آیه محاربه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه محاربه''' سی و سومین آیه سوره مائده؛ درباره سزای کسانی است که با خداوند و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر خدا]] می‌جنگند. به گفته مفسران کسانی که امنیت جامعه اسلامی را مختل می‌کنند، در واقع به جنگ [[خدا]] و پیامبرش رفته‌ و به آنها «مُحارب» گفته می‌شود. کشتن، به دارآویختن، قطع دست و پا و تبعید جزای محارب است.

بیشتر [[مفسران]] بر این اعتقادند که آیه مُحاربه درباره [[عرینیان|عُرَینیان]] نازل شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به:‌ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۴۵.</ref> عرینیان [[مشرکان|مشرکانی]] بودند که به مدینه آمده و مسلمان شدند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳.</ref> از آنجا که آب و هوای [[مدینه]] با آنها سازگار نبود مریض شدند و به دستور [[پیامبر(ص)]] از شیر شتر استفاده کرده و بهبود یافتند؛ اما پس از بهبودی [[مرتد]] شده و بعد از کشتن عده‌ای از [[مسلمانان]]،  شتران را دزدیده و از مدینه فرار کردند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳.</ref> [[علامه طباطبایی]] معتقد است [[امام علی(ع)]] به دستور پیامبر(ص) آنها را دستگیر کرد و نزد پیامبر آورد.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۳۱.</ref> در این هنگام آیه محاربه نازل شد و پیامبر طبق این آیه آنها را مجازات کرد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۴۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۳۵۹.</ref> عده‌ای معتقدند، عرینیان فقط دزدی کرده بودند به همین دلیل پیامبر(ص) طبق آیه فقط دست و پای آنها را قطع کرد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۲۶.</ref> داستان عرینیان در کتاب [[الکافی (کتاب)|کافی]] نیز به نقل از [[امام صادق(ع)]] آمده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۲۴۵.</ref>  

برای آیه محاربه شأن نزول‌های دیگری نیز بیان شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۴۵.</ref> به گفته [[فخر رازی|فخر رازی]] این آیه درباره  [[قوم بنی اسرائیل]] نازل شد؛ زیرا در کشتن مفسدان زیاده‌روی کردند.<ref>فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۴۵.</ref> همچنین راهزنان، دزدان کاروان [[حج]] و [[زیارات]]، مشرکان و پیمان‌شکنان از دیگر کسانی بودند که به عقیده برخی آیه محاربه درباره آنها نازل شده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۴۵.</ref> بنا بر نقل علامه طباطبایی روایات [[شأن نزول]] این آیه در [[صحاح سته|شش کتاب معتبر]] اهل سنت نیز با کمی تغییرات آمده است.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۳۳.</ref>  

== تفسیر ==

سی و سومین آیه [[سوره مائده]] به آیه محاربه شهرت یافته است.<ref>صالحی نجف آبادی، «تفسیر آیه محاربه و احکام فقهی آن»، ص۶۵.</ref> بنا بر این آیه، کسی که در [[جامعه اسلامی]] ایجاد ناامنی و غارت‌گری کند، محارب محسوب می‌شود.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۲۶؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲.</ref> به عقیده مفسران محارب در واقع به خدا و [[رسول خدا]] اعلام جنگ کرده است.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۲۶.</ref> محارب به یکی از چهار صورتی که در آیه بیان شده مجازات می شود.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳.</ref>  

'''قطع دست و پا:''' جزای محاربی است که فقط دزدی کرده باشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲.</ref> امام صادق(ع) منظور از آن را دست راست و پای چپ بیان کرده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲.</ref> افزون بر آن گروهی منظور از قطع دست و پا را همان بریدن چهار انگشت از دست یا پا دانسته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۳۶۰.</ref> قطع انگشت دست و پا در صورتی است که مالِ دزدیده شده به اندازه [[حد نصاب سرقت]] باشد.<ref>.شهید ثانی، شرح لمعه، ۱۴۱۰ق، ج۹، ص۲۵۶.</ref> [[شهید ثانی]] حد نصاب سرقت را یک چهارم دینار دانسته است.<ref>.شهید ثانی، شرح لمعه، ۱۴۱۰ق، ج۹، ص۲۵۶.</ref>

'''تبعید یا زندان:''' برای کسی است که میان مردم ایجاد ترس و نامنی می‌کند.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۳۵۷.</ref> گروهی از مفسران منظور از «أَوْ يُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ: یا از سرزمین خود تبعید شوند» را تبعید کردن محارب به شهر دیگر و عده‌ای آن را زندانی کردن او دانسته‌اند.<ref>سید قطب، فی ضلال القرآن، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۸۸۰.</ref> همچنین باید مانع رفتن محارب به شهرهایی شد که مشرکان در آنجا زندگی می‌کنند.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۳۵۷؛  فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۴۷.</ref> در کتاب [[کنز العرفان فی فقه القرآن (کتاب)|کنز العرفان]] به نقل از [[شافعی]] آمده است: با محاربی که تبعید شده نباید هیچ‌گونه ارتباطی از جمله خرید و فروش، کمک کردن و معاشرت داشت.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۳۵۲.</ref>

به عقیده مفسران این مجازات‌ها با توجه به جرم محارب تعیین شده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳.</ref> چنانچه از [[امام صادق(ع)]] و [[امام باقر(ع)]] روایت شده: «جزای محارب به اندازه استحقاق او است.»<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲.</ref> برخی نیز چگونگی مجازات محارب را به تشخیص [[حاکم شرع|حاکم]]<ref>فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۴۶.</ref> یا [[امامان شیعه(ع)|امام]]<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۳۱.</ref> دانسته‌اند. طبق آیه محاربه این مجازات‌ها مربوط به دنیا بوده و مانع از عذاب محارب در [[آخرت]] نمی‌شود.<ref>سوره بقره: آیه ۳۳.</ref>