروهای اخشید رخ داد که این جنگها و کشمکشها عاقبت باعث شد که این دو توافق کنند که حمدانیها بر بخشهای شمالی سوریه از حلب تا موصل حکومت کنند و بخشهای جنوبی سوریه در اختیار اخشیدیها باشد. حمدانیها حملات متعددی به امپراتوری بیزانس کردند و در دوران آنان شعر و ادب و معماری رونق بسیاری یافت. نفوذ حمدانیها در دوران سعیدالدوله در سال ۳۸۱ ه. ق/ ۹۹۱ رو به افول نهاد و دولت آنان زیر سیطره حکومت فاطمی مصر قرار گرفت و در سال ۳۹۳ قمری/ ۱۰۰۳ حکومت آنان مضمحل گردید.

پس از ضعف تدریجی حکومت حمدانی ها، به تدریج فاطمی ها بر سوریه سیطره یافتند. فاطمی ها آثار عمرانی چندانی در سوریه برجای ننهادند و این امر به علت مدت کوتاه زمامداری آنان در سوریه و وضعیت نابسامان سیاسی در سرزمین شام آن روزگار بود. آثار باستانی برجای مانده از آن دوره در شهرهای بصری، صلخد و سلمیه قرار دارد.

در سال ۹۶۹ م. «جوهر صقلی» یکی از فرماندهان معروف خلافت فاطمی شهر دمشق را پس از مقاومتی شدید فتح نمود و به تدریج سایر مناطق سوریه تحت نفوذ آنان قرار گرفت به طوری که در سال ۹۷۱ م. بسیاری از مناطق سوریه تحت سیطره آنان بوده و خطبه به نام خلیفه المعزلدین اللَّه فاطمی در مساجد دمشق و حلب و حمص خوانده شد و پس از سال ۱۰۴۳ م. به تدریج قدرت فاطمی ها در سوریه رو به افول نهاد و این وضعیت تا هنگام ظهور صلاح الدین ایوبی ادامه داشت و عاقبت وی توانست در سال ۱۱۷۱ م.

خلیفه العاضد، آخرین خلیفه فاطمی را از کار برکنار کرده و خلافت فاطمی را از بین ببرد.