ابراهیم بن علی عاملی کفعمی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تقی الدین ابراهیم بن علی عاملی کفعمی''' از عالمان [[شیعه]] در قرن نهم هجری است. وی در [[جبل عامل]] می‌زیسته و نسبش به [[حارث همدانی]] می‌رسد. کفعمی به دلیل مهارت در دانش‌های مختلف در عصر خویش و تسلط به علوم متعدد، تألیفات متنوعی را پدید آورده است؛ از این رو شخصیت نگاران و تراجم نویسان درباره او به بزرگی یاد کرده‌اند. [[المصباح کفعمی|المصباح]] و [[البلد الامین]] از جمله آثار مشهور وی در دعا و زیارات می‌باشد.

شیخ تقی الدین، ابراهیم بن علی عاملی کفعمی در سال ۸۴۰ هجری، در روستای کفَرعیما از منطقه جبل عامل دیده به جهان گشود.<ref>اعیان الشیعه، ج ۲، ص۱۸۴.</ref> آقا بزرگ تهرانی ولادت او را ۸۲۸ ذکر می‌کند.<ref>الذریعه، ج ۳، ص۳ و ۱۴۳</ref>

نسب وی به حارث همدانی، صحابی [[حضرت علی]](ع) می‌رسد. کفعمی نیز در پایان کتاب [[جنة الامان الواقیة و جنة الایمان الباقیة (کتاب)|مصباح]]، خود را حارثی معرفی کرده است. کفعمی منسوب به روستای کفرعیما است در نزدیکی جبشیت و هم اکنون تنها آثار ویرانه‌های این روستا باقی و خالی از سکنه است.<ref>اعیان الشیعه، ج ۲، ص۱۸۵.</ref>

خاندان کفعمی نیز مانند بقیۀ علمای جبل عامل مملو از چهره‌های درخشان است که هر یک برای فخر و سیادت یک خاندان بر اهل زمان خود کافی است.

پدر او شیخ علی کفعمی استاد فرزند خویش بوده و به او [[اجازه روایت|اجازۀ نقل حدیث]] داده و از مشایخ اجازۀ او به شمار می‌رود. پدرش که از علمای عامل و عارف بالله بود، زندگی و فرزندان خود را وقف خدمت به اسلام و تشیع کرد و در نتیجه فرزندانی تربیت نمود که عبارتند از:

# شیخ تقی الدین ابراهیم کفعمی، مؤلف کتاب المصباح و...

# شیخ شمس الدین محمد جبعی عاملی، متوفای ۸۸۶ ه‍ که او نیز از علمای اسلام و جد بزرگ [[شیخ بهایی|شیخ بهایی]] است و بدین سان نسب شیخ بهایی و کفعمی هر دو حارثی است.

# برادر دیگر او شیخ جمال الدین احمد بن محمد است، وی از مؤلفین شیعه است و کتاب «[[زبدة البیان فی عمل شهر رمضان|زبدة البیان فی عمل شهر رمضان]]» از او به جای مانده است. شیخ جمال الدین هم ظاهرا قبل از ابراهیم کفعمی رحلت نموده و کفعمی در کتب خود از کتاب او نیز مطالبی نقل کرده است.<ref>نرم افزار جامع فقه اهل بیت.</ref>

== اساتید و شاگردان ==

کفعمی اساتید فراوانی دیده که در کتب رجال و تراجم به آنها اشاره شده است. سه تن از معروف‌ترین اساتید او عبارتند از:

# [[علی بن حسن کفعمی|علی بن حسن کفعمی]] پدر او که اجازۀ روایت نیز به او داده است.

# [[سید حسین بن مساعد حسینی|سید حسین بن مساعد حسینی]]، مؤلف کتاب «[[تحفة الابرار فی مناقب الائمة الابرار|تحفة الأبرار فی مناقب الأئمة الأبرار]]»

# [[سید علی بن عبدالحسین موسوی حسینی]]، مؤلف کتاب «[[رفع الملامة عن علی فی ترک الامامة|رفع الملامة عن علی علیه‌السلام فی ترک الإمامة]]»

== تألیفات ==

مرحوم شیخ ابراهیم کفعمی در طول حدود ۶۵ سال زندگی خود، کتب و رساله‌های علمی فراوانی تألیف نموده که تنوع موضوعات ([[عرفان]]، [[سیر و سلوک]]، ادبیات، شعر، تاریخ، [[دعا]] و زیارات) آنها دلیل علوم سرشار این عالم است.

همچنین اختصاص دادن چند کتاب از تألیفات خود، به ادعیه و زیارات حجتی قاطع بر زهد و تقوا و التزام او به مبانی فکری و عملی [[ائمه اطهار]](ع) است.

[[سید محسن امین|سید محسن امین]] در [[اعیان الشیعة (کتاب)|أعیان الشیعه]] هنگام برشمردن تألیفات کفعمی، اسامی ۴۹ کتاب را فهرست نموده که حجم بعضی از آنها به بیش از ۱۰۰۰ صفحه می‌رسد.

# [[جنة الامان الواقیة و جنة الایمان الباقیة (کتاب)|جنة الأمان الواقیة و جنة الإیمان الباقیة]] یا مصباح کفعمی. علت نام‌گذاری به مصباح هم آن است که این کتاب بر شیوۀ [[مصباح المتهجد]] [[شیخ طوسی|شیخ طوسی]] نوشته شده بود و به خاطر شباهت به مصباح شیخ، مصباح نامیده شد و به خاطر تمایز از آن به مصباح کفعمی شهرت یافت.

# الجنة الواقیة، مختصر مصباح است.

# [[البلد الامین و الدرع الحصین (کتاب)|البلد الأمین و الدرع الحصین]] که از بزرگ‌ترین کتاب‌های کفعمی است و بسیار حجیم‌تر از مصباح است گر چه از نظر محتوا شبیه آن است.

# الفوائد الطریفة [الشریفة] فی شرح الصحیفة السجادیة

# [[المقصد الاسنی فی شرح الاسماء الحسنی|المقصد الأسنی فی شرح الأسماء الحسنی]]

# [[محاسبة النفس اللوامة و تنبیه الروح النوامة|محاسبة النفس اللوامة و تنبیه الروح النوامة]]، که به فارسی نیز ترجمه شده است.

# نهایة الأرب فی أمثال العرب، در دو جلد قطور که به اعتراف بزرگان، بهترین کتاب تألیف شده در این موضوع است.

# قراضة النضیر که خلاصۀ تفسیر [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن|مجمع البیان]] است.

و کتابهای فراوان دیگر.<ref>اعیان الشیعه، ج ۲، ص۱۸۵ و ۱۸۶.</ref>

== اشعار و خطابه‌های ادبی ==

کفعمی در عرصه ادبیات، شعر و خطابه نیز تبحر خاصی داشت تا جایی که تلمسانی عالم [[اهل سنت]] درباره خطبه قرآنی کفعمی از وی به تجلیل و ستایش می‌پردازد.<ref>نفح الطیب، ج ۷، ص۳۴۰.</ref> یکی از شاهکارهای ادبی کفعمی، شعری درباره [[روز غدیر]] و اسماء آن روز و مدح مناقب و فضائل [[امیرالمؤمنین]](ع) است.<ref>اعیان الشیعه، ج ۲، ص۱۸۶ به بعد.</ref>

[[میرزا عبدالله افندی]] صاحب [[ریاض العلماء]] می‌گوید: شیخ اجل، عالم فاضل و فقیه کامل، مرحوم کفعمی از بزرگان علمای اصحاب بود. عصر او به زمان ظهور [[شاه اسماعیل صفوی]] (اول) متصل شد. این بزرگمرد تاریخ تشیع در انواع علوم رایج مهارتی تام داشت و در علوم عربی ادبیات سرآمد عصر خویش بود.<ref>ریاض العلماء، ج ۱، ص۲۱.</ref>

[[شیخ حر عاملی]] صاحب [[وسائل الشیعة]] می‌نویسد: او شخصیتی مورد اطمینان، فاضل، ادیب، شاعر، عابد و پارسا بود.<ref>امل الآمل، ج ۱، ص۲۸.</ref>

[[علامه امینی]] در [[الغدیر]] می‌نویسد: شیخ تقی الدین ابراهیم بن علی حارثی همدانی خارفی عاملی کفعمی لویزی جبعی، یکی از چهره‌های درخشان قرن نهم هجری قمری می‌باشد که جامع علم و ادب بود.<ref>الغدیر، ج ۱۱، ۲۱۳.</ref>

[[خیرالدین زرکلی|خیرالدین زِرِکلی]]، از شخصیت نگاران اهل سنت می‌گوید: ابراهیم بن علی بن الحسن الحارثی عاملی کفعمی ملقب به تقی الدین، مردی ادیب و از فضلای [[امامیه]] می‌باشد. او در روستای «کفرعیما» از توابع جبل عامل متولد شد و در همان جا وفات یافت. وی مدتی در شهر [[کربلا]] مسافرت کرد و در آن جا اقامت گزید. آثار وی در قالب نظم و نثر به ۴۹ کتاب و رساله می‌رسد.<ref>الاعلام، ج ۱، ص۵۳.</ref>

شیخ ابراهیم کفعمی در [[کربلا]] سکونت داشت و وصیت کرده بود آنجا دفن شود اما در اواخر عمر خود سفری به زادگاه خویش نمود و در سال ۹۰۵ هجری و در سن ۶۵ سالگی در روستای کفرعیما جهان را وداع گفت.

 

از جمله وقایع پس از وفات کفعمی آن است که روستای کفرعیما در اثر حوادث روزگار خراب شد و از قبر کفعمی نیز اثری بر جای نماند، امّا بعد از سال‌ها (بعد از قرن ۱۱ هجری) یک سنگ قبر توسط کشاورزی پیدا شد که بر روی آن نوشته شده بود: '''هذا قبر الشیخ إبراهیم بن علی الکفعمی رحمهُ الله'''.

مردم که از این واقعه آگاه شدند محل قبر او را بازسازی و تعمیر نمودند و هم اکنون نیز مرقدش زیارتگاه عاشقان [[اهل بیت|اهل بیت]] و شیعیان است.<ref>اعیان الشیعه، ج ۲، ص۱۸۴</ref>

{{پانویس|۲}}

* افندی، عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۱ ق.

* امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت، دار الکتب العربی، ۱۳۹۷ ق.

* زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم، ۱۳۸۹ ق.