قاریان هفت‌گانه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''قاریان هفت‌گانه''' یا قرّاء سبعه، 7 نفر از قرائت‌کنندگان [[قرآن کریم]] در سدۀ دوم [[هجری قمری]] بودند که در نحوه خواندن برخی از کلمات قرآن با یکدیگر اختلاف داشتند. این افراد نحوه خواندن خود را از برخی [[تابعین]] آموخته بودند که تابعین نیز به نوبه خود نزد [[صحابه]] آموزش دیده بودند.

پژوهشگران، منشأ اختلاف قرائت در متون کهن را امری طبیعی و ناگزیر دانسته اند.

پدید آمدن لهجه و گویشها در درون هر زبان امری طبیعی و ناگزیر است و اختلاف قرائت در هر متنی، به ویژه در هر متن کهنی پیش می آید. در قرآن مجید هم با وجود نهایت احتیاط و امانتداری در مشورت و دقت، اختلاف قرائات در راه یافت، و نمی‌شد راه نیابد. و در واقع از آن زاده شد. در حیات و حضور خود [[پیامبر(ص)]] نیز گاهی تفاوت دو تلفظ نزد ایشان مطرح می‌شد و حضرت یکی یا گاه هر دو را تصویب می‌کردند و [[حدیث سبعة احرف|حدیث سبعة اَحرُف]] (اینکه قرآن ۷ وجه مقبول دارد) ناظر به همین معناست. یعنی پیامبر(ص) برای رفع عسر و حرج، و تا زمانی که قرآن همه‌گیر شود و هیچ صاحب لهجه‌ای خود را از آن یا آن را از خود بیگانه نیابد در این باب چندان سخت نمی‌گرفت، و اختلاف تلفظها را، تا حدی که مخل معنی نبود، خطیر یا خطرناک نمی‌یافت. علل عمده اختلاف قرائات چند امر بود. از جمله:

# نبودن اعجام یا نقطه و نشان در حروف. برای رفع این نقیصه در اواخر قرن اول، در عهد [[حجاج بن یوسف]]، کوششهایی به میان آمده ولی کمال و تکمیل آن نیز تا آخر قرن سوم طول کشیده است.

# نبودن علائم سجاوندی و وقف و ابتدا و هرگونه فصل و وصلی که بعدها علم قرائت و تجوید عهده‌دار تدارک آن شد. از اواخر قرن دوم و اوایل قرن سوم نهضت تدوین قرائات درگرفت و بسیاری از قرائت شناسان بر آن شدند که از میان انواع قرائات، صحیحترین آنها را برگزینند و ثبت کنند. نخستین کسانی که به این کار همت گماشتند [[هارون بن موسی]] (۲۰۱-۲۹۱ق) و [[ابو عبید قاسم بن سلام|ابو عبید قاسم بن سلّام]] (۱۵۷-۲۲۴ق) بودند که فرد اخیر، ۲۵ تن قاری ثقه را شناسایی و قرائات ایشان را ثبت و ضبط کرد که قاریان هفت‌گانه ([[قراء سبعه]]) از آن جمله بودند. یک قرن بعد، [[ابوبکر بن مجاهد]] (۲۴۵-۳۲۴ق) که قرآن پژوه برجسته‌ای بود، در سال ۳۲۲ق از میان قاریان بسیار، قرّاء سبعه را برکشید، که از آن پس مرجع طراز اول قرائت قرآن شناخته شدند. بعدها سه قاری بزرگ دیگر نیز بر این عده افزوده شدند (=[[قراء عشره]]). البته [[قاریان چهارده گانه]] و [[قاریان بیست گانه|بیست گانه]] هم در تاریخ علم قرائت مشهورند؛ ولی قاریان دهگانه کسانی هستند که سند روایت آنان از طریق تابعین تابعین، به [[تابعین]] و از آن طریق به [[صحابه]]، اعم از کاتب و وحی و حافظان قرآن یا دیگران، و سپس به پیامبر(ص) می‌رسد.<ref>خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، ص۱۶۳۶</ref>

'''اسامی قاریان هفتگانه و راویان چهارده گانه شان'''

## راوی دوم: [[ابن ذکوان]]

# [[عبدالله بن کثیر مکی]] (۴۵-۱۲۰ق)

## راوی اول: [[احمد بن محمد البزی|البَزّی، احمد بن محمد]] (۱۷۰-ح ۲۴۳ق)

# [[عاصم بن ابی النجود]] (۷۶-۱۲۸ق)

## راوی اول: [[حفص بن سلیمان بن مغیره اسدی|حفص بن سلیمان]] (۹۰-ح ۱۸۰ق)

## راوی دوم: [[شعبه بن عیاش]] (۹۵-۱۹۴ق)

# [[زبان بن علاء|زبّان بن علاء]] ابوعمرو بصری (ح۶۸-۱۵۴ق)

## راوی اول: [[حفص بن عمر الدوری]] (م۲۴۶ق)

## راوی دوم: [[صالح بن زیاد|ابوشعیب سوسی، صالح بن زیاد]] (۱۹۰-۲۶۱ق)

# [[حمزه بن حبیب کوفی]] (۸۰-۱۵۶ق)

## راوی اول: [[خلاد بن خالد کوفی|خلّاد بن خالد کوفی]]، ابوعیسی شیبانی (۱۴۲-۲۲۰ق)

## راوی دوم: [[خلف به هشام]] (۱۵۰-۲۲۰ق)

# [[نافع بن عبدالرحمن مدنی]] (۷۰-۱۶۹ق)

## راوی دوم: قالون، [[عیسی بن مینا]] (۱۲۰-ح۲۲۰ق)

## راوی اول: [[لیث بن خالد]] (م ۲۴۰ق)

## راوی دوم: [[حفص بن عمر الدوری]] (که راوی ابوعمرو بصری یعنی زبّان بن علاء هم بوده است).

چون سه تن بر این قاریان هفتگانه (قراء سبعه) اضافه شود '''قاریان دهگانه''' (قراء عشره) به دست می‌آید.

# راوی اول: اسحاق ([[ابو یعقوب اسحاق بن ابراهیم بغدادی]]) (م۲۸۶ق)

۹. [[یعقوب بن اسحاق]] (۱۱۷-۲۰۵ق)

# راوی دوم: روح، ابوالحسن [[روح بن عبدالمؤمن هذلی]] (م۲۳۴ق)

۱۰. [[ابو جعفر یزید بن قعقاع]] (م۱۳۰ق)

قرآن پژوهان و [[:رده:اصولیان شیعه|اصولیان شیعه]] درباره حجیت قرائات هفتگانه و دهگانه بحث کرده‌اند.<ref>خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، ص۱۶۳۶-۱۶۳۷</ref>