دومة الجندل: تفاوت میان نسخه‌ها
ویکی‌سازی، اصلاح پانویس‌ها و منابع
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) جز (←سریه خالد بن ولید) |
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) (ویکی‌سازی، اصلاح پانویس‌ها و منابع) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات شهر | {{جعبه اطلاعات شهر | ||
| عنوان | | عنوان =دومة الجندل | ||
| تصویر | | تصویر =موقعیت جغرافیایی دومة الجندل.jpg | ||
| توضیح تصویر | | توضیح تصویر =موقعیت جغرافیایی | ||
| اندازه تصویر | | اندازه تصویر =220px | ||
| طول جغرافیایی | | طول جغرافیایی = | ||
|عرض جغرافیایی | |عرض جغرافیایی = | ||
| ویژگی | | ویژگی = | ||
| کشور | | کشور = عربستان سعودی | ||
| استان | | استان =جوف | ||
| مساحت | | مساحت = | ||
| جمعیت کل | | جمعیت کل =۴۹۶۴۶ (۲۰۱۰م) | ||
| نام محلی | | نام محلی = | ||
| زبان | | زبان = | ||
| نژاد | | نژاد = | ||
| ادیان | | ادیان = | ||
| مذهب | | مذهب = | ||
| جمعیت مسلمان | | جمعیت مسلمان = | ||
| جمعیت شیعه | | جمعیت شیعه = | ||
| نام قدیم | | نام قدیم = | ||
| سال تأسیس | | سال تأسیس = | ||
| قدمت | | قدمت =پیش از اسلام | ||
| پیشینه اسلام | | پیشینه اسلام = | ||
| پیشینه تشیع | | پیشینه تشیع = | ||
| وقایع مهم | | وقایع مهم =غزوه دومة الجندل و [[حکمیت|ماجرای حکمیت]] | ||
| مکان‌های تاریخی | | مکان‌های تاریخی = | ||
| زیارتگاه | | زیارتگاه = | ||
| قبرستان‌ها | | قبرستان‌ها = | ||
| حوزه علمیه | | حوزه علمیه = | ||
| مساجد | | مساجد = | ||
|حسینیه‌ها | |حسینیه‌ها = | ||
| مؤسسات | | مؤسسات = | ||
| مذهبی | | مذهبی = | ||
| اجتماعی | | اجتماعی = | ||
| سیاسی | | سیاسی = | ||
}} | }} | ||
'''دُومَةُ الجَنْدَل'''، شهری در استان جوف [[عربستان]] است. دومة الجندل در صدر اسلام از توابع [[شام]] بوده | '''دُومَةُ الجَنْدَل'''، شهری در استان جوف [[عربستان]] است. دومة الجندل در صدر اسلام از توابع [[شام]] بوده<ref>عسکری، یکصد و پنجاه صحابی ساختگی، ۱۳۸۷ش، ص۲۸۱.</ref> و وقوع چند ماجرای تاریخی در این منطقه، از جمله غزوه دومة الجندل و [[حکمیت|ماجرای حکمیت]] در [[جنگ صفین]]، باعث شده تا منابع [[تاریخ اسلام]] بسیار از آن یاد کنند. | ||
== موقعیت جغرافیایی == | == موقعیت جغرافیایی == | ||
دومة الجندل شهری در نزدیکی [[تبوک]]<ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، دار الحدیث، ج۱۰، ص۱۰۵.</ref> و در فاصله میان [[مدینه]] و [[دمشق]] واقع شده بود.<ref> یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.</ref> این شهر امروزه در شمال غرب عربستان سعودی است و صد کیلومتر با مرز [[کشور اردن]] فاصله دارد.<ref>لاهوتی، «جوف»، ج۱۱، ص۳۷۳.</ref> | دومة الجندل شهری در نزدیکی [[تبوک]]<ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، دار الحدیث، ج۱۰، ص۱۰۵.</ref> و در فاصله میان [[مدینه]] و [[دمشق]] واقع شده بود.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.</ref> این شهر امروزه در شمال غرب عربستان سعودی است و صد کیلومتر با مرز [[کشور اردن]] فاصله دارد.<ref>لاهوتی، «جوف»، ج۱۱، ص۳۷۳.</ref> | ||
==نامگذاری و تاریخچه== | ==نامگذاری و تاریخچه== | ||
[[پرونده:قلعه مارد.jpg|بندانگشتی|قلعه مارد از بناهای تاریخی دومة الجندل]] | [[پرونده:قلعه مارد.jpg|بندانگشتی|قلعه مارد از بناهای تاریخی دومة الجندل]] | ||
{{تاریخ صدر اسلام}} | {{تاریخ صدر اسلام}} | ||
بنابر آنچه که در معجم البلدان نقل شده، دومه برگرفته از نام «دوماء» فرزند [[اسماعیل (پیامبر)|اسماعیل پیامبر]] است که در این شهر قلعه‌ای بنا کرد.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.</ref> جندل به معنای کلوخ و سنگ است و دومة الجندل به معنای قلعه‌ای است که دوماء از سنگ بنا نهاده است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸.</ref> یاقوت حموی از قلعه مارد در دومة الجندل یاد کرده<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸.</ref> که از آثار تاریخی این شهر به شمار می‌آید.<ref>[http://sauditourism.sa/ar/aboutKSA/CultureAndHistory/Antiquities/Pages/MaridCastle.aspx | بنابر آنچه که در معجم البلدان نقل شده، دومه برگرفته از نام «دوماء» فرزند [[اسماعیل (پیامبر)|اسماعیل پیامبر]] است که در این شهر قلعه‌ای بنا کرد.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.</ref> جندل به معنای کلوخ و سنگ است و دومة الجندل به معنای قلعه‌ای است که دوماء از سنگ بنا نهاده است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸.</ref> یاقوت حموی از قلعه مارد در دومة الجندل یاد کرده<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸.</ref> که از آثار تاریخی این شهر به شمار می‌آید.<ref>[http://sauditourism.sa/ar/aboutKSA/CultureAndHistory/Antiquities/Pages/MaridCastle.aspx «قلعة مارد»].</ref> | ||
همچنین گفته شده این منطقه به جهت اشتباه نشدن با | همچنین گفته شده این منطقه به جهت اشتباه نشدن با دومة الحیره، دومة الجندل نامیده شده است. اکیدر بن عبدالملک حاکم آنجا در دومة الحیره اقامت داشت، روزی هنگام شکار با ویرانه‌های شهری روبه‌رو شد که از سنگ بنا شده بود، آن را بازسازی کرد و دومة الجندل نامید.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.</ref> | ||
دومة الجندل را جوف به معنای زمین پست، یا جوف آل‌عمرو نیز نامیده‌اند. آل عمرو منسوب به بنی عمرو از قبیله طی است که در قرن چهارم قمری در آنجا ساکن بوده‌اند.<ref>لاهوتی، «جوف»، ج۱۱، ص۳۷۳.</ref> | |||
==وقایع تاریخی== | ==وقایع تاریخی== | ||
دومة الجندل و مناطق اطراف آن در زمان ظهور اسلام، مسکن بنوکنانه از قبیله کلب | دومة الجندل و مناطق اطراف آن در زمان ظهور اسلام، مسکن بنوکنانه از قبیله کلب بوده است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.</ref> حاکم منطقه، اکیدر بن عبدالملک کندی مسیحی<ref>ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.</ref> و تحت فرمان پادشاه روم قرار داشت.<ref>مسعودی، التنبیه و الاشراف، دار الصاوی، ص۲۱۵.</ref> همچنین بت «ود» از بت‌های مشهور جهان عرب در این منطقه قرار داشته است.<ref>آلوسی، بلوغ الارب، دار الکتب العلمیه، ج۲، ص۲۱۳-۲۱۴.</ref> | ||
در منطقه دومة | در منطقه دومة الجندل، وقایعی رخ داد که سبب شده که در منابع تاریخ اسلام از آن بسیار یاد شود، برخی از این وقایع عبارتند از: | ||
=== غزوه دومة الجندل === | === غزوه دومة الجندل === | ||
در ۲۵ ربیع الاول [[سال پنجم هجری قمری|سال پنجم قمری]] پیامبر با | در ۲۵ ربیع الاول [[سال پنجم هجری قمری|سال پنجم قمری]] پیامبر با هزار تن از [[مسلمانان]] به سوی منطقه دومة الجندل به راه افتاد؛<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۳؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۸، ص۳۶۷.</ref> زیرا به او خبر رسیده بود که اهالی دومة الجندل در گذرگاه بازرگانان کمین کرده و برای تجار مدینه ایجاد مزاحمت می‌کنند و همچنین تصمیم دارند به [[مدینه]] نزدیک شوند.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۳؛ مقدسی، البَدْء و التاریخ، قاهره، ج۴، ص۹۲.</ref> وقتی سپاه اسلام به منطقه دومة الجندل رسید، آنان با اطلاع از حضور سپاه اسلام پراکنده شده بودند، پیامبر افرادی را به اطراف فرستاد ولی کسی را نیافتند جز محمد بن مسلمه شخصی را نزد پیامبر آورد و او اسلام را پذیرفت. مسلمانان در ۲۰ ربیع الثانی به مدینه بازگشتند، بدون اینکه جنگی در دومة الجندل رخ دهد.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۲. </ref> | ||
از آنجا که دومة الجندل زیر سلطه روم بود، | از آنجا که دومة الجندل زیر سلطه روم بود، غزوه دومة الجندل، اولین برخورد مسلمانان با رومیان دانسته شده است.<ref>مقدسی، البَدْء و التاریخ، قاهره، ج۴، ص۲۱۴؛ مسعودی، التنبیه و الاشراف، دار الصاوی، ص۲۱۴.</ref> همچنین درباره هداف این غزوه گفته‌اند که پیامبر قصد داشت به مرزهای شام برود، زیرا رفتن او به مرزهای شام سبب ترس قیصر روم می‌شد.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۳.</ref> | ||
=== سریه عبدالرحمن بن عوف === | === سریه عبدالرحمن بن عوف === | ||
در | پیامبر اسلام، در شعبان [[سال ششم هجری]]، [[عبدالرحمن بن عوف]] را به دومة الجندل اعزام کرد و از او خواست که مردمان منطقه را به [[اسلام]] دعوت کند.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۶۰-۵۶۲؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۷۸.</ref> ماجرا با اسلام آوردن اصبغ بن عمرو کلبی که از بزرگان منطقه بود و [[ازدواج]] عبدالرحمن با دختر او خاتمه یافت.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۶۰-۵۶۲؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۷۸.</ref> | ||
=== سریه خالد بن ولید === | === سریه خالد بن ولید === | ||
در سال نهم هجری [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله| | در سال نهم هجری [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|حضرت محمد(ص)]] [[خالد بن ولید]] را از [[تبوک]] به دومة الجندل فرستاد<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۸۲.</ref> و خالد، اکیدر بن عبدالملک، حاکم دومة الجندل را محاصره کرد و به مدینه برد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۸۲.</ref> بنابر گزارش منابع تاریخی، پیامبر با او قراردادی نوشت و برایش [[جزیه]] تعیین نمود.<ref>ابن عبد البر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۲۸؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.</ref> هرچند برخی از منابع از اسلام آوردن او خبر داده‌اند،<ref>نگاه کنید به:ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.</ref> ولی منابع دیگر این نقل را صحیح ندانسته‌اند.<ref>ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۸۱؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ۱۳۵.</ref> هر دو گروه منابع برآنند که اکیدر پس از وفات پیامبر(ص) از پرداخت [[زکات]] یا [[جزیه]] سر پیچید و در سال دوازدهم هجری، [[ابوبکر بن ابی‌قحافه]]، خالد را برای سرکوب وی فرستاد و او را کشت.<ref>ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ۱۳۵؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۱۳.</ref> | ||
=== حکمیت در جنگ صفین === | === حکمیت در جنگ صفین === | ||
بنابر برخی منابع تاریخی، ماجرای [[حکمیت]] در [[جنگ صفین]] که [[ابوموسی اشعری]] و [[عمرو بن عاص]] از سوی سپاه [[امام علی(ع)]] و [[معاویة بن ابی‌سفیان]] مأمور به مذاکره و حکم کردن به نفع یکی از طرفین شدند، در منطقه دومة الجندل رخ داده است.<ref>دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۷۱ش، ص۲۴۲؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۹؛ مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص۲۵۶.</ref> | بنابر برخی منابع تاریخی، ماجرای [[حکمیت]] در [[جنگ صفین]] که [[ابوموسی اشعری]] و [[عمرو بن عاص]] از سوی سپاه [[امام علی(ع)]] و [[معاویة بن ابی‌سفیان]] مأمور به مذاکره و حکم کردن به نفع یکی از طرفین شدند، در منطقه دومة الجندل رخ داده است.<ref>دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۷۱ش، ص۲۴۲؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۹؛ مسعودی، التنبیه و الاشراف، قاهره، ص۲۵۶.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۳: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
* ابن اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م. | * ابن اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م. | ||
* ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، | * ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابه، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م. | ||
* ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق | * ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۹۹۲م/۱۴۱۲ق. | ||
* آلوسی، محمود، | * آلوسی، محمود، بلوغ الارب فی معرفة احوال العرب، تصحیح محمد بهجه اثری، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا. | ||
* بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق | * بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دار المعارف، ۱۹۵۹م. | ||
* حموی، | * یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م. | ||
* دینوری، احمد بن داود، اخبار الطوال، ترجمه | * دینوری، احمد بن داود، اخبار الطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشر نی، چاپ چهارم، ۱۳۷۱ش. | ||
* عاملی، جعفر مرتضی، الصحيح من سيرة النبي الأعظم، موسسه فرهنگی دار الحدیث، بی‌تا. | * عاملی، جعفر مرتضی، الصحيح من سيرة النبي الأعظم، قم، موسسه فرهنگی دار الحدیث، بی‌تا. | ||
* لاهوتی، بهزاد، | * عسکری، سید مرتضی، یکصد و پنجاه صحابی ساختگی، ترجمه عطا محمد سردارنیا، قم، دانشکده اصول دین، ۱۳۷۸ش. | ||
* مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، تصحیح | * لاهوتی، بهزاد، «جوف»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۱۱. | ||
* مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، تصحیح عبدالله اسماعیل صاوی، قاهره، دار الصاوی، بی‌تا. | |||
* مقدسی، مطهر بن طاهر، البَدْء و التاریخ، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا. | * مقدسی، مطهر بن طاهر، البَدْء و التاریخ، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا. | ||
* مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع، تحقیق | * مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق/۱۹۹۹م. | ||
* واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق | * واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م. | ||
{{عربستان}} | {{عربستان}} | ||
[[en:Dumat al-Jandal]] | [[en:Dumat al-Jandal]] | ||