Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۷۲
ویرایش
سیره نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Zakeri جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''سیره نبوی''' اصطلاحی است که به روش و نوع رفتار [[پیامبر اسلام (ص)]] در جنبه‌های مختلف زندگی اطلاق می‌شود. [[قرآن]]، پیامبر را به عنوان اُسوه حسنه به معنی سرمشق نیکو معرفی می‌کند | '''سیره نبوی''' اصطلاحی است که به روش و نوع رفتار [[پیامبر اسلام (ص)]] در جنبه‌های مختلف زندگی اطلاق می‌شود. [[قرآن]]، پیامبر را به عنوان اُسوه حسنه به معنی سرمشق نیکو معرفی می‌کند و از این رو [[مسلمانان]]، شناخت جنبه‌های گوناگون زندگی پیامبر (ص) را مورد توجه قرار داده‌اند. روش تبلیغی پیامبر (ص) با بشارت و انذار همراه بود و هرگز اعتقادی به اجبار دیگران به پذیرفتن [[دین اسلام]] نداشت. رسول خدا (ص) در [[مدینه]] نظم اجتماعی و اداری جدیدی را پدید آورد که بر اساس اصول اسلام پایه‌ریزی شده بود. در مورد جنگ‌های پیامبر (ص) نیز گفته می‌شود که مجموعه‌ای از ارزش‌های انسانی در شرایط جنگی توسط [[پیامبر (ص)]] رعایت شده است. کتاب‌های سیره اخلاقی پیامبر (ص) نیز به جنبه‌های بسیار گسترده‌ای از اخلاقیات رسول خدا (ص) در زمینه اخلاق معنوی، فردی، اجتماعی و خانوادگی پرداخته‌اند. | ||
کتاب‌های بسیاری در طول تاریخ اسلام به نگارش سیره [[پیامبر (ص)]] اختصاص یافته و همایش‌های متنوعی نیز در عصر حاضر در ارتباط با سیره نبوی در شهرهای مختلف [[ایران]] و کشورهای دیگر برگزار شده است. | کتاب‌های بسیاری در طول تاریخ اسلام به نگارش سیره [[پیامبر (ص)]] اختصاص یافته و همایش‌های متنوعی نیز در عصر حاضر در ارتباط با سیره نبوی در شهرهای مختلف [[ایران]] و کشورهای دیگر برگزار شده است. | ||
==تعریف و تاریخچه== | ==تعریف و تاریخچه== | ||
| خط ۸: | خط ۷: | ||
[[سید جعفر مرتضی عاملی]] مولف کتاب [[الصحیح من سیرة النبی الاعظم]] نیز پیامبر (ص) را به عنوان شخصی معرفی می‌کند که می‌تواند الگوی همه انسان‌ها در تمام طول تاریخ باشد زیرا او مانند [[پیامبران]] دیگر، مرد فضیلت، [[عقل]]، کمال، [[حکمت]]، وقار، علم و ... و تمام کمالات انسانی است.<ref>رک: عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم (ص)، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۲۱.</ref> با همین رویکرد است که مسلمانان در طول تاریخ اسلام به نگارش سیره نبوی پرداخته‌اند.<ref>حسن، «تاریخ تدوین سیره نبوی (ص)»، ص۴۹.</ref> عروه بن زبیر (م۹۲ق) اولین کسی است که مطالبی در سیره تصنیف کرد. ابان بن عثمان (م۱۰۵ق)، وهب بن منبه (م۱۱۰ق) و ... نیز آن را پی‌گیری کردند.<ref>رک: یوسفی غروی، تاریخ تحقیقی اسلام، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۱.</ref> از آن زمان تا کنون مسلمانان و غیر مسلمانان کتاب‌های بسیاری در رابطه با سیره پیامبر نوشته‌اند. | [[سید جعفر مرتضی عاملی]] مولف کتاب [[الصحیح من سیرة النبی الاعظم]] نیز پیامبر (ص) را به عنوان شخصی معرفی می‌کند که می‌تواند الگوی همه انسان‌ها در تمام طول تاریخ باشد زیرا او مانند [[پیامبران]] دیگر، مرد فضیلت، [[عقل]]، کمال، [[حکمت]]، وقار، علم و ... و تمام کمالات انسانی است.<ref>رک: عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم (ص)، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۲۱.</ref> با همین رویکرد است که مسلمانان در طول تاریخ اسلام به نگارش سیره نبوی پرداخته‌اند.<ref>حسن، «تاریخ تدوین سیره نبوی (ص)»، ص۴۹.</ref> عروه بن زبیر (م۹۲ق) اولین کسی است که مطالبی در سیره تصنیف کرد. ابان بن عثمان (م۱۰۵ق)، وهب بن منبه (م۱۱۰ق) و ... نیز آن را پی‌گیری کردند.<ref>رک: یوسفی غروی، تاریخ تحقیقی اسلام، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۱.</ref> از آن زمان تا کنون مسلمانان و غیر مسلمانان کتاب‌های بسیاری در رابطه با سیره پیامبر نوشته‌اند. | ||
کتاب‌های سیره به لحاظ محتوا اخبار مربوط به ظهور اسلام و شرح زندگانی [[رسول خدا (ص)]] از ولادت تا وفات را دربرمی‌گیرند و اخبار مربوط به آغاز اسلام، تاریخ جنگ‌های پیامبر (ص) و موضع‌گیری‌های آن حضرت در برابر وقایع را بحث و بررسی می‌کنند.<ref> | کتاب‌های سیره به لحاظ محتوا اخبار مربوط به ظهور اسلام و شرح زندگانی [[رسول خدا (ص)]] از ولادت تا وفات را دربرمی‌گیرند و اخبار مربوط به آغاز اسلام، تاریخ جنگ‌های پیامبر (ص) و موضع‌گیری‌های آن حضرت در برابر وقایع را بحث و بررسی می‌کنند.<ref>داداش‌نژاد، سیره‌نویسان و قرآن، ۱۳۹۳ش، ص۸.</ref> برخی محققان منزلت والای پیامبر در قرآن، وابسته بودن فهم دقیق قرآن به شناخت سیره نبوی، گسترش اسلام در سرزمین‌های تازه فتح شده و نیاز نو مسلمانان به شناخت پیامبر را از عوامل رشد و شکوفایی دانش سیره دانسته‌اند.<ref>داداش‌نژاد، سیره‌نویسان و قرآن، ۱۳۹۳ش، ص۹.</ref> | ||
==سیره تبلیغی== | ==سیره تبلیغی== | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۴: | ||
پیامبر روزها در مجاورت [[کعبه]] قرآن می‌خواند و به این ترتیب توجه دیگران را به کلام خدا جلب می‌کرد. او از موسم [[حج]] یا [[عمره]] که طوایف و گروه‌های مختلف عرب به موسم حج می‌آمدند برای تبلیغ [[دین اسلام]] استفاده می‌کرد.<ref>رک: یوسفی غروی، تاریخ تحقیقی اسلام، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۳۶۵ـ۳۶۷.</ref> در سال دهم بعثت پیامبر اولین سفر تبلیغی خود را انجام داد و به این منظور به شهر [[طائف]] رفت و آنها را به دین اسلام دعوت کرد که بی نتیجه بود و آنها ایمان نیاوردند.<ref>رک: خانجانی، «محمد رسول الله»، بعثت رسول خدا (ص)، ص۵۱ـ۵۲.</ref> در سال دوازدهم بعثت گروهی از مردم [[یثرب]] که بعدها [[مدینه النبی]] نامیده شد در موسم حج با پیامبر دیدار کرده و اسلام آوردند و با آن حضرت [[بیعت]] کردند که به [[بیعت عقبه اول]] معروف است.<ref>خانجانی، «محمد رسول الله»، بعثت رسول خدا (ص)، ج۱، ص۵۳.</ref> پس از این بیعت بود که پیامبر [[مصعب بن عمیر|مُصعب بن عُمیر]] را برای تعلیم [[قرآن]] به مدینه فرستاد.<ref>خانجانی، «محمد رسول الله»، بعثت رسول خدا (ص)، ص۵۳.</ref> | پیامبر روزها در مجاورت [[کعبه]] قرآن می‌خواند و به این ترتیب توجه دیگران را به کلام خدا جلب می‌کرد. او از موسم [[حج]] یا [[عمره]] که طوایف و گروه‌های مختلف عرب به موسم حج می‌آمدند برای تبلیغ [[دین اسلام]] استفاده می‌کرد.<ref>رک: یوسفی غروی، تاریخ تحقیقی اسلام، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۳۶۵ـ۳۶۷.</ref> در سال دهم بعثت پیامبر اولین سفر تبلیغی خود را انجام داد و به این منظور به شهر [[طائف]] رفت و آنها را به دین اسلام دعوت کرد که بی نتیجه بود و آنها ایمان نیاوردند.<ref>رک: خانجانی، «محمد رسول الله»، بعثت رسول خدا (ص)، ص۵۱ـ۵۲.</ref> در سال دوازدهم بعثت گروهی از مردم [[یثرب]] که بعدها [[مدینه النبی]] نامیده شد در موسم حج با پیامبر دیدار کرده و اسلام آوردند و با آن حضرت [[بیعت]] کردند که به [[بیعت عقبه اول]] معروف است.<ref>خانجانی، «محمد رسول الله»، بعثت رسول خدا (ص)، ج۱، ص۵۳.</ref> پس از این بیعت بود که پیامبر [[مصعب بن عمیر|مُصعب بن عُمیر]] را برای تعلیم [[قرآن]] به مدینه فرستاد.<ref>خانجانی، «محمد رسول الله»، بعثت رسول خدا (ص)، ص۵۳.</ref> | ||
پیامبر پس از [[هجرت]] به مدینه، برای تبلیغ دین اسلام مبلغانی را به نقاط مختلف ارسال می‌کرد که کار دعوت و تعلیم قرآن و معارف را بر عهده داشتند. اعزام [[علی بن ابی‌طالب]] به [[یمن]]، [[معاذ بن جبل]] به [[حمیر]] و عمرو بن حزم به سوی خاندان بنی الحارث نمونه‌هایی از آن است.<ref>عبدالمحمدی، «سیره تبلیغی پیامبر خاتم از منظر قرآن کریم»، ص۹۷.</ref> [[بلال حبشی]] و [[ابن ام‌مکتوم|ابن‌ام مکتوم]] مؤذن آن حضرت بودند و [[حسّان بن ثابت]] نیز شاعر او بود. به این ترتیب سازمان تبلیغی پیامبر از قاری، [[مؤذن]] و شاعر شکل می‌یافت.<ref> | پیامبر پس از [[هجرت]] به مدینه، برای تبلیغ دین اسلام مبلغانی را به نقاط مختلف ارسال می‌کرد که کار دعوت و تعلیم قرآن و معارف را بر عهده داشتند. اعزام [[علی بن ابی‌طالب]] به [[یمن]]، [[معاذ بن جبل]] به [[حمیر]] و عمرو بن حزم به سوی خاندان بنی الحارث نمونه‌هایی از آن است.<ref>عبدالمحمدی، «سیره تبلیغی پیامبر خاتم از منظر قرآن کریم»، ص۹۷.</ref> [[بلال حبشی]] و [[ابن ام‌مکتوم|ابن‌ام مکتوم]] مؤذن آن حضرت بودند و [[حسّان بن ثابت]] نیز شاعر او بود. به این ترتیب سازمان تبلیغی پیامبر از قاری، [[مؤذن]] و شاعر شکل می‌یافت.<ref>داداش‌نژاد، «محمد رسول الله»، از هجرت تا بعثت، ج۱، ص۷۰.</ref> هم‌چنین، پیامبر سران و حاکمان جهان را نیز به دین اسلام دعوت کرد. در [[سال ششم هجری]] پیامبر در یک روز به [[نجاشی پادشاه حبشه|نجاشی]]، [[قیصر روم]]، [[خسرو پرویز]]، مقوقس، حارث بن غسانی و هوذة بن علی نامه‌هایی ارسال کرد.<ref>عبدالمحمدی، «سیره تبلیغی پیامبر خاتم از منظر قرآن کریم»، ص۹۷.</ref> | ||
[[مرتضی مطهری]] روش تبلیغ پیامبر را همان‌گونه که [[خداوند]] در [[قرآن]] توصیف کرده<ref>«يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا» احزاب/۴۵.</ref> همراه با بشارت و انذار دانسته است. وی می‌گوید بشارت به معنی مژده دادن است که برای تشویق به انجام کاری کارآیی دارد. انذار نیز به معنی بیم دادن و اعلام خطر کردن است. او معتقد است در دعوت به دین تبشیر و انذار دو رکنی هستند که باید در کنار هم وجود داشته باشند. پیامبر، هم خود به این روش پای‌بند بود و هم دعوت کنندگان را توصیه می‌کرد به این روش عمل کنند. به عنوان مثال وقتی پیامبر | [[مرتضی مطهری]] روش تبلیغ پیامبر را همان‌گونه که [[خداوند]] در [[قرآن]] توصیف کرده<ref>«يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا» احزاب/۴۵.</ref> همراه با بشارت و انذار دانسته است. وی می‌گوید بشارت به معنی مژده دادن است که برای تشویق به انجام کاری کارآیی دارد. انذار نیز به معنی بیم دادن و اعلام خطر کردن است. او معتقد است در دعوت به دین تبشیر و انذار دو رکنی هستند که باید در کنار هم وجود داشته باشند. پیامبر، هم خود به این روش پای‌بند بود و هم دعوت کنندگان را توصیه می‌کرد به این روش عمل کنند. به عنوان مثال وقتی پیامبر معاذ بن جبل را برای تبلیغ به [[یمن]] فرستاد به او فرمود<ref>ابن هشام، السیره النبویه، دارالمعرفه، ج۲، ص۵۹۰.</ref> که «ای معاذ! بشارت بده و تنفر ایجاد نکن، امور را سهل و آسان گیر و از سخت‌گیری پرهیز کن».<ref>رک: مطهری، سیری در سیره نبوی (ص)،۱۳۸۱ش، ص۲۰۵ـ۲۱۱.</ref> | ||
پیامبر هرگز اعتقادی به اجبار دیگران به پذیرفتن دین اسلام نداشت. او در دستورالعملی به مردم یمن فرمود هرکس [[یهودیت|یهودی]] یا [[نصرانی]] باشد از دین خود برگردانده نمی‌شود.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۸۱.</ref> هم‌چنین در مدینه بر رعایت حقوق یهودیان تأکید داشت و می‌فرمود یهودیان و [[مسلمانان]] هر کدام دین خود را دارند (و به آنها اعتراضی نخواهد شد) مگر این که ظلمی مرتکب شده و جرمی انجام دهند.»<ref>رک: همایون مصباح، «بررسی کارآمدی دعوت به دین»، ص۱۴۶.</ref> | پیامبر هرگز اعتقادی به اجبار دیگران به پذیرفتن دین اسلام نداشت. او در دستورالعملی به مردم یمن فرمود هرکس [[یهودیت|یهودی]] یا [[نصرانی]] باشد از دین خود برگردانده نمی‌شود.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۸۱.</ref> هم‌چنین در مدینه بر رعایت حقوق یهودیان تأکید داشت و می‌فرمود یهودیان و [[مسلمانان]] هر کدام دین خود را دارند (و به آنها اعتراضی نخواهد شد) مگر این که ظلمی مرتکب شده و جرمی انجام دهند.»<ref>رک: همایون مصباح، «بررسی کارآمدی دعوت به دین»، ص۱۴۶.</ref> | ||
==سیره سیاسی و نظام اداری== | ==سیره سیاسی و نظام اداری== | ||
[[رسول خدا (ص)]] هنگامی که به مدینه هجرت کرد نظم اجتماعی و اداری جدیدی را پدید آورد که بر اساس اصول اسلام پایه ریزی شده بود.<ref>رک: | [[رسول خدا (ص)]] هنگامی که به مدینه هجرت کرد نظم اجتماعی و اداری جدیدی را پدید آورد که بر اساس اصول اسلام پایه ریزی شده بود.<ref>رک: داداش‌نژاد، «محمد رسول الله»، از هجرت تا بعثت، ج۱، ص۶۹.</ref> محققان معتقدند با اقدامات پیامبر (ص) امتی پدید آمد که روابط آنان مبتنی بر عقائد دینی بود و نه بر اساس خویشاوندی و روابط اقلیمی. در جامعه نوین، [[مسلمانان]] به پروردگاری یگانه ایمان داشتند و از دستورات دین واحدی پیروی می‌کردند.<ref>رک: داداش‌نژاد، «محمد رسول الله»، از هجرت تا بعثت، ج۱، ص۶۹.</ref> | ||
گذشته از آن پیامبر نظام اداری به وجود آورد و به حسب نیاز مسئولیت‌هایی را به کسانی واگذار می‌کرد. [[احمدی میانجی]] فهرست کسانی که از جانب رسول خدا (ص) به مأموریتی فرستاده شده یا به منصبی گماشته شده‌اند ارائه داده که ۲۳۶ نفر هستند.<ref>احمدی میانجی، مکاتیب الرسول، ۱۹۹۸م، ج۱، ص۹ـ۴۹.</ref> در برخی موارد نامه‌هایی از پیامبر (ص) باقی مانده که شرح وظایف اشخاص مشخص شده است.<ref>رک: | گذشته از آن پیامبر نظام اداری به وجود آورد و به حسب نیاز مسئولیت‌هایی را به کسانی واگذار می‌کرد. [[احمدی میانجی]] فهرست کسانی که از جانب رسول خدا (ص) به مأموریتی فرستاده شده یا به منصبی گماشته شده‌اند ارائه داده که ۲۳۶ نفر هستند.<ref>احمدی میانجی، مکاتیب الرسول، ۱۹۹۸م، ج۱، ص۹ـ۴۹.</ref> در برخی موارد نامه‌هایی از پیامبر (ص) باقی مانده که شرح وظایف اشخاص مشخص شده است.<ref>رک: داداش‌نژاد، «محمد رسول الله»، از هجرت تا بعثت، ج۱، ص۶۹.</ref> مقریزی (م۸۴۵ق) می‌گوید پیامبر (ص) [[امام علی (ع)]] و [[معاذ بن جبل]] را به عنوان [[قاضی]] به یمن فرستاد.<ref>رک: مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۲۹۴، ج۹، ص۲۰۸.</ref> اما در [[مدینه]] خود پیامبر (ص) [[قضاوت]] را برعهده داشت.<ref>داداش‌نژاد، «محمد رسول الله»، از هجرت تا بعثت، ج۱، ص۶۹.</ref> هم‌چنین، رسول خدا (ص) اشخاصی را به عنوان مأمور جمع‌آوری صدقات و [[زکات|زکات‌ها]] معین کرد.<ref>رک: داداش‌نژاد، «محمد رسول الله»، از هجرت تا بعثت، ج۱، ص۷۰.</ref> ابن عبدربه (م۳۲۸ق) از ۲۵ نفر نام می‌برد که هر یک از آنها مسئول نوشتن گونه‌ای از نامه‌ها بودند.<ref>ابن عبدربه، العقد الفرید، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۲۴۴.</ref> اما احمدی میانجی غیر از کاتبان [[وحی]] و کاتبان صدقات، از ۳۷ نفر به عنوان نویسندگان نامه‌ها و پیمان‌های رسول خدا (ص) نام می‌برد.<ref>احمدی میانجی، مکاتیب الرسول، ۱۹۹۸م، ج۱، ص۱۳۸ـ۱۷۳.</ref> | ||
==سیره نظامی== | ==سیره نظامی== | ||
پیامبر (ص) پس از [[هجرت]] به مدینه در چهار جبهه نبرد با مشرکان [[قریش]] مانند [[غزوه بدر]]، پیمان شکنان یهود هم‌چون [[غزوه بنی‌قریظه|غزوه بنی‌قُرَیظه]]، قبایل عرب مانند [[غزوه بنی مصطلق|بنی مصطلق]] و جبهه روم مانند [[غزوه تبوک]] به رویارویی با دشمن پرداخت و در مجموع در ۲۷ [[غزوه]] شرکت داشت اما تنها ۹ مورد از آنها به جنگ انجامید.<ref> | پیامبر (ص) پس از [[هجرت]] به مدینه در چهار جبهه نبرد با مشرکان [[قریش]] مانند [[غزوه بدر]]، پیمان شکنان یهود هم‌چون [[غزوه بنی‌قریظه|غزوه بنی‌قُرَیظه]]، قبایل عرب مانند [[غزوه بنی مصطلق|بنی مصطلق]] و جبهه روم مانند [[غزوه تبوک]] به رویارویی با دشمن پرداخت و در مجموع در ۲۷ [[غزوه]] شرکت داشت اما تنها ۹ مورد از آنها به جنگ انجامید.<ref>داداش‌نژاد، «محمد رسول الله»، از هجرت تا بعثت، ج۱، ص۷۰.</ref> مجموع [[سریه|سریه‌ها]] که به فرماندهی یکی از یاران پیامبر (ص) انجام شد نیز بر اساس آمار ابن اسحاق ۳۸ مورد و بنابر اقوال دیگر ۴۷ مورد بود.<ref>داداش‌نژاد، «محمد رسول الله»، از هجرت تا بعثت، ج۱، ص۷۰ـ۷۱.</ref> هم‌چنین مجموع تلفات انسانی دو طرف نزاع در درگیری‌های عصر رسول خدا (ص) به هزار نفر نمی‌رسد.<ref>داداش‌نژاد، «محمد رسول الله»، از هجرت تا بعثت، ج۱، ص۷۱.</ref> | ||
محققان بر این باورند که مجموعه‌ای از ارزش‌های انسانی در شرایط جنگی توسط [[پیامبر (ص)]] رعایت شده است. مانند چگونگی برخورد با غیر نظامیان، مجروحان و اسیران جنگی، محیط زیست، اجساد دشمنان و ...<ref>باقری، | محققان بر این باورند که مجموعه‌ای از ارزش‌های انسانی در شرایط جنگی توسط [[پیامبر (ص)]] رعایت شده است. مانند چگونگی برخورد با غیر نظامیان، مجروحان و اسیران جنگی، محیط زیست، اجساد دشمنان و ...<ref>باقری، محمدی‌بخش، «اخلاق نظامی پیامبر (ص) در جنگ»، ص۱۰۷.</ref> طبق سیره پیامبر (ص) پیش از شروع جنگ، نصیحت و [[ارشاد]] طرف مقابل به منظور اتمام حجت با آنها لازم است.<ref>باقری، محمدی‌بخش، «اخلاق نظامی پیامبر (ص) در جنگ»، ص۱۱۱.</ref> به عنوان مثال آن حضرت به [[امام علی (ع)]] هنگامی که برای جنگ به [[یمن]] می‌رفت توصیه کرد با آنها نرمش نشان دهد و آنها را به دین اسلام دعوت کند و از آن‌چه بر ایشان [[واجب]] گردیده آگاهشان گرداند.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۰۷۹.</ref> با توجه به مستندات تاریخی در هیچ نبردی پیامبر آغازگر جنگ نبوده و به یاران خود دستور می‌داد تا لشگریان دشمن جنگ را آغاز نکرده‌اند کسی شروع نکند.<ref>باقری، محمدی‌بخش، «اخلاق نظامی پیامبر (ص) در جنگ»، ص۱۱۴.</ref> از توصیه‌های [[رسول خدا (ص)]] به سربازان خود این بود که از روش‌های بی‌رحمانه در کشتار دشمنان پرهیز کنند. خیانت و عهدشکنی نکرده و از مُثله کردن کشته‌شدگان بپرهیزند.<ref>داداش‌نژاد، «محمد رسول الله»، از هجرت تا بعثت، ج۱، ص۷۱.</ref> از هرگونه بی [[عفت|عفتی]] نسبت به زنانی که اسیر می‌شدند برحذر باشند. کسی اجازه کشتن زنان، کودکان و پیرمردانی که قدرت جنگیدن ندارند را ندارد. و از خراب کردن خانه‌های مسکونی دشمنان منع می‌کرد.<ref>باقری، محمدی‌بخش، «اخلاق نظامی پیامبر (ص) در جنگ»، ص۱۲۰ـ۱۲۱.</ref> | ||
با این اوصاف، رسول خدا (ص) از تاکتیک‌های نظامی در جنگ‌ها بهره می‌برد. با یاران خویش مشورت می‌کرد تا بهترین روش برای جنگ را انتخاب کند. از اعزام جاسوس برای کسب خبر بهره می‌برد و نقشه‌ها و تدابیر جنگی خویش را پنهان می‌داشت و چون گروهی برای جنگ آماده می‌شد طوری وانمود می‌کرد که قصد گروه دیگری را دارد و از جنگ روانی بر ضد دشمن به منظور ایجاد وحشت در آنها استفاده می‌کرد.<ref> | با این اوصاف، رسول خدا (ص) از تاکتیک‌های نظامی در جنگ‌ها بهره می‌برد. با یاران خویش مشورت می‌کرد تا بهترین روش برای جنگ را انتخاب کند. از اعزام جاسوس برای کسب خبر بهره می‌برد و نقشه‌ها و تدابیر جنگی خویش را پنهان می‌داشت و چون گروهی برای جنگ آماده می‌شد طوری وانمود می‌کرد که قصد گروه دیگری را دارد و از جنگ روانی بر ضد دشمن به منظور ایجاد وحشت در آنها استفاده می‌کرد.<ref>داداش‌نژاد، «محمد رسول الله»، از هجرت تا بعثت، ج۱، ص۷۱.</ref> | ||
==سیره اخلاقی== | ==سیره اخلاقی== | ||
آیه ۴ [[سوره قلم]] پیامبر را با عبارت «إنک لعلی خلق عظیم» (ای پیامبر تو دارای اخلاق بزرگی هستی) می‌ستاید. از طرفی نیز پیامبر (ص) [[بعثت]] خود را برای به کمال رساندن مکارم [[اخلاق]] می‌دانست.<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۱۷۳ـ۱۷۴.</ref> بر این اساس شناخت سیره اخلاقی پیامبر (ص) در طول تاریخ اهمیت بسیاری داشته و کتاب‌ها و پژوهش‌های بسیاری به آن پرداخته‌اند. به عنوان مثال می‌توان از | آیه ۴ [[سوره قلم]] پیامبر را با عبارت «إنک لعلی خلق عظیم» (ای پیامبر تو دارای اخلاق بزرگی هستی) می‌ستاید. از طرفی نیز پیامبر (ص) [[بعثت]] خود را برای به کمال رساندن مکارم [[اخلاق]] می‌دانست.<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۱۷۳ـ۱۷۴.</ref> بر این اساس شناخت سیره اخلاقی پیامبر (ص) در طول تاریخ اهمیت بسیاری داشته و کتاب‌ها و پژوهش‌های بسیاری به آن پرداخته‌اند. به عنوان مثال می‌توان از قدیمی‌ترین منابعی که به سیره اخلاقی پیامبر (ص) اختصاص داشته یاد کرد. کتاب الشمائل النبویه و الخصائص المصطفویه تألیف محمد بن عیسی ترمذی (م۲۷۹ق)، اخلاق النبی و آدابه تألیف ابوالشیخ اصفهانی (م۳۶۹ق)، خَلق النبی و خُلقه از محمد بن عبدالله بن عبدالعزیز سجستانی (م۴۵۰ق) نمونه‌هایی از این دست هستند. | ||
کتاب‌های سیره اخلاقی پیامبر (ص) به جنبه‌های بسیار گسترده‌ای از اخلاقیات رسول خدا (ص) پرداخته‌اند. در اخلاق معنوی پیامبر (ص) از اموری مانند [[عبادت]]، [[دعا]]، [[تهجد]]، [[توکل]] و ... سخن به میان آمده است. اخلاق فردی پیامبر (ص) مباحثی هم‌چون مهربانی و محبت، [[تواضع]]، ساده زیستی، معاشرت عمومی پیامبر (ص)، رفتار او با کودکان و جوانان، آراستگی ظاهری، نحوه سخن گفتن، خنده‌رویی، آداب غذا خوردن، [[انفاق]]، [[سخاوت]]، [[حلم]]، عفو، انجام کارهای شخصی، [[امانت‌داری]]، بهداشت فردی، یاری رساندن در انجام کارهای خانه و... را شامل می‌شود. اخلاق اجتماعی پیامبر (ص) نیز به مباحثی مانند احسان و کمک به نیازمندان، کارگشایی، مودت و الفت‌آفرینی و ... می‌پردازد.<ref>رک: متانت پور، «سیره اخلاقی پیامبر اکرم (ص)»، ص۱۰۷ـ۱۱۹، آرمون، اسدی، «نگرشی بر سیره اخلاقی پیامبر اکرم (ص)»، ص۹۷ـ۱۲۱، شیداییان، «سیره اخلاقی پیامبر اعظم (ص)»، ص۲۳ـ۳۶. </ref> | |||
در | موضوعاتی که در سیره خانوادگی پیامبر (ص) مورد توجه قرار می‌گیرد اموری مانند رعایت عدالت میان همسران، توجه به نیازهای آنها، یاری رساندن در انجام کارهای خانه و ... است.<ref>داداش‌نژاد، «محمد رسول الله»، از هجرت تا بعثت، ج۱، ص۷۵ـ۷۶.</ref> یکی از این موضوعات بحث از تعداد [[همسران پیامبر (ص)]] است. منابع تعداد همسران پیامبر را ۱۳، ۱۴ و برخی نیز ۱۵ نفر دانسته‌اند.<ref>داداش‌نژاد، «محمد رسول الله»، از هجرت تا بعثت، ج۱، ص۷۶.</ref> در مورد همسرگزینی‌های پیامبر (ص) گفته می‌شود آن حضرت در سن ۲۵ سالگی با [[حضرت خدیجه]] ازدواج کرد و ۲۵ سال زندگی مشترک با او داشت و در این مدت همسری غیر از او نداشت. ازدواج‌های متعدد پیامبر (ص) در دهه آخر عمر ایشان که سنشان از ۵۰ سال گذشته بود و به منظور رفع مشکلاتی مانند اختلافات میان قبایل و ... انجام می‌پذیرفت.<ref>داداش‌نژاد، «محمد رسول الله»، از هجرت تا بعثت، ج۱، ص۷۶.</ref> | ||
در یکی از گزارش‌های قابل توجه در مورد سیره اخلاقی پیامبر (ص) نقل شده است که [[امام حسین (ع)]] از پدرش [[امام علی (ع)]] در مورد اخلاق پیامبر (ص) سوال می‌کند و امام علی (ع) توضیحات مفصلی در این باره می‌دهد که در بخشی از آن این‌چنین آمده است: | |||
{{گفتاورد|وقت خود را به سه قسمت تقسیم می‌کرد: بخشی برای [[عبادت خدا]]، قسمتی برای انجام کارهای خانواده‌اش و قسمتی برای خودش و از بخش مربوط به خود، قسمتی را به مردم اختصاص می‌داد و عام و خاص را می‌پذیرفت. برترین اصحاب در نظرش خیرخواه‌ترین ایشان بود. کسانی که یاری دادن به مردم را بیشتر رعایت می‌کردند از نظر پیامبر (ص) گرامی‌تر بودند. در نشستن جایگاه معینی برای خود تعیین نکرده بود. هرگز خشن و سنگدل و پرخاشگر و بدزبان و عیب‌جو و مدیحه‌گر نبود، هیچ‌کس از او مأیوس نمى‌شد، و هر کس به در خانه او مى‌آمد ناامید بازنمى‌گشت. سه چیز را از خود رها کرده بود: مجادله در سخن، پرگویى، و دخالت در کارى که به او مربوط نبود. و سه چیز را در مورد مردم رها کرده بود: کسى را مذمت نمى‌کرد، و سرزنش نمى‌فرمود، و از لغزش‌ها و عیوب پنهانى مردم جستجو نمى‌کرد.<ref>شیخ صدوق، معانی الاخبار، ۱۴۰۳ق، ص۸۱ـ۸۳.</ref>}} | |||
==کتاب‌ها و همایش‌ها== | ==کتاب‌ها و همایش‌ها== | ||
کتاب‌های بسیاری در طول تاریخ اسلام به نگارش سیره [[پیامبر (ص)]] اختصاص یافته است. همایش‌های متنوعی نیز در عصر حاضر در ارتباط با سیره نبوی در شهرهای مختلف [[ایران]] و کشورهای دیگر برگزار شده است. | کتاب‌های بسیاری در طول تاریخ اسلام به نگارش سیره [[پیامبر (ص)]] اختصاص یافته است. همایش‌های متنوعی نیز در عصر حاضر در ارتباط با سیره نبوی در شهرهای مختلف [[ایران]] و کشورهای دیگر برگزار شده است. | ||
===کتاب‌ها=== | |||
[[محمد هادی یوسفی غروی]] اولین نویسندگان سیره پیامبر را عروة بن زبیر (م۹۲ق)، ابان بن عثمان بن عفان (م۱۰۵ق)، وهب بن منبّه (م۱۱۰ق)، عاصم بن عمر (م۱۲۰ق) و... می‌داند و قدیم‌ترین کتاب‌های باقی مانده از سیره نبوی را سیره ابن اسحاق به روایت [[سیره ابن هشام|ابن هشام]] کلبی، مغازی واقدی و طبقات ابن سعد عنوان می‌دارد.<ref>رک: یوسفی غروی، تاریخ تحقیقی اسلام، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۱ـ۲۲.</ref> از شکل گیری اولین کتاب‌های سیره تا عصر حاضر کتاب‌های متعددی در این زمینه به نگارش درآمده که معرفی این آثار و سیر تدوین آنها خود موضوع تحقیق‌های مستقلی قرار گرفته است. [[رسول جعفریان]] در کتاب [[منابع تاریخ اسلام]] بخشی از کتاب‌های سیره را معرفی کرده است.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ۱۳۷۶ش، ص۴۰ـ۱۲۰.</ref> کتاب مجموعه مقالات همایش سیره‌پژوهی و سیره‌پژوهان که در سال ۱۳۹۶ش منتشر گردیده نیز حاوی مقالاتی است که برخی از آنها به معرفی جنبه‌های مختلفی از سیره‌نگاری پرداخته است.<ref>رک: جمعی از نویسندگان، مجموعه مقالات همایش سیره پژوهی و سیره پژوهان، ۱۳۹۶ش، به عنوان مثال مقاله «سیر تحول سیره‌نویسی با تاکید بر مکتب مدینه».</ref> مقاله‌ای در دانشنامه سیره نبوی (ص) نیز به معرفی آثار خاورشناسان در مطالعات سیره پرداخته است که بر اساس آن، خاورشناسان از قرن ششم هجری به مطالعه در سیره نبوی (ص) پرداخته‌اند و دوره‌های مختلفی را در مطالعات سیره پشت سر گذاشته‌اند.<ref>رحمتی، «خاورشناسان و مطالعات سیره»، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۷۹ـ۸۷.</ref> | |||
در عصر حاضر نیز پژوهش‌ها در سیره نبوی (ص) ادامه دارد. کتاب حیاة محمد از محمد حسین هیکل، حیات النبی (ص) و سیرته اثر محمد قوام وشنوی، سیرة المصطفی (ص) [[هاشم معروف الحسنی]]، موسوعة التاریخ الاسلامی تألیف محمد هادی یوسفی غروی، سیره نبوی اثر مصطفی دلشاد، [[الصحیح من سیرة النبی الاعظم]] تألیف [[سید جعفر مرتضی عاملی]]، تاریخ سیاسی اسلام سیره رسول خدا (ص) از رسول جعفریان و... از جمله این آثار هستند. | |||
===همایش‌ها=== | |||
از میان همایش‌ها می‌توان به برگزاری همایش بین‌المللی سیره پیامبر رحمت با مخالفانش در [[شهر قم]]<ref> | |||
[https://www.bahamayesh.com/cnf/2200/ «همایش بین‌المللی سیره پیامبر با مخالفانش»، سایت با همایش]</ref>، سیره سیاسی پیامبر در دانشگاه امام صادق (ع) [[تهران]]،<ref>[https://www.isna.ir/news/8512-01133/%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%86-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%8A%D8%B4-%D8%B3%D9%8A%D8%B1%D9%87-%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A-%D9%BE%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82-%D8%B9-%D8%A7%D8%B8%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA «همایش سیره سیاسی پیامبر (ص)» سایت خبرگزاری دانشجویان ایران]</ref> همایش سبک زندگی پیامبر اسلام در [[زاهدان]]،<ref>[http://iauzah.ac.ir/payambar «همایش سبک زندگی پیامبر» سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان]</ref> همایش سیره و سنت شناسی پیامبر در تهران،<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/741574 «همایش سیره و سنت‌شناسی پیامبر (ص)» سایت خبرگزاری شبستان]</ref> همایش جایگاه سیره پیامبر (ص) در [[فقه]] در شهر قم<ref>[http://iqna.ir/fa/news/1528028/%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%8A%D8%B4-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B3%D9%8A%D8%B1%D9%87-%D9%BE%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D8%B8%D9%85%D8%B5-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D9%85-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%AF «همایش جایگاه سیره پیامبر (ص) در فقه» خبرگزاری ایکنا]</ref> و جشنواره جایزه بزرگ پیامبر اعظم(ص) در تهران<ref>[http://www.islamicartz.com/festival/fa «جشنواره جایزه بزرگ پیامبر اعظم (ص)»، سایت هنر اسلامی]</ref> اشاره کرد. هم‌چنان که همایش‌های دیگری در کشورهای مختلف از جمله همایش بین‌المللی سیره پیامبر تجسم تعالیم اسلامی در کشور [[تونس]]<ref>[http://iqna.ir/fa/news/3764804/%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D9%87-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D8%AA%D8%AC%D8%B3%D9%85-%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%85-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3 «همایش سیره پیامبر تجسم تعالیم اسلامی» سایت خبرگزاری ایکنا]</ref> و همایش سیره پیامبر اکرم (ص) و نقش زمان و مکان در شهر هامبورگ کشور [[آلمان]]<ref>[http://fa.izhamburg.de/index.aspx?pid=99&articleid=8238&itemid=70536 «همایش سیره پیامبر اکرم (ص) و نقش زمان و مکان» سایت مرکز اسلامی هامبورگ]</ref> برگزار گردیده است. | |||
در عصر حاضر نیز پژوهش‌ها در سیره نبوی (ص) ادامه دارد. کتاب حیاة محمد از محمد حسین هیکل، حیات النبی (ص) و سیرته اثر محمد قوام وشنوی، سیرة المصطفی (ص) [[هاشم معروف الحسنی]]، موسوعة التاریخ الاسلامی تألیف محمد هادی یوسفی غروی، سیره نبوی اثر مصطفی دلشاد، [[الصحیح من سیرة النبی الاعظم]] تألیف [[سید جعفر مرتضی عاملی]]، تاریخ سیاسی اسلام سیره رسول خدا (ص) از | |||
از میان همایش‌ها می‌توان به برگزاری همایش | |||
[https://www.bahamayesh.com/cnf/2200/ «همایش بین‌المللی سیره پیامبر با مخالفانش»، سایت با همایش]</ref>، سیره سیاسی پیامبر در دانشگاه امام صادق (ع) [[تهران]]،<ref>[https://www.isna.ir/news/8512-01133/%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%86-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%8A%D8%B4-%D8%B3%D9%8A%D8%B1%D9%87-%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A-%D9%BE%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82-%D8%B9-%D8%A7%D8%B8%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA «همایش سیره سیاسی پیامبر (ص)» سایت خبرگزاری دانشجویان ایران]</ref> همایش سبک زندگی پیامبر اسلام در [[زاهدان]]،<ref>[http://iauzah.ac.ir/payambar «همایش سبک زندگی پیامبر» سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان]</ref> همایش سیره و سنت شناسی پیامبر در تهران،<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/741574 «همایش سیره و سنت‌شناسی پیامبر (ص)» سایت خبرگزاری شبستان]</ref> همایش جایگاه سیره پیامبر (ص) در [[فقه]] در شهر قم<ref>[http://iqna.ir/fa/news/1528028/%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%8A%D8%B4-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B3%D9%8A%D8%B1%D9%87-%D9%BE%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D8%B8%D9%85%D8%B5-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D9%85-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%AF «همایش جایگاه سیره پیامبر (ص) در فقه» خبرگزاری ایکنا]</ref> و جشنواره جایزه بزرگ پیامبر اعظم(ص) در تهران<ref>[http://www.islamicartz.com/festival/fa «جشنواره جایزه بزرگ پیامبر اعظم (ص)»، سایت هنر اسلامی]</ref> اشاره کرد. هم‌چنان که همایش‌های دیگری در کشورهای مختلف از جمله همایش | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس2}} | {{پانویس2}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
| خط ۷۴: | خط ۶۶: | ||
*حسن، محمد عبدالغنی، «تاریخ تدوین سیره نبوی(ص)»، ترجمه امیره ضمیری، در مجله فرهنگ کوثر، شماره۵۰، ۱۳۸۱ش. | *حسن، محمد عبدالغنی، «تاریخ تدوین سیره نبوی(ص)»، ترجمه امیره ضمیری، در مجله فرهنگ کوثر، شماره۵۰، ۱۳۸۱ش. | ||
*خانجانی، قاسم، «محمد رسول الله(ص)»، بعثت رسول خدا(ص)، در مجموعه دانشنامه سیره نبوی(ص)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۹ش. | *خانجانی، قاسم، «محمد رسول الله(ص)»، بعثت رسول خدا(ص)، در مجموعه دانشنامه سیره نبوی(ص)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۹ش. | ||
*داداش نژاد، منصور، | *داداش نژاد، منصور، سیره‌نویسان و قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۳ش. | ||
*داداش نژاد، منصور، «محمد رسول الله (ص)»؛ از هجرت تا رحلت، در مجموعه دانشنامه سیره نبوی(ص)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۹ش. | *داداش نژاد، منصور، «محمد رسول الله (ص)»؛ از هجرت تا رحلت، در مجموعه دانشنامه سیره نبوی(ص)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۹ش. | ||
*رحمتی، محمدکاظم، «خاورشناسان و مطالعات سیره»، در مجموعه دانشنامه سیره نبوی(ص)»، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۹ش. | *رحمتی، محمدکاظم، «خاورشناسان و مطالعات سیره»، در مجموعه دانشنامه سیره نبوی(ص)»، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۹ش. | ||