روضه ساربان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''روضه ساربان''' یکی از [[روضه|روضه‌های]] [[عصر عاشورا]] و [[شام غریبان]]. در این روضه به داستان بریدن انگشت [[امام حسین(ع)]] اشاره می شود که ساربان به طمع انگشتر و با عجله دست امام را قطع می‌کند. البته گاهی آمدن نام ساربان در روضه ها اشاره به ساربانی است که کاروان اسرا را به کوفه حرکت می‌دهد.

[[حسین بن حمدان خصیبی]](م 334) در کتاب [[الهدایة الکبری]] گزارشی را نقل می­کند که شخصی هنگام [[طواف]] در حالی که دو دست در بدن نداشت به تضرع و زاری می‌پرداخت، از او علت را جویا شدند، گفت زمانی که [[امام حسین(ع)]] راهی عراق شد من به عنوان شتربان و ساربان در خدمت کاروان بودم و چشمم به کمربند امام افتاد از آنجا که این کمربند قیمتی بود مترصد فرصت بودم تا آنرا به دست آورم، پس ازشهادت امام حسین(ع) در دل شب اقدام به بازکردن کمربند نمودم که امام با دست راست کمربند را گرفت و من با شمشیر شکست‌ای که آنجا بود دست راستش را قطع نمودم و حضرت با دست چپ مانع شدند که دست چپ را هم قطع نمودم وی ادامه میدهد که هودجی به زمین آمد که [[پیامبر(ص)]]، [[حضرت علی(ع)]]، [[امام حسن(ع)]]، [[ملائکه]] و [[حضرت زهرا(س)]]در آن قرار داشتند. امام حسین(ع) در حالی که سر بریده‎اش روی گردن او قرار گرفت با مادرش فاطمه(س) سخن گفت و از من به مادرش و پیامبر(ص) شکایت کرد، پیامبر(ص) جلوی من آمد و مرا مورد عتاب قرار داد و [[نفرین]] کرد و همان جا دستان من قطع شد. <ref>حسین بن حمدان خصیبی، هدایةالکبری، ص 208</ref> بعضی نام وی را بریده بن وائل گفته‌اند.<ref> فرهنگ عاشورا، جواد محدثى ،ص:219</ref>از آنجا که ناقل اصیل این قصه خصیبی بوده و وی در منابع رجالی تضعیف شده‌است.<ref>رجال نجاشی، ص 67، خویی، معجم رجال، ج5، ص224</ref> لذا نمی توان این داستان پذیرفت، اما کسی که انگشت امام را به طمع انگشتری برید، [[بجدل بن سلیم کلبی]] بود.<ref>مع الركب الحسيني ،ج‏4،ص:433</ref> به نظر می رسید این دو داستان با هم تفکیک شده باشد.

روضه خوان در این مجلس داستان قطع انگشت امام حسین(ع) را به ساربان نسبت می دهد، ساربان از تاریکی شب شام غریبان استفاده کرده و اقدام به این کار می کند، از این روی این روضه بیشتر در شام غریبان خوانده می‌شود، اگر چه این روضه از روضه‌های معروف و عامه پسندی است که در مواقع مختلف به آن اشاره می‌شود. <ref>نغمه‌های مقدم،262</ref>البته گاهی نام ساربان در روضه های دیگری نیز برده می شود که منظور ساربان قطع کننده انگشت نیست، بلکه در این روضه ها منظور ساربانی است که اسرا را به سوی کوفه و شام می برد.مانند '''«مران یکدم ساربان اشتر ناقه زینب رفته اندر گل»'''<ref>کشتی نجات کربلا، ص482</ref> یا '''«ساربان آهسته ران جان گم کرده ام»'''<ref>نغمه‌های مقدم، ص272</ref>

{{شعر۲|سبک نگارش=|عرض=70|تراز=وسط|رنگ بالا=FFEDED|رنگ پایین=FFEDED|شکل بندی اشعار=line-height:140%;|خط اول=اثر خاشع|مران یک دم ساربان اشتر ناقه زینب مانده اندر گل|بده ظالم مهلتی آخر زان که دارم من عقده‌ها بر دل|مران ناقه تا که بنشینم بر سر نعش شاه مظلومان|مران ناقه زان که دارم من از جفای چرخ، ناله و افغان|مران ناقه تا که گویم من درد دل با این پیکر عریان|بیا ای مرگ تا شوم راحت زان به مرگ خود گشته‌ام مایل|بده مهلت تا بمانم من در کنار این پیکر بی سر|از آن ترسم ساربان امشب آید برد دستش از پیکر|ندارد چون طاقت دیدن مادرم زهرا باب من حیدر|در این صحرا ای شتربانا ماندنم آسان رفتنم مشکل|شتربانا بی کفن باشد این تن مجروح اندرین صحرا|مرا نبود معجری دیگر تا کفن سازم جسم این شه را| ندارد چون سایه‌ای بر سر غیر خاشاک و جز طف گرما|خدای من کن تو آگاهم کشتی جانم کی رسد ساحل<ref>کشتی نجات کربلا، ص482</ref>

{{شعر۲|سبک نگارش=|عرض=50|تراز=وسط|رنگ بالا=EAF4FF|رنگ پایین=EAF4FF|شکل بندی اشعار=line-height:140%;|خط اول=شاعر نامشخص|متاب امشب ای مه که این بزم گاه|ندارد دگر احتیاجی به ماه|زهر سوی مه پاره ی تابناک| درخشد چو خورشید بر روی خاک|بهرگوشه شمعی بر افروخته|زهر شعله پروانه ها سوخته|همه جرعه نوشان بزم الست |تهی کرده پیمانه افتاده مست|بیابان رسانیده پیمان خویش|همه چشم پوشیده از جان خویش |نه تنها ز جان بلکه از هر چه هست| به جز دوست یکباره شستند دست|کنون شه در این بزم پر سوز و ساز|سرا پا بود گرم راز و نیاز|به دامان معشوق آویخته| گل و لاله بر مقدمش ریخته|زمین را به سرو گل آراسته| به نحوی که معشوق خود خواسته|دگر تا جهان است بزمی چنین|نبیند به خود آسمان و زمین|متاب امشب این گونه ای نور ماه| بر این جسم مجروح و عریان شاه|فلک شمع خود را تو خاموش کن| جهان را در این غم سیه پوش کن|بپوشان تو امشب رخ ماه را| مگر ساربان گم کند راه را|مبادا که از بهر انگشتری|به غم‌ها فزاید غم دیگری<ref>شاعر نامشخص</ref>

{{پانویس2}}

 

* خصيبى، حسين بن حمدان‏(334 ق‏)،الهداية الكبرى‏، البلاغ‏، بيروت‏،1419 ق‏.

* جمعى از نويسندگان‏، مع الركب الحسيني‏، تحسين‏، قم،‏ 1428 ق- 1386 ش‏،چاپ دوم‏.

* زندی بروجردی، کشتی نجات کربلا، انتشارات یاسین، تهران، 1364ش.

* محدثى‏، جواد، فرهنگ عاشورا، نشر معروف‏، قم‏، 1417 ق‏،چاپ دوم‏.

* نجاشي، احمد بن على‏(450 ق‏)، رجال النجاشي‏، مؤسسة النشر الاسلامي التابعه لجامعه المدرسين بقم المشرفه‏، قم‏، 1365 ش‏، چاپ ششم‏.